AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI Dersi Afet Ekonomisi ve Afetlerin Ekonomi Üzerindeki Doğrudan Etkileri soru detayı:
SORU:
Ulaşım, iletişim ve diğer üstyapı – altyapı sistemlerinin hasar görmesi ekonomiyi nasıl etkiler?
CEVAP:
Gelişmiş ülkelerin doğal gelişim süreçlerinin sonunda sağlıklı bir şekilde kurulmasının aksine, gelir düzeyinin düşüklüğü ve kurumsal engeller nedeniyle az gelişmiş ülkelerde ulaşım ve iletişim altyapısı zaten büyük bedeller ödenerek kurulabilmektedir. Raylı sistemler, otoyollar, köprüler, viyadükler, hava alanları ve limanların inşa süreci çok yüksek maliyetli olup kalkınma süreci için olmazsa olmaz ön koşulları oluşturur. Ülke içi ve ülkeler arası iletişim altyapısı da aynı şekilde oldukça önemlidir. Günümüzün en güçlü eğilimlerinin başında gelen küreselleşme sürecinden yararlanabilmek için güçlü bir iletişim altyapısının varlığı kaçınılmazdır. İletişim teknolojilerinin türleri ve toplam iletişim içindeki ağırlıkları her dönemde değişmekte ve ilerlemektedir. Günümüzde telefon, cep telefonu, uydu ve internet altyapıları hem bireysel yaşamda hem de iş yaşamında üst seviyede kullanılmakta ve yaygınlaşmaktadır. Kurulması çok yüksek maliyetleri gerektiren iletişim altyapıları için en büyük tehditlerin başında da doğal afetler gelmektedir. Öte yandan yine bir ülke vatandaşları için vazgeçilmez altyapılar olan su, elektrik, petrol, doğal gaz, atık su sistemleri de doğal afetlerden olumsuz etkilenmektedir. Depremler, yangınlar, kasırgalar ve seller nedeniyle barajlar, enerji nakil hatları, petrol ve doğal gaz taşıyan boru hatları ve atık su sistemleri büyük hasar görerek kullanılamaz hâle gelmektedir. Bunlara ilave olarak doğal afetler asker, polis, itfaiye, hastane, acil medikal hizmetler, çöp ve atık sistemleri, yakıt tedarikçileri gibi sayıları daha da artırılabilecek özel ve kamusal hizmetlerin (ki bu sistemlere kısaca “candamarı sistemleri” adı verilir) tahrip olmasına yol açar ve yaşam koşullarını olumsuz yönde etkiler (Carrido 2000, Ural 1999, Rose vd. 1997’den aktaran Güvel, 2001: 69). Hizmet şebekeleri dediğimiz temiz ve atık su şebekeleri, su arıtma tesisleri, kanalizasyon sistemleri, doğal gaz sistemleri, elektrik şebekesi ve iletişim tesislerinde meydana gelen hasarın ekonomik boyutuna “candamarı ekonomik kaybı (CEK)” adı verilir ve CEK şu formülle hesaplanır: Hasar Oranı x Yenileme Fiyatı (Güvel, 2001: 69).