SORU: Ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesi nasıl açıklanır?
CEVAP: Türkçede eklenme sonucunda ortaya çıkan ünsüz türemesi yardımcı ünsüz olarak tanımlanan y,ş,s,n ünsüzlerinin çekimde ortaya çıkan görünümleriyle ilgilidir. Artzamanlı bakış açısıyla Türkçenin tek yardımcı ünsüzünün y olduğu bilinmektedir. Eşzamanlı bakış açısıyla bu sesler sadece çekimde ortaya çıktıkları için yardımcı ses gibi davrandıkları kabul edilebilir. Çekimsiz durumda görünmedikleri için aynı zamanda sıfırla nöbetleşme örneğidir. • y ~ ø nöbetleşmesi: ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir ek gelmesi durumu. • s ~ ø nöbetleşmesi: ünlü ile biten sayı adlarına üleştirme eki -Ar eklendiğinde arada bir ş sesi türer. • s ~ ø nöbetleşmesi: ünlüyle biten adlara üçüncü tekil kişi iyelik eki eklenirken arada bir s sesi türer. • n ~ ø nöbetleşmesi: Bu, şu, o ve kendi zamirlerinin çekiminde üçüncü kişi iyelik eki almış sözcükler durum eki aldıklarında ilgi ekinin başında ve aitlik eki -ki’den sonra zamir n’si olarak bilinen bir ses türer. • k ~ ø nöbetleşmesi: standart Türkçede, eklenme sırasında, yardımcı ses olarak nitelenenler dışında, ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesinin en bilinen örneği /k/ ile biten sözcüklerin -cAk, -cXk, -rAk gibi yapım ekleri öncesinde bu sesi yitirmeleridir. • t ~ ø nöbetleşmesi: Arapça kökenli olup Türkçede e ünlüsü ile biten bazı sözcükler Arapça zarf yapım eki -An aldıklarında arada bir t sesi türer.
