SORU: XVI. Yüzyılda köylülerin sosyal hayatında nasıl bir değişim görülmüştür?
CEVAP: XVI. Yüzyılda eski usul değişti. Udel (yurt) sitemi geldi. Knezler siyasi durumlarını güçlendirmek için asker toplamak maksadıyla, diğer Udellerden boyarları ve serbest kimseleri kendi hizmetlerine almaya giriştiler. Yeni gelenlere votçinalar (knezlere ait mülkler) dağıtılmaya başlandı. Devlet, verdiği topraktan belli bir miktar asker sağlanması mecburiyetini koymuştu. Devlet toprağı verilmesi ile pomestye (timar) sistemi ortaya çıktı. Araziler babadan oğula geçmiyordu. Bu cins toprak sahiplerine pomeşçik (çiftlik sahibi), deti boyarskiye (boyar çocukları) ve dvoryane (saraya mensup kimseler) deniliyordu. Tımar sisteminin yerleşmesiyle devletin topraklarının büyük bir kısmı pomeşçiklerin eline geçti ve köylü- ler gitgide çiftlik sahiplerine bağlı bir duruma düştüler ve bir mirden başka birine gitme imkanını kaybettiler. Köylüler bulundukları yerlerde kütüklere kaydediliyorlardı. Bu gibilere yazılı (bağlı) denildi. Yazılı olmayanlar serbestçe yer de- ğiştirebiliyorlardu. Ancak çiftlik sahiplerinden aldıkları borçlar, tohumluklar veya büyükbaş hayvanlarla daha fazla çiftlik sahiplerine bağlanmaya başladılar. Neticede yazısız köylülerin sayısı azaldı. XVI. Yüzyılın ortalarına doğru köylülerin durumu artık çok zorlaşmıştı. Çiftlik sahiplerinin kazanç hırsıyla eziyetleri ve vergi yükleri de artmış, bilhassa Korkunç İvan (1547-1584) zamanında Rusya’nın iç eyaletlerindeki zulüm dolayısıyla çiftliklerin tahrip edilmesi, köylüleri zor durumda bı- rakmıştı. Köyler ve kasabalar terk ediliyordu. Köylerin ve şehirlerin boşalmasında opriçnina sistemi de mühim rol oynamıştı. Köylüler, çiftlik sahiplerini bırakarak güneydeki serbest kırlara veya yeni zapt edilen İdil boyuna çekilmeye başladılar. Çiftlik sahipleri birbirlerinden köylüleri kaçırıyorlar, onları kendilerine geçmeleri için kandırmaya çalışıyorlardı. Zengin çiftlik sahiplerinin elinde çok miktarda köylü toplanmaya başlamıştı. 1597’de köylü ayartmak yasak edildi.
