Afet yönetimi bakımından hastaneler can kaybının önlenmesi başta olmak üzere topluma sağladıkları hizmet, destek ve katkıyla, başka kurumlarla karşılaştırılamayacak derecede önemli bir yere ve role sahiptir. Hastanelerin bu benzersiz konumu kurulu bulundukları yerleşimlerde sağlık hizmetleri bakımından taşıdıkları sorumluluklardan, sağlık sisteminin bütünü içindeki önemli yerlerinden ve toplumun tüm kesimleri ile olan bağlarından kaynaklanmaktadır. Bu çerçevede, afet yönetiminde hastanelerin konumu şu şekilde özetlenebilir:

• Sağlık hizmetinin olağan durumlarda ve afet koşullarında etkili ve kesintisiz şekilde sürmesi yaşamsal önemdedir.
• Afet halinde hastaneler, hem hastaneye getirilen yaralı afetzedelerin hem de afet sırasında tedavi için hastanede olan ve zarar görebilir durumdaki çok sayıda hastanın can güvenliğini korumak ve tedavilerini sağlamak durumundadır.
• Hastaneler, düzenli korunması gereken yüksek maliyetli sistemler, tesisatlar, tıbbi cihazlarla çalışmaktadır. Örneğin, yapısal olmayan elemanların toplam bina maliyetine oranı konutlarda ortalama olarak yüzde 60 düzeyinde iken, hastanelerde yüzde 85+ düzeyinde hesaplanmıştır.
• Hastanelerde tesis ve donanımın zarar görmesi, telafi edilemez sonuçlara, can ve hizmet kaybına yol açabileceği gibi, aynı zamanda, ülke ekonomileri için büyük kayıplar oluşturmaktadır.
• Afet sırasında hastanenin ayakta kalması, sağlık hizmetinin kesintiye uğramaması sosyal bakımdan da büyük önem taşımaktadır; toplum için yaşamsal önem taşıyan sağlık hizmetinin afetin hemen ardından da sürdürülebilmesi, hayatın afet sonrası koşullarda normalleşmesine önemli etki ve katkıda bulunmaktadır.

Afet yönetimindeki yeri ve önemi dikkate alınarak hastanelerde afet güvenliği bakımından üç temel hedef esas alınmaktadır. Bu hedefler, öncelik sırasıyla;

• Hayatın korunması: Hasta, hasta yakını ve hastane çalışanlarının can güvenliğini korumak,
• Yatırımın korunması: Hastaneye ait yatırımın (tesis ve donanımın) zarar görmesini önlemek,
• Fonksiyonun (işlevin) ve işleyişin korunması: Hastanenin faaliyetlerini her durumda kesintisiz sürdürebilmesini sağlamaktır.

Bu hedefler, farklı çalışmalarda “insanın, mal varlığının, işin/faaliyetin korunması” olarak da ifade edilebilmektedir.

2005 yılında Japonya-Kobe’de toplanan BM Afet Azaltma 2. Dünya Konferansı’nı takiben, “Hyogo Çerçeve Eylem Planı”nı (2005-2015) onaylayan 168 ülke “mevcut hastanelerin afetlere karşı güvenli hale getirilmesi ve yeni kurulacak hastanelerin afetlere karşı güvenli inşa edilmesi” yaklaşımının önemini kabul etmiş; BM Afet Risk Azaltma Ofisi (UNISDR) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2008-2009’da dünya çapında “Afetlere Karşı Güvenli Hastaneler” (Hospitals Safe from Disasters) kampanyasını başlatmıştır. “Afetlere Karşı Güvenli Hastaneler” kampanyasının temel hedefleri, sağlık tesislerinin yapısal dayanıklılığının geliştirilmesi yoluyla hastaların ve sağlık çalışanlarının hayatlarının korunması; afet ve acil durumlar sonrasında en çok ihtiyaç duyulan zamanda, sağlık tesislerinin görevini yapabilir ve sağlık hizmetlerinin yerine getirilebilir olmasının sağlanması; sağlık çalışanları ve sağlık kurumlarının afet ve acil durum yönetiminin tüm süreçlerinde risk azaltma kapasitelerinin geliştirilmesi olarak belirtilmiştir.

Hastane afet risklerini değerlendirme (risk tanımlama, analiz, değerleme) süreçlerinde öncelik taşıyan konular şöyle özetlenebilir:

• Hastane afet güvenliğini ve performansını etkileyebilecek tehlike ve riskler bakımından kurulu bulunduğu ve hizmet vermekle yükümlü olduğu yerleşim, nüfus, bölge ile bir bütün olarak ele alınmalı; öncelikle doğa kaynaklı ve teknoloji kaynaklı tehlikeler göz önünde bulundurulmalı; ayrıca gerçekleşebilecek sosyal ve çevresel olaylar da değerlendirilmelidir.
• Hastane binaları, tesisleri, donanım, fonksiyon ve hizmetleri bakımından mevcut ve potansiyel tüm afet tehlikeleri tanımlanmalı (tehlike analizi); afet tehlikesine maruz olma durumu ve tehlikeyle baş edebilme kapasitesinin yeterli olup olmadığı belirlenmelidir (zarar görebilirlik analizi).
• Tehlike ve zarar görebilirlik bilgi ve verileri dikkate alınarak mevcut, yeni ve gelişebilecek tüm afet riskleri kapsamlı biçimde belirlenmeli (risk tanımlama); belirlenen risklerin insan, donanım ve fonksiyonlar üzerindeki olası tüm etki ve sonuçları, fiziksel, ekonomik, sosyal, çevresel vd. bakımdan yol açabileceği kayıplar kapsamlı biçimde analiz edilerek, derecelendirilmelidir (afet risk analizi).

Yapısal olmayan elemanların olağan kullanımı dışında istenmeyen hareketine, bu şekilde zarar görmesine, çevresindeki insan ve diğer varlıklara zarar vermesine yol açabilecek başlıca nedenler şöyle özetlenebilir:

• Sarsıntı (ivme): Yapısal olmayan elemanların (tesisat, ekipman, donanım vb.) jeoloji, hidro-meteoroloji, teknoloji karakterli sarsıntı, akıntı vb. sonucunda doğrudan hareketlenerek, kayması, sallanması, kopması, düşmesi ya da devrilmesi.
• Yerinden oynama (deformasyon): Yapısal olmayan elemanların (cam, çerçeve, kapı vd.) bulundukları yapıda meydana gelen deformasyon sonucunda bağlı oldukları yerden kopması, yerinden çıkması, fırlaması.
• Kritik sistemlerde (elektrik, haberleşme, su tedariki, yangın söndürme, kanalizasyon, yakıt depolama, medikal gazlar, ısıtma, havalandırma, iklimlendirme sistemleri vb.) meydana gelebilecek arızalar ve yangınlar.
• Ülkemizde ve dünyada geçmiş afetlerde hastanelerde yapısal olmayan elemanların zarar görmesine, sağlık hizmetinin kesintiye uğramasına yol açan başlıca sorunlar şöyledir:
• Jeneratörlerin taban bağlantılarının aşınmış ya da yeterince sağlam olmaması nedeniyle depremde, sarsıntıda devrilmesi; yaşam destek üniteleri başta olmak üzere hastaneye elektrik sağlanamaması,
• Jeneratör, transformatör, yakıt tankı, kazan, soğutucu, klima, asansör, haberleşme vb. kritik sistemlerin bina içindeki ve dışındaki tesisat ve bağlantılarının deprem, fırtına, sel, yangında hasar görmesi; acil durum enerji kaynaklarının ve kritik sistemlerinin devre dışı kalması,
• Zemin ya da zemin altındaki katlarda bulunan acil servis, yoğun bakım, görüntüleme, bilgisayar, hasta kayıtları, hastane arşivi, ofis bölümlerinin selde, ani selde kullanılamaz hale gelmesi,
• Oksijen ve yanıcı gaz tüplerinin sarsıntı, akıntı nedeniyle devrilmesi; meydana gelen sızıntının patlama, yangın riski oluşturması,
• Laboratuvar donanımının düşmesi, kırılması ve sistemin çalışmaz hale gelmesi; hasta tahlil örneklerinin kaybı,
• Dolap ve raflardaki malzemenin sarsıntıda dökülmesi, şişelerin kırılması; acil kullanım için gerekli ilaçların kullanılamaz hale gelmesi; tehlikeli maddelerin ortalığa saçılması,
• Deprem, fırtına, sel, yangın halinde içme ve kullanma suları ve atık su sistemlerinin zarar görmesi, kullanılamaması nedeniyle ek sağlık ve çevre risklerinin ortaya çıkması,
• Su, tıbbi gaz ve/veya buhar borularının hastane içinde kopması, bağlantı noktalarından ayrılması ya da bağlandıkları ara bölmelerle birlikte kırılması, çökmesi,
• Çatı malzemesi ya da çatıda kurulu ekipmanın deprem, fırtına etkisiyle kopması, düşmesi; açılan çatıdan giren ya da kopan tesisattan akan suların tavanı, duvarları, tesisatı ve donanımı tahrip etmesi,
• Sel sularının hastaneye karadan ulaşımı engellemesi; nakli gereken hastaların tahliyesinin mümkün olmaması ya da güçleşmesi; acil medikal ve diğer malzemenin, donanımın tedarik edilememesi.

HAP Hazırlama Kılavuzu’nun bölümler itibarıyla ana başlıkları şöyledir:

• Birinci Bölüm: HASTANE AFET VE ACİL DURUM PLANI (HAP): Bu bölümde HAP’ın amacı, hukuki dayanağı, kapsamı, işleyişi, eğitim ve tatbikat konuları ile hastanelerde afet ve acil durumlara ilişkin yapısal ve yapısal olmayan risklerin önlemesi ve azaltmasını amaçlayan mevcut durum analizi bilgisi yer almaktadır.
• İkinci Bölüm: HASTANE AFET VE ACİL DURUM MÜDAHALE YÖNETİMİ: Bu bölümde, müdahaleye hazırlık ve müdahalenin yönetimi çerçevesinde fonksiyonel kapasite, yapılacak başlıca iş ve işlemler, hastane afet ve acil durum organizasyonu, Acil Müdahale Planı, Olay Yönetim Sistemi, hastanenin müdahale aşamaları, afete müdahalede öncelikli uygulama konuları ve örnekleri yer almaktadır.
• Üçüncü Bölüm: OLAYA ÖZEL PLANLAR: Bu bölümde, Olaya Özel Plan tanımı ve örnekleri yer almaktadır: Hastane içi yangın, kimyasal olaylarda hastane yönetimi, hastanede tahliye gerektiren durumlar, hastanenin iş sürekliliğinde kesinti durumları.

HAP hastanelerin afet ve acil durum risklerini önlemeyi ve azaltmayı, afet ve acil durumlara karşı hazırlıklı olmasını amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda HAP’ın temel hedefleri şöyle sıralanabilir:

Tüm aşama ve süreçlerde, hastanelerin afet tehlikeleri karşısında zarar görebilirliğini dolayısıyla afet risklerini azaltmak; personelin, hasta ve hasta yakınlarının can güvenliğini korumak, yatırım ve donanımın zarar görmesini önlemek.

• Afete hazırlık çerçevesinde:
  • Afetlerde kullanılacak açık ve anlaşılır komuta ve kontrol mekanizmalarını, standart işleyiş ve uygulama kurallarını oluşturmak,
  • Tüm paydaş kişi ve kurumların afet ve acil durum görev ve sorumluluklarını tanımlamak,
  • Afet durumlarında hastanelerin ilk 72 saat kendilerine yetebilmeleri için gerekli düzenlemeleri gerçekleştirmek,
  • Eğitim ve tatbikatlar ile afete hazırlık düzeyini sürekli artırmak.
•  Afet halinde:
  • Hızlı, uygun ve etkili müdahale gerçekleştirmek,
  • Kritik hizmetleri kesintisiz sürdürmek, olağan (rutin) hizmetleri aksatmamak,
  • Kaynakları en iyi ve etkin şekilde kullanmak,
  • Gerektiğinde kapasitenin artırılmasını sağlamak.
• Genel sağlık müdahalesine ve halk sağlığını korumaya yönelik temel çalışmalara katkıda bulunmaktır.

Afet ve acil durum yönetimi bakımından her olayın gidişatı ve sonuçlarına göre yapılacak işlerde farklılıklar görülse de, HAP kapsamında vurgulanan temel noktalar şöyledir:

• Her aşamanın afet ve acil durum yönetimiyle ilişkisinin tüm personel tarafından anlaşılması,
• Her aşamada görev alacak birim ve kişilerin belirlenmesi, işbölümü ve görevlerin açık ve net olarak tanımlanması ve ilgili personele önceden bildirilmesi,
• Sürecin her aşamada ve sonuçta mutlaka değerlendirilerek, raporlanması.

Afet yönetiminin genel uygulamaları kapsamında, afetin meydana gelmesiyle birlikte yetkili makamlar tarafından olay türü, ölçeği ve etki derecesine göre belirlenen Olay Seviyesi açıklanır. Olay Seviyesinin belirlenmesi, müdahalenin zamanında ve etkili yapılabilmesi, ihtiyaç duyulan destek durumunun ve yardım taleplerinin doğru değerlendirilmesi bakımından çok önemlidir. Açıklanan Olay Seviyesi afete müdahalede organizasyon ve koordinasyon düzeyini de belirlemektedir.

Afet yönetiminin genel uygulamaları kapsamında, afetin meydana gelmesiyle birlikte yetkili makamlar tarafından olay türü, ölçeği ve etki derecesine göre belirlenen Olay Seviyesi açıklanır. Olay Seviyesinin belirlenmesi, müdahalenin zamanında ve etkili yapılabilmesi, ihtiyaç duyulan destek durumunun ve yardım taleplerinin doğru değerlendirilmesi bakımından çok önemlidir. Açıklanan Olay Seviyesi afete müdahalede organizasyon ve koordinasyon düzeyini de belirlemektedir. Ülkemizde mevcut uygulamada, Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) olay türü, ölçeği, etkisine göre ve gereken destek bakımından dört olay/müdahale seviyesi tanımlamaktadır:

• Yerel imkanların yeterli olduğu durumlar,
• Bölgesel (destek iller) takviye gereken durumlar,
• Ulusal destek gereken durumlar,
• Uluslararası destek gereken durumlar.

Hastane bakımından olay seviyelerinin tanımlanması da dört başlık (Olay Seviyesi 1-4) altında yapılmaktadır:

1. Olay Seviyesi 1 (küçük çaplı etkiye sahip olay):

• Hastane, dış yardım almaksızın ve yedek kaynaklarını seferber etmeksizin hizmet yükünü yönetebilir.
• Yakın bölgedeki sağlık tesisleri ve diğer sağlık hizmetleri (112, kan bankası vb.), olayın gidişatına göre alarm (hazır olma) haline geçebilir.
• İlgili sağlık kurumu (Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği –KHBGS–Kriz Koordinasyon Merkezi, İl Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi –SAKOM– 112 Komuta Kontrol Merkezi vb.) sadece bilgilendirilir.

2. Olay Seviyesi 2 (orta çaplı etkiye sahip olay):

• Çok sayıda sağlık tesisi ya da hastane olaya dahil olur.
• İlgili sağlık yöneticileri bilgilendirilir, üst düzeyde izleme/değerlendirme gerçekleştirilir.

3. Olay Seviyesi 3 (büyük çaplı etkiye sahip olay):

• Bölgesel olarak harekete geçirilen tüm hastanelerin etkin işbirliği ve koordinasyonu sağlanır.
• Yerel ve ulusal düzeyde tüm sağlık yöneticileri tamamen olaya dahil olur.

4. Olay Seviyesi 4 (çok büyük çaplı etkiye sahip olay)

• Ulusal kapasitenin yanı sıra uluslararası desteğe ihtiyaç duyulan olaylardır.

Olay seviyesinin belirlenmesi ve açıklanmasıyla, hastanede Acil Müdahale Planı (AMP) etkinleştirilir. AMP etkinleştirildiğinde, hastanede olağan yönetim işleyişinden acil durum işleyişine (moduna) geçilir.

Acil Müdahale Planı (AMP), Hastane Afet ve Acil Durum Planı’nın (HAP) önemli bir parçasıdır. AMP afet ve acil durumda hastanenin müdahale yönetimi ve organizasyonu –müdahale aşamaları, olay yönetim sistemi, yönetim ekibi, yönetim merkezi, yönetim araçları– ile ilgili işleyiş, standart ve kuralları kapsar. Acil Müdahale Planı, olay seviyesi ve gereken müdahale dikkate alınarak etkinleştirilir. Acil Müdahale Planı (AMP) için üç etkinleştirme (aktivasyon) düzeyi tanımlanmıştır:

• Seviye 1. Hazır Olma/Alarm (Beklemede)
• Seviye 2. Hazırlığı Artırma (Aktive)
• Seviye 3. Afet Durumu (Aktive)

Herhangi bir zamanda kitlesel yaralanmalı olay halinde, İl Sağlık yöneticileri hastanelerin bağlı bulunduğu ilgili üst kurum yöneticileri kanalıyla hastanelerden yardım sağlanmasını talep edebilir. Böyle bir durumda yardım ve destek sağlaması istenilen hastanede müdahale aşamaları ihtiyaç ve talepler doğrultusunda şekillenecektir:

• Müdahale Aşaması I: Basit Malzeme ve Ekipman Talebi (Lojistik destek)
• Hastaneden talep edilen ekipman ve malzemeler hastanenin temel bakım hizmetini sürdürme kapasitesinde herhangi bir olumsuz sonuca yol açmayacak şekilde, mevcut hastane afet stoklarından karşılanır ve HAP’ta yer alan ilgili forma kaydedilir.
• Müdahale Aşaması II: Sağlık Ekibi Gönderilmesine Yönelik Talep
• (Afet triyaj ekibi ve/veya travma ekibi) Talepler doğrudan hastanenin yönetimine, Olay Yönetim Ekibine yöneltilir. Talepler karşılanırken şu adımlar izlenir:

• Ekipman türü ve özellikleri (örneğin, afet sağlık kitleri, triyaj kitleri, kişisel koruyucu ekipman, vb.) belirlenir. Ekipmanın hangi depolardan temin edileceği belirlenir ve görevlendirilen personele bildirilir. Söz konusu ekipman bilgileri hastane tarafından hazırlanan ekipman bilgi formu kullanılarak kayıt altına alınır.
• Ekibin kimlerden oluşturulacağı –olay yerinin ihtiyacına ve ilgili uzman personelin bulunup bulunmadığına göre–belirlenir. Görevlendirilen personele ait bilgiler, personel bilgi formu ile kayıt altına alınır.
• Görevlendirilen ekibin olay yerinde kendi arasında ve gerektiğinde hastane ile haberleşmesinin ne şekilde sağlanacağı belirlenir (telsiz, cep telefonu, uydu telefonu vb.).
• Müdahale Aşaması III:Acil Müdahale Planının Etkinleştirilmesi ve Hastanenin Olaya Müdahil Olması

HAP Hazırlama Kılavuzu’nda, ülkemizde hastane triyaj sisteminde kullanılan kategoriler (renk kodlaması) şu şekilde belirtilmektedir:

• Kategori I (yeşil: acil değil)
• Kategori II (sarı: geciktirilebilir) ilave acil tıbbi bakım
• Kategori III (kırmızı: acil hastalar) cerrahi veya acil tıbbi bakım
• Kategori IV (siyah: ölü)

HAP Hazırlama Kılavuzu’nda örnekleri verilen tahliye yöntemleri şöyledir:

• Hastaların hastane içinde güvenli başka bölümlere nakli (internal tahliye), bu durumda kısmen (parsiyel) tahliye söz konusudur.
• Hastaların hastane dışında güvenli bir yere nakli (eksternal tahliye), bu durumda kısmen (parsiyel) ya da tamamen (total) tahliye olabilir. Güvenli yerler olayın türü dikkate alınarak belirlenebilir; güvenli yerler şöyle örneklenebilir:
• Diğer hastanelere, sağlık kurumlarına nakil,
• Aynı katta güvenli bir yere nakil: Yatay (horizontal) tahliye,
• Aynı binanın başka bir katındaki güvenli bir yere nakil: Dikey (vertikal) tahliye,
• Bina dışında hastane çevresinde güvenli bir yere nakil,
• Hastane çevresi dışında güvenli bir yere nakil.

Tahliye için hastalar yürüyebilme durumlarına göre dört kategoride toplanır. Hastaların sıralandırılması, tahliye kelimesi kısaca ‘T’ ile gösterilerek, T0, T1, T2 ve T3 olarak ifade edilir:

• T0 – Yürüyebilen Hastalar: Sıra halinde bir öncü ve bir artçı personelle hızlı ve güvenli bir şekilde dışarı çıkarılabilen hastalardır. Tahliye önceliğinde ilk sırayı alırlar.
• T1 – Tek Başına Yürüyemeyen Hastalar: Bir personel yardımıyla yürüyebilen hastalardır. Tahliye önceliğinde ikinci sırayı alırlar.
• T2 – Yürüyemeyen Hastalar: Sedye ile iki veya daha fazla personelin taşıdığı hastalardır. Tahliye önceliğinde üçüncü sırayı alırlar.
• T3 – Kompleks ve Obez Hastalar: Yatağı ve ekipmanıyla en az üç personelin tahliye edeceği hastalardır. Tahliye önceliğinde son sırayı alırlar.

HAP Hazırlama Kılavuzu’nda ölü ve kayıplarla ilgili işlemler konusunda şu uygulamalara dikkat çekilmektedir:

• Hastanede ölenlerin veya hastaneye transfer edilen ölülerin tamamı triyaj kartı ile kimliklendirilir. Bunun için kolluk kuvvetlerinin resmi isteği üzerine triyaj kodu verme, fotoğraflama, eşgal yazma, DNA, parmak izi vb. işlemler yerine getirilir. Kimliği belirlenemeyen kişiler için ilgili kurumlara bildirim yapılır.
• Hastanelerin, genel yaklaşım olarak, geçici morg işlevi görmemesi esastır. Bu nedenle afet ve acil durumlar öncesinde ölülerin öncelikle hastaneye nakledilmemesi için ilgili kurumlarla gerekli yerel koordinasyon ve işbirliği çalışmaları yürütülür. Gerektiğinde hastane geçici morg işlevi görecek bir alan açar, prosedüre uygun olarak işaretlenen alan güvenli hale getirilir ve yönetilir.
• Hastane, ölülerin kimliğinin tespit edilmesine aktif katkıda bulunur; ölülerin muhafazası için ceset torbası hazır bulundurur. Hasta yakınlarının ölülerin kimliğini tespit edebilmesi amacıyla uygun bir alan, hasta yakınlarının birçok cansız bedeni görmek zorunda kalmayacakları şekilde düzenlenir. Psikososyal destek ekibinin ölüleri teşhis sürecinde ölü yakınlarına eşlik etmesi sağlanır.
• Kitlesel ölümlerin yaşandığı her türlü durumda kayıp insanlar olmaktadır. Hastane, tüm yatan hastalara yönelik bilgileri paylaşarak, kayıp kişilerle ilgili faaliyetlere de aktif katkıda bulunur. Hastanede olmadığı belirlenen kişileri arayan ailelerin kaydı alınarak, söz konusu kayıpla ilgili herhangi bir bilgi geldiğinde ailelere haber verilir.

Kesintisiz hizmet verme zorunluluğu (7 gün/24 saat) hastanenin başlıca özelliklerinden birisidir. 

Afet yönetiminde hastanelerin konumuyla ilgili yaşamsal önemi taşıyan husus Sağlık hizmetinin olağan durumlarda ve afet koşullarında etkili ve kesintisiz şekilde
sürmesidir. 

Hastanelerde tesis ve donanımın zarar görmesi, telafi edilemez sonuçlara, can ve
hizmet kaybına yol açabileceği gibi, aynı zamanda, ülke ekonomileri için büyük kayıplar oluşturabilir. 

Afet yönetimindeki yeri ve önemi dikkate alınarak hastanelerde afet güvenliği bakımından alınan üç temel hedef esas hayatın korunması, yatırımın korunması ve fonksiyonun (işlevin) ve işleyişin korunmasıdır. 

Orta ve Güney Amerika ülkelerinde 1970’ler sonra  hastanelerin karşılaştığı ağır can, yatırım ve hizmet kayıpları dikkate alınarak, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Pan Amerikan (Amerika Kıtası) Sağlık Örgütü (PAHO) tarafından hastanelerin afetlere karşı güvenli hale getirilmesi yönünde kapsamlı çalışmalar başlatılmıştır. 

2005 yılında Japonya-Kobe’de toplanan BM Afet Azaltma 2. Dünya Konferansı’na kagılan 168 ülke ''Hyogo Çerçeve Eylem Plan'' ınını onayladı.

Afet risk değerlendirmesi ışığında, hastanenin afet güvenliği ile ilgili çalışmalar öncelikle hastane binası ve çevresi ile ilgili yapısal, yapısal olmayan ve fonksiyon engelleyici risklerin azaltılmasını hedeflemek durumundadır. 

Yapısal olmayan risklerin azaltılması amacıyla yapılacak inceleme ve değerlendirmelerde, yapısal olmayan elemanın zarar görebilirliği ve hastanenin hizmetine etkisi can güvenliği, ekipman-donanım kaybı ve fonksiyonun kesintiye uğraması riskleri bakımından değerlendirilmektedir.

2014’teT.C. Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Afet ve Acil Durum Yönetimi Daire Başkanlığı’nın koordinasyonuyla, başlatılan katılımlı bir ekip çalışmasının sonucunda Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu hazırlanmıştır.

HAP Hazırlama Kılavuzu’nun ikinci bölümün ana başlığı HASTANE AFET VE ACİL
DURUM MÜDAHALE YÖNETİMİ'dir. 

HAP Hazırlama Kılavuzu’nun üçüncü bölümün ana başlığı OLAYA ÖZEL PLANLAR'dır. 

HAP’ın temel hedefleri tüm aşama ve süreçlerde, hastanelerin afet tehlikeleri karşısında zarar görebilirliğini dolayısıyla afet risklerini azaltmak; personelin,  hasta ve hasta yakınlarının can güvenliğini korumak, yatırım ve donanımın zarar görmesini önlemektir. 

Ülkemizde mevcut uygulamada, Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) olay türü, ölçeği, etkisine göre ve gereken destek bakımından tanımlanan 4 olay/müdahale seviyeleri yerel imkanların yeterli olduğu, bölgesel (destek iller) takviye gereken, ulusal destek gereken ve uluslararası destek gereken durumlardır. 

Olay seviyesinin belirlenmesi ve açıklanmasıyla, hastanede Acil Müdahale Planı (AMP) etkinleştirilir. 

AMP afet ve acil durumda hastanenin müdahale yönetimi ve organizasyonu –müdahale aşamaları, olay yönetim sistemi, yönetim ekibi, yönetim merkezi, yönetim araçları– ile ilgili işleyiş, standart ve kuralları kapsar. 

Acil Müdahale Planı (AMP) için tanımlanan üç etkinleştirme (aktivasyon) düzeyi Hazır Olma/Alarm (Beklemede), Hazırlığı Artırma (Aktive) ve Afet Durumu (Aktive) düzeyleridir. 

Hastane Olay Yönetim Ekibi (OYE) afet ve acil durum yönetimi ile ilgili organizasyon şemasında gösterilen beş temel fonksiyonları Yönetim, Operasyon, Planlama, Lojistik ve Finanstır. 

Afete müdahalede hastanenin tıbbi kapasitesi ile ilgili konular HAP Hazırlama Kılavuzunda Tedavi Kapasitesinin Artırılması ve Yeni ve Özel Alanların Açılması, Konumları başlıkları altında incelenmektedir.

HAP Hazırlama Kılavuzu’nda triyaj kategorilerine göre acil hastalar için kullanılan simge kırmızı renktedir.

Bir olayın madahale süresince hazırlanan durum raporları - Olayın tarifi (özet),
kaynak talebi ve kaynakların kullanılabilirliği, hazırlık tarihi/zamanı, oluşan veya olası riskler, mevcut sorunlar ve olay eylem planları, yatakların kullanılabilirliği, personel tedarik durumu, iletişim bilgileri - başlıklarını içermektedir.