CEVAP:

TCMB Kanunu’nda 25 Nisan 2001 tarihinde
önemli değişiklikler yapıldı. Yasa yeni hâli ile 9
Mayıs 2001’de yürürlüğe girdi. Yasadaki en önemli değişiklik TCMB’nin ‘Temel Görev ve Yetkileri’ni
belirleyen dördüncü maddede yapıldı. O maddede
şöyle deniliyor: “Bankanın temel amacı fiyat istikrarını
sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak
için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı
araçlarını doğrudan kendisi belirler.”
Bu madde iki açıdan önem taşır. Birincisi, temel
amacı ‘fiyat istikrarı’ olarak saptıyor. İkincisi,
bu madde ile TCMB’ye araç bağımsızlığı kazandırılıyor.
Aynı maddede ‘TCMB’nin temel yetkileri’
de sıralanıyor. Şu hüküm var: “Banka, fiyat istikrarını
sağlamak amacıyla bu Kanun’da belirtilen para
politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı
diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye
ve uygulamaya yetkilidir”. Bu da araç bağımsızlığına
ilişkin bir madde. Temel yetkiler’de bizim açımızdan bir önemli
hüküm de şu: “Banka, Hükümetle birlikte enflasyon
hedefini tespit eder, buna uyumlu olarak para
politikasını belirler.” Bu çerçevede, TCMB’nin
amaç bağımsızlığına sahip olmadığı açıktır.
TCMB yeni Yasa ile ekonomik bağımsızlığa
da sahip oldu. Yasa’da Bölüm II’de iki tane madde
var: 50 ve 51. İlkiyle eski Kanun’da (14 Ocak 1970
tarihli ve 1211 sayılı TCMB Kanunu) Hazine’ye
kredi açmasına izin veren, ikincisinde ise yine eski
Kanun’da kamu müesseselerine kredi açmasına izin
veren maddeler yürürlükten kaldırılıyor. Tüm bu
maddeler TCMB’nin kamu kesimine kredi açarak
parasal genişleme yaratmasını engelliyorlar.
Para politikasını belirleyen ve uygulayan kişilerin
atama ve görevden alınma usulleri de yeni yasada
büyük ölçüde politik bağımsızlık kavramı ile
örtüşüyor. Madde 25’e göre başkan beş yıllık bir
dönem için Bakanlar Kurulu kararıyla atanıyor.
Madde 27’de başkana ilişkin ‘yasaklar’ var. Ancak
bu yasaklara uymaması hâlinde Madde 28 çerçevesinde
görevden alınabiliyor. Yukarıda ele aldığım
bağımsızlık kıstasları çerçevesinde bu maddeler
TCMB’yi ‘bağımlılık-bağımsızlık’ ölçeğinde
bağımsızlığa yakın bir yere
getiriyor. Benzer bir durum Madde 29
çerçevesinde başkan yardımcıları için
de geçerlidir. sonuç olarak TCMB’nin amaç bağımsızlığı yok. Buna karşın araç bağımsızlığı ve ekonomik bağımsızlığı var.