aof.sorular.net
Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2
ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ II Dersi UYGUR TÜRKÇESİ soru cevapları
ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ II Dersi UYGUR TÜRKÇESİ soru detayı:
SORU:
Uygur Türkçesinde tasarlama kipleri nelerdir?
CEVAP: - Şart Kipi: Türkiye Türkçesinde olduğu gibi -sA ekiyle yapılır. Teklik ikinci şahsın nezaket şeklinde -ñiz eki kullanılır.
- Gereklilik Kipi: Uygur Türkçesinde gereklik için özel bir ek yoktur. Gereklik genellikle “kérek”, bazen
de lazim "lâzım" kelimeleriyle karşılanır. Uygur Türkçesinde "-(i)ş, -(u)ş, -(ü)ş + iyelik eki + kerek, lazim, zörür, tegiş" yapısıyla da gereklilik çekimi karşılanmaktadır. Bu kip zaman zaman iyelik eki almadan da kullanılır. Olumsuz şekillerde -mA eki ve emes kelimesi kullanılır. - Emir Kipi: Uygur Türkçesinde her şahıs için ayrı bir emir eki vardır.
- İstek Kipi: Uygur Türkçesinde istek kipi üç şekilde yapılır: 1. Tip İstek Kipi: Birincisi, -ğay (-gey, -qay, -key) ekiyle yapılır. 2. Tip İstek Kipi: İkinci şekil -ğu (-gü, -qu, -kü) sıfat-fiil ekinin iyelik eki almış şekillerine “bar” veya “kel- (gel-) fiilinin çekimlenmiş hâlinin getirilmesiyle yapılır. Olumsuz şeklinde yoq kelimesi kullanılır. 3. Tip İstek Kipi: Bu kip -maqçi, -mekçi ekiyle yapılır. Olumsuz şekli emes kelimesiyle yapılmaktadır.
de lazim "lâzım" kelimeleriyle karşılanır. Uygur Türkçesinde "-(i)ş, -(u)ş, -(ü)ş + iyelik eki + kerek, lazim, zörür, tegiş" yapısıyla da gereklilik çekimi karşılanmaktadır. Bu kip zaman zaman iyelik eki almadan da kullanılır. Olumsuz şekillerde -mA eki ve emes kelimesi kullanılır.