XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAN TATARLARINDA YENİLEŞME soru detayı:
SORU:
XIX. asır sonunda Rusya’daki gelişmelerin getirdiği sorunları en iyi anlayanların başında İsmail Gaspıralı, Rusya Müslümanlarını düştükleri bu çıkmazdan kurtarmak için hangi tedbirleri önermiştir?
CEVAP:
Gaspıralı’nın öngördüğü tedbirlerin başında eğitim reformu geliyordu. Ona göre, eğitim gören gençler herşeyden önce Avrupa medeniyetinin inceliklerini öğrenmeli ve toplumun yönlendirilmesinde öncü rolü oynamalıydılar. İkinci olarak, Rusya Müslümanları (Türkleri) arasında birlik sağlanmalıydı. Rusya’daki türlü adlarla anılan, fakat aslında kardeş olan Türk kavimleri birleşmezlerse etraflarını kuşatan Slavlık denizi içinde kaybolup gideceklerdi. Bunun için her şeyden evvel dil birleştirilmeli, yalnız bir yazı dili olmalı, o dil aracılığıyla hepsi anlaşabilmeliydi. Üçüncü olarak, kadınların eğitilmesine önem verilmeliydi; kadınların anlayış seviyesi erkeklerinkinden aşağı kalırsa toplumun kurtuluşu mümkün olamazdı (Akçura 1909: 202-4).