SORU: XIX. yüzyılda Kıpçak Türkçesinin durumundan kısaca bahsediniz.
CEVAP: XIX. yüzyılda bütün Avrasya’da yepyeni siyasi ve kültürel gelişmeler oldu. Kitapların yanı sıra gazeteler de yayımlanmaya başladı. O süreçte, gerek Osmanlı gerekse Orta Asya kültürel ortamında görülen millîleşme akımları Kıpçakça konuşan halklar arasında da yansımalar buluyordu. Osmanlı İmparatorluğu ile kurulan bağlar sonucunda Tatar edebiyatı üzerinde Çağataycanın yanı sıra Osmanlı Türkçesinin de etkileri artmıştı. Neticede, Tatarca özelliklerin yer aldığı metinler de yazıldı ve basıldı. İsmail Gaspıralı, 1883 yılında, Kırım’da “Tercüman” adlı bir gazete çıkarmaya başladı. Gazetenin yayımlanabilmesi için Türkçe metinlerin yanında Rusça tercümeleri de verilmişti.Gaspıralı’nın kullandığı dil, bazı Kırım Türkçesi kelimeler kullanılmış olsa da, edebî Osmanlı Türkçesi idi. Yani İstanbul Türkçesini esas almıştı. Gaspıralı’nın ideali, bütün Türkler arasında “Dilde, işte, fikirde birlik!” prensibini yaygınlaştırmaktı. Bu prensip çerçevesinde, dildeki birliği Osmanlı (İstanbul) Türkçesi etrafında toplanmak olarak görüyordu.
