CEVAP:

Evet, Vâsıl b. Ata ve Amr b. Ubeyd’den sonraki
dönemde bu mücadeleler devam etmiş, Abbasî halifeleri
Mehdi (158-169/775-785), Harun Reşid (170- 193/786-
809) ve Me’mun (198-218/814-833) dönemlerinde hem
ilmî hem de devlet düzeyinde mücadeleler yapılmış,
Mu‘tezilî alimlerin bilgi ve düşüncelerinden önemli
ölçüde istifade edilmiştir. Mesela Harun Reşid döneminde
Râfızî suçlamasıyla hapsedilenlerden Mu‘tezilî bilgin Bişr
b. el-Mu’temir (ö. 210/825) gibi Budizm konusunda
yetkin olan bir takım şahıslar, Sind bölgesinde yönetimin
başına bela olan bu fırkayla tartışmaları için serbest
bırakılmışlardır. Ebü’l-Huzeyl el-Allaf’ın (ö. 226/840) da
İslam dinini düşünce sahasında savunma amacına yönelik
olarak değişik din ve kültür mensuplarıyla yaptığı
tartışmaları da burada anmak gerekir.