ORTA ASYA TÜRK TARİHİ Dersi TÜRKİSTAN HANLIKLARI soru detayı:
SORU:
Yarkend Hanlığı (1514-1696)nda hocalar mücadelesi nasıl olmuştur?
CEVAP:
Abdullah Han (1636-1667) hanlığın son muktedir hükümdarı olsa da, o tahta çıkışını
Karadağlı Hocalar Cemaati’nin desteğine büyük oranda borçlu olduğu için bu
cemaat onun devrinde daha da güçlenmiştir. Bunun yanı sıra, 17. yüzyılın başından
itibaren Hoca Muhammed İshak Veli’nin ağabeyi Hoca Muhammed Emin (İşan-ı Kelan)
soyundan olan Muhammed Yusuf Hoca hanlığa gelerek o da çalışmalara başlamış
ve kısa sürede onun da mürit kitlesi önemli bir yekûna ulaşmıştır. Bu cemaat ise Akdağlı Hocalar Cemaati olarak anılmıştır. Ne var ki, kısa süre içinde Akdağlı Hocalar ile Karadağlı Hocalar Cemaati arasındaki rekabet hanlık otoritesini sarsan bir düzeye ulaşmıştır. Tahta çıkan hanlardan biri bir cemaatin üyesi iken diğeri diğer cemaatin müridi olmuştur. Kendi tarafında yer almayan han iktidara çıktığında o cemaat üyeleri ağır takibat ve zulme uğramıştır. İki cemaat arasındaki bu anlaşmazlık hanlığı büyük zarara uğratmıştır. Bunun yanı sıra, hanlıktaki kabilelerin de birbirleriyle rekabeti ve iktidara yakın olma mücadeleleri ile bir yandan Kırgızların bir yandan da Cungarların hanlığa yönelik seferleri, hanlığın gücünü günden güne tüketmiştir.