CEVAP:

1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi’nden üç
ay sonra, İstanbul işgal edilince bazı ittihatçılarla birlikte
28 Ocak 1919’da Ziya Gökalp de tutuklanır ve vapurla
Malta’ya sürülür. Malta’ya sürülenler arasında
milletvekilleri, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ileri
gelenleri, paşalar, yazarlar ve profesörler vardır. Gökalp,
Malta’da Polverista Zindanı’na konulur. 2,5 yıllık sürgün
hayatından sonra Londra Barış görüşmelerinde alman
kararla Malta’da zindanda yatan arkadaşlarıyla beraber
yurda döner, Z. Gökalp 1921 yılının sonbaharında
ailesiyle Diyarbakır’a gelir. Bu sırada Doğu illeri işgal
altındadır. Gökalp, kendisini dinleyen herkesi zaferin
yakın olduğuna inandırır. Bu yıllarda ruhları ulusal
bilinçle doldurmak için Mefkure adında bir dergi çıkarmak
ister. Halkın kolayca anlayabilmesi için dergiye Küçük
Mecmua adı verilir. Küçük Mecmua her yerde olumlu
intibalarla karşılanır. Gökalp, Atatürk’ün isteği üzerine
Telif ve Tercüme Komisyonu Başkanlığı’na getirilince, eşi
ile birlikte Ankara’ya yerleşir. Ankara’ya çağırılmasından
sonra Küçük Mecmua zararla kapanır. Mustafa Kemal
ondan yeni kuşaklar için kütüphane hazırlanmasını ve
gelişen Batı düşüncelerinin öğrenilmesi için çeviriler
yapmasını ister. Ziya Gökalp, bu çalışmalarının yanı sıra
Türk Töresi, Türkçülüğün Esasları ve Altın Işık adlı
eserlerini yayımlar. Yine bu dönemde Türk Medeniyet
Tarihim yazmaya başlar.
Ömrünün son yıllarında Yeni Türkiye adlı gazeteyi kurar
ve bu gazetenin başyazarı olur. Anayasanın
hazırlanmasına yardım eder. Yeni Gün ve Hâkimiyet-i
Millîye gazetelerinde yazılar yazar. Ziya Gökalp, Türk
Medeniyeti Tarihi adlı eserini tamamlamaya çalışırken
hastalanır. Sonu gelmeyen çalışmalar yüzünden yatağa
düşer. Hasta yatağında kitabının son düzeltmelerini yapar.
Hastalığı iyice ilerleyince Fransız Hastanesi’ne kaldırılır.
Ancak, 25 Ekim 1924 tarihinde kurtarılamayarak hayata
gözlerini yumar. 26 Ekim 1924 günü Gökalp için büyük
bir cenaze töreni düzenlenir ve Divan Yolu’nda bulunan
Sultan Mahmut Türbesi haziresine gömülür.