CEVAP:

Cemiyet, Islahat Fermanı’nın ve Kuleli vakasının olumsuz havasının sürdüğü, Girit sorununun tekrar yükseliş gösterdiği günlerde bir tepki hareketi olarak doğmuştur: “Reşid Paşa’nın ölümünden (1858) sonra birbirini takip eden Cidde, Lübnan (1860-1861) meseleleri, Eflâk ve Boğdan’nın prenslik oluşu (1861) ve hemen arkasından çok kuvvetli bir muhtariyete doğru gidişi, mali buhranlar ve onları doğuran israflar, Mısır’ın 1864-1865 seneleri arasındaki vaziyeti, efkâr-ı umumiyedeki hoşnutsuzluğu artırması ve onu son bir tedbir gibi bazı siyasî kanaatlere götürmesi gayet tabiîydi. (…) Girit isyanının nasıl bir çıkmaz olduğunu Âli Paşa’nın meşhur lâyihasından anlamak mümkündür. (…) İşte Yeni Osmanlılar Cemiyeti bu hava içinde, fikirlerin ve hadiselerin müşterek baskısı altında kurulur.” (Tanpınar, 2006, s. 202-206).