SORU: XIX. Yüzyılda Rusyanın Türkmenistan konusunda yaşadığı olayalr nasıl gelişmiştir?
CEVAP: İngilizlerin Türkistan’a güneyden yaklaşması üzerine 1839’da Ruslar Hive Hanlığını ele geçirmek için bir teşebbüste bulundular. 1853’te Hokand Hanlığı’na ait Akmescit Kalesi düştü. 1860’da yeniden harekete geçen Rus kuvvetleri 1861’de Sırderya (bugün Özbekistan’da) üzerindeki Cülek ve Yeni Kurgan mevkilerini zapt ettiler. 1864’te Türkistan (bugün Kazakistan’da) (Yesi) şehri Rusların eline geçti. Evliya Ata ve Çimkent (Kazakistan’da) şehirleri de aynı yıl, Taşkent (bugün Özbekistan’ın başkenti) ise 1865’te Rus boyunduru- ğu altına girdi. Bundan sonra Buhara Emirliği ile savaş başladı. Türkistan’ın ilk genel valisi olan Alman asıllı General Kaufmann Türkistan’ın en büyük şehri Semerkant’ı ele geçirdi ve bu suretle Zerefşan ovasının önemli bir kısmı Rusların eline geçmiş oldu. 1868’de Buhara Emiri, Rus himayesini kabul etti. Hokand da Rus nüfuzu altına girmişti. 1873’te ise Hive Hanlığı da Rus nüfuzunu kabul etmek zorunda kaldı. 1876’da Hokand Hanlığı ortadan kaldırılarak yerine Fergana Eyaleti kuruldu. 1877’de Türkmenlere ait Kızılortav mevkii işgal edildi. 1879’da Türkmen-Teke uruğunun esas dayanak noktası olan Göktepe’de kanlı savaşlar cereyan etti, Ruslar geri çekilmekgösterir. zorunda kaldılarsa da 12 Ocak 1881’de modern silahlarla çarpışan Ruslar Göktepe’yi işgal etmeyi başardılar. 1884’te Merv şehrinin de ele geçirilmesi ile Batı Türkistan’ın işgali tamamlanmış oldu. Esasen Türkistan’daki Türkler (Kazak, Kırgız, Özbek, Karakalpak, Türkmen kavimleri) birbirleriyle mücadele ederek zayıflamışlardı. Ayrıca modern teknoloji ve bilimden habersizdiler. Ortaçağ şartlarında yaşıyorlardı. Ruslar modern silahlar ile donandıklarından kendilerinden sayıca çok üstün olan rakipleri Orta Asyalıları kısa zamanda ve kolayca mağlup edebilmişlerdi.
