SORU: Yükseköğretim alanında Sultan II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet dönemlerinde sağlanan ilerlemeler nelerdir?
CEVAP: • Ülkenin ihtiyaçları ve geleceğe yönelik hedefleri doğrultusunda birçok yeni yükseköğretim kurumu açıldı. • Tanzimat döneminde birkaç kez açılan fakat yaşatılamayan Darülfünun (Üniversite) da Sultan II. Abdülhamid döneminde tekrar hayat buldu. • Darülfünun II. Meşrutiyet döneminde bilimsel açıdan önemli bir ilerleme kaydetti. Misafir Alman akademisyenlerin de etkisiyle bilimsel düşünce ve yöntem yerleşti. Darülfünun 1933 yılında yapılan radikal bir reformla yeniden yapılandırılarak İstanbul Üniversitesi adını aldı. • II. Abdülhamid döneminde yükseköğretim kurumlarından biri olan Hukuk Mekteb-i Âlisi, Tanzimat döneminden itibaren oluşturulmaya çalışılan seküler hukuk sisteminin hukukçu ihtiyacını karşılamak üzere kurulmuş ve ülkede seküler hukukun kurumsallaşmasında hayati bir rol oynamıştı. • Sanayi-i Nefise (Güzel Sanatlar) Mektebinin öğretim programları da Osmanlı Devleti’nin medeniyet yönelimi hakkında aydınlatıcıydı. • II. Meşrutiyet döneminde Darülbedayi (Sahne Sanatları Okulu) ve Darülelhan’ın (Konservatuvar) açılması da geleneksel kültürün modern kültür karşısındaki gerilemesinin sürdüğünü gösteriyordu. • II. Meşrutiyet döneminde yükseköğretim alanındaki en önemli gelişme ilk kız lisesinin açılışından birkaç yıl sonra İnâs Darülfünunu adıyla bir kız üniversitesinin açılmasıydı. • 20. yüzyıla gelindiğinde, sivil ve askeri yeni okullar, laik bir ulus devlet olan modern Türkiye’nin temellerini oluşturan siyasi, sosyal ve kültürel reformları gerçekleştirecek bilgi, beceri ve inanca sahip yönetici eliti yetiştirmeyi başardı. Bu elitten yoksun olan diğer İslâm ülkeleri ise, teokratik monarşilerle yönetilmeyi sürdürdü.
