YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II Dersi Osmanlı’da Muhalefetin Doğuşu soru detayı:

CEVAP:

Kuleli Vakası’na ismi karışanların ve Yeni Osmanlılar’ın karşı çıktığı ve düzelmesini istediği şeyler aşağı yukarı benzerlik gösterir. Abdülmecid 1861’de vefat etmiş, yerine Abdülaziz tahta çıkmıştır. Devletin idaresi ise Âli ve Fuat Paşaların duhulündedir. İlk cülusunda memleket ahvaliyle yakından ilgilenen, ordu ve donanmanın ihyasına gayret sarf eden Abdülaziz, yavaş yavaş kendi hava ve hevesine dalınca aydınlarda olumsuz bir tavır gelişmiş; kendisinden beklenen ümitlerin boşa çıkacağı anlaşılmıştı. Hâlbuki memleketin kültür seviyesi oldukça gelişmiş ve Sultan Abdülaziz’in memleket idaresine gösterdiği ilgisiz tavrı ve artan dış borçlar dikkati çekmeye ve göze çarpmaya başlamıştı. Padişahın bu tutumuna Âli ve Fuat Paşaların devlet yönetim mekanizmasının tüm çarklarının üzerindeki hegemonyası da eklenince artık iyiden iyiye memleketin durumu gerek Reşid Paşa gerekse de Âli ve Fuat Paşa dönemlerinde Batı ile tanışmış gençler tarafından gizliden gizliye eleştirilmeye başlanmıştır. Siyasi emelleri bakımından “İttifak-ı Hamiyet”, “Türkistan’ın Erbab-ı şebabı (Jön Türkler) ve Yeni Osmanlılar olarak adlandırılacak oluşum, benzer zihniyete sahip muhalif gençlerin bir araya gelmesiyle meydana gelir. 1865 senesinde, Sağır Ahmed Beyzade Mehmed Bey, Menapirzâde Nuri Bey, Kayazade Reşad Bey Suphipaşazade Âyetullah Bey, Refik Bey ve Namık Kemal bir araya gelir. Uzak idealleri mutlakıyet idaresini meşruti idareye çevirmek olan bu altı gencin öncelikli hedefi ise Avrupa ile ilişkilerde korkak davrandıklarını düşündükleri Âli Paşa’nın gücünü kırmak ve hükûmetin yürüttüğü yanlış politikalara karşı harekete geçmektir. Zaman zaman şehzade Abdülhamit (II. Abdülhamit) ve Veliaht Murad (V. Murad) da sohbetlere dâhil olur. Hatta Murad’ın inkılapçılara destek verdiği bilinir. Yukarıdaki isimlere sonradan Ahmet Midhat Efendi (1844-1912), Recaizade Ekrem (1847-1914), Midhat Paşa (1822-1884), Ziya Paşa (1829-1880), Ali Suavi (1839-1878) ve ileride maddi destek sağlayacak Mustafa Fazıl Paşa (1829-1875) gibi isimler eklenir. Gizli olarak toplanan cemiyetin üye sayısı hızla artar. Kısa zamanda 250’leri bulur. Üyelerin bazı ortak özellikleri vardır. Kendilerinden önceki nesle göre Batı medeniyeti ile daha yakından tanışmış olmak, birkaç yabancı dil bilmek ve hepsinden önemlisi devlet ve toplumun gidişatına dair fikirler ileri sürmek gerektiğinin bilincine varmış olmak bunlardan birkaçıdır. O gün toplantıda hazır bulunanlar, gayesi imparatorluktaki mutlakıyet idaresini meşruti idareye dönüştürmek olan bir cemiyet kurmaya karar verirler. Amaçlardan birisi de devleti idare edemediklerini düşündükleri Abdülaziz’i tahtından indirmek ve yerine şehzade Murat’ı geçirmektir. Çünkü onlar, Tanzimat Fermanı’nın ve Islahat Fermanı’nın getirdiği yenilikleri ve bunlara göre yapılan ıslahatları yetersiz görmektelerdir.