CEVAP:

Hukuk kurallarına etkinlik sağlayan en önemli unsur, kuralların ihlali halinde öngörülen yaptırımlardır. Peki, yaptırımsız bir hukuk kuralı mümkün müdür? Bu noktada literatürde yaptırım kavramına ilişkin olarak yaşanan iki önemli tartışma vardır. Bunlardan ilki, yaptırımsız bir hukuk kuralının olup olamayacağına ilişkindir. Bir görüşe göre, her hukuk kuralı emredicidir ve emre uygun davranmayanlar için bir yaptırım öngörür. Bu bağlamda yaptırıma bağlanmamış hukuk kuralı olamaz. Bu görüşte, eğer bir kural devlet yaptırımına bağlanmamışsa ona hukuk kuralı demenin de bir anlamı yoktur. Dolayısıyla bu tür özellikler gösteren kurallar hukuken anlamsızdır. Aksi görüş ise, genel olarak hukuk kuralarının yaptırımı olsa da, bazen yaptırımsız hukuk kurallarının da olabileceğini söyler. Bu görüşe göre yaptırım, her bir hukuk kuralı için söz konusu olmayabilir; ancak hukuk düzeninin geneli bakımından söz konusu olan vazgeçilmez bir özelliktir. Biz de bu ikinci görüşe uygun bir kanaat taşımaktayız. Gerçekten de yaptırıma bağlanmamış birtakım kurallar olabilir. Özellikle tanımlayıcı hukuk kuralları bunlara en güzel örnektir. Ancak bu durum hukuk düzeninde bulunan kuralların genelinin yaptırıma bağlanmış olduğu gerçeğini değiştirmez. Kuralkoyucu bazen hukuki kavram ve kurumları tanımlayıp çerçevesini belirleme ihtiyacıyla hukuk düzeni içerisinde tanımlayıcı kurallar öngörebilir. Örneğin TCK’nın 6. maddesinde kamu görevlisi, gece vakti, vb. birçok kavramın tanımı yapılmıştır. Benzer şekilde CMK’nın 2. maddesinde de soruşturma, kovuşturma, şüpheli ve sanık gibi muhakeme hukuku kavramlarına ilişkin tanımlamalara yer verilmiştir. Bu düzenlemeler herhangi bir emir ve buna bağlı olarak yaptırım içermemektedirler. Sadece belirli hukuki kavramları tanımlamaktadırlar. Bu kavramların içeriğinin belirlenmesi, yaptırıma bağlanmış diğer kuralların uygulanması bakımından önem arz eder; ancak bunların kendi başlarına tabi oldukları yaptırımlar söz konusu değildir. Bu bağlamda TCK’nın 6. maddesinde tanımlanan kavramlardan olan kamu görevlisine ilişkin düzenleme yaptırıma bağlı değildir. Ancak bu düzenleme zimmet, rüşvet, irtikâp gibi yaptırıma bağlanmış suçların faili olabilecek kimselerin kapsamının belirlenmesi bakımından son derece önemli bir düzenlemedir. Bununla birlikte doğrudan yaptırımı bulunmayan bir hukuk kuralının doğrudan yaptırıma tabi olan başka kuralların uygulanma alanının belirlenmesinde etkili olması, söz konusu hukuk kuralının yaptırıma tabi olduğunu göstermez. Doğrudan yaptırıma tabi olmayan hukuk kuralı neticede yaptırımsız bir hukuk kuralıdır. Bu açıklamalar sonrası özetle şu söylenebilir ki, hukuk kuralları kural olarak yaptırıma tabidir; ancak istisnaen de yaptırımsız kurallar bulunabilir.