Afetler genelde, doğal afet ve doğal olmayan afet olarak iki sınıfa ayrılmaktadır. Ancak, bazı kaynaklarda doğal afetler ve teknolojik afetler olarak da sınıflandırılmaktadırlar.

Teknolojik afetler; insan faaliyetleri ya da doğal afetlerin tetiklemesi sonucunda oluşan endüstriyel, maden, ulaşım ve taşımacılık, nükleer ve radyolojik, deniz kirliliğine neden olan kazalar, büyük yangınlar, biyolojik olaylar, kritik altyapılar ve siber tehditler ile çevresel tehlikeler gibi can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonomik ve çevresel bozulmalara neden olan afet ya da acil durumlar olarak
tanımlanmaktadır.

Teknolojik kazalar, sanayide etkinlik sırasında, anormal oluşum sonucu beklenmeyen, birden oluşan (özellikle yayılma, emisyon, yangın ve patlama gibi) çalışanlar, halk ve çevre için hemen ya da sonradan büyük tehlike yaratan kuruluş içinde ya da dışında bir veya daha çok tehlikeli maddenin neden olduğu olaylardır.

İş kazası çalışanın iş süresince çalışma koşulları,
işin nitelik ve yürütümü ya da kullanılan makine,
araç, gereç ve malzeme nedeni ile uğradığı, iş gücünün tamamını ya da bir bölümünü kaybettiği olay
olarak tanımlanabilir

Yasa’da adı geçen işçi ve işveren; bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi “işçi”, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar ise “işveren” olarak tanımlanır

• Nedenlerin bulunup ortadan kaldırılması ile benzer kazaların tekrarının önlenmesi,
• İnsan hayatına ve sağlığına verilen önemin gösterilmesi,
• Diğer çalışanların moralinin yükseltilmesi,
• Yönetim sistemindeki aksaklıkların ortaya koyulması,
• Ticari kayıpların önlenmesi,
• 155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına ilişkin ILO Sözleşmesi’ne uyulması,
• İSG yönetim sisteminde yer alan performans izleme ve iyileştirme gereklerinin yerine getirilmesi,

• Yapılan risk analizinin yenilenmesi ve varsa eksiklerin giderilmesi,
• Kaza ve hastalık eğilimlerinin ortaya çıkarılması,
• Tazminat davası ve sigorta şirketleri iddialarına karşılık verilmesi,
• Ceza davasında ortaya çıkabilecek iddialara karşılık verilmesi

201

Sorunları veya olayları analiz etmek için kaza kök analizi kullanmanın temel amaçları:
• Ne oldu?
• Nasıl oldu?
• Neden oldu?
• Tekrarlanmasını önlemek için geliştirilecek önlemlerin tanımlanması olarak sıralanabilir

• 5-Neden analizi (5-Whys Analysis)
• Bariyer analizi (Barrier Analysis)
• Değişiklik analizi (Change Analysis)
• Hata mod ve etkileri analizi (Failure
Mode and Effects Analysis)
• Balık kılçığı diyagramı veya Ishikawa
diyagramı (Fish-Bone Diagram or Ishikawa Diagram)
• Pareto analizi (Pareto Analysis)
• Hata ağacı analizi (Fault Tree Analysis)
• Olay ağacı analizi (Event Tree Analysis)

‘‘Tehlikeli madde içeren, çok sayıda insanın sağlığını tehdit eden, doğal çevrenin kalıcı olarak veya uzun dönemli kirlenmesine neden olan ve yüksek derecede
maddi hasar veren, geniş çaplı acil durum müdahalesi gerektiren yangın (yanıcı maddelerin bir alev ya da ısı aracılığıyla tutuşmasından kaynaklanan), patlama (ani gaz salınımı ile meydana gelen yanıcı madde (hava) karışımından kaynaklanan), toksik yayılım (toksik maddelerin havaya, suya veya toprağa yayılması) olayları “Büyük Endüstriyel Kaza’’ olarak adlandırılmaktadır.”

Bu direktifin ana hatları:
• Direktifte Detaylı Şekilde Verilen Görevlerin Yerine Getirilmesi İçin Bir Yetkili Otoritenin Belirlenmesi
• Domino Etkileri
• Arazi Kullanım Planlaması
• Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Kaza
Senaryoları
• Halkın Bilgilendirilmesi
• Büyük Endüstriyel Kaza Sırasında Uygulanacak Dâhili ve Harici Acil Durum Planlarının Hazırlanması, Gözden Geçirilmesi,
Test Edilmesi ve Revize Edilmesi
• Büyük Endüstriyel Kazaların Araştırılması, Raporlanması ve Denetimi
• Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi olarak sıralanabilir.

Bu Mevzuat’ın uygulanmasından sorumlu
Yetkili İdareler (Yİ’ler) merkezî ve yerel seviye olarak ikiye ayrılmıştır:
1. Merkezî seviyedekiler; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇSB), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) olarak,
2. Yerel seviyedekiler ise: Valilikler, Belediyeler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının İl Müdürlükleri

Kantitatif risk değerlendirmesi: Sayısal tabanlı bilimsel metotlarla yapılan risk değerlendirme metodolojisidir

Tüm alt ve üst Seviyeli kuruluşlar için ortak yükümlülükler:
• Bildirim
• Risk Değerlendirmesi
• Büyük Kaza Önleme Politikası (BKÖP)
• Domino Etkisi: Bilgi Alışverişi
• Büyük Bir Kaza Durumunda Yükümlülükler: Eylem, İletişim ve Raporlama

Risk değerlendirme sürecinde aşağıdaki temel ilkeler dikkate alınmalıdır:
• Risk değerlendirme sürecinin amacı ve hedefi üzerinde anlaşmaya varılması,
• Uygun personel ve araçlarının tanımlanması,
• Yeterli kaynak ve zamanın tesis edilmesi,
• Tarihsel kaza verileri gibi, uygun nitelikteki arka plan bilgisi ve derlenmiş çalışmaların İncelenmesi,
• Mevzuatta belirlenmiş olan büyük kaza tanımı.

Hazırlanacak Güvenlik Raporu’nun aşağıda verilen sorulara cevap vermesi gerekmektedir:
• Kuruluşta hangi teknik veya insana dayalı
faaliyetler gerçekleştirilmektedir?
• Bu faaliyetler nasıl yönetilmektedir?
• Bir acil durum oluştuğunda iş ve proses güvenliği nasıl yönetilmektedir

İspat yaklaşımı aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
1. Sistematik analiz;
• Tehlike tanımlama ve risk değerlendirme süreci sistematik olmalı
• Kuruluştaki büyük kaza tehlikelerini
belirlemeli
• Kazaların sıklığı ve etkilerini tanımlamalı
• Referans senaryoları sıralamalı veseçmeli
2. Ayrıntılı kanıtlar; Güvenlik Raporu, seçilen senaryo ve alınan güvenlik tedbirleri arasında tutarlılık olduğunu göstermek için yeterli kanıt sunmalıdır.

Üst seviyeli kuruluşlar aşağıda verilen amaçlarla bir DADP hazırlamakla yükümlüdür (ÇŞB, 2014):
• Kazayı kontrol altına almak
• Kamuyu bilgilendirmek
• Büyük bir kazadan sonra çevreyi eski haline getirmek ve temizlemek
• İnsan ve çevreye zararı ve mal kaybını sınırlandırmak Gerekli tedbirleri uygulamak

GYS ve BKÖP arasındaki ilişki özet olarak aşağıda verilmiştir:
• GYS, BKÖP belgesi (hedefleri) üzerinden geliştirilir; BKÖP, GYS’in bir parçası olarak kabul edilir.
• Mevzuat üzerinden asgari gereklilikler olarak kabul edilir.
• Mevcut kuruluşun genel yönetim sistemi ile birleştirilir.
• GYS, mesleki iş güvenliği ile kısmen örtüşmektedir ama tamamen benzer değildir.

” GYS kapsamında, güvenlik performansının izlenmesi süreci; hazırlanan düzenlemelerin kaza ya da olay olmadan önce uygulanıp uygulanmadığı (aktif izleme) ve kaza ile sonuçlanmış hataların araştırılması sonucu oluşan raporlardan (pasif izleme) oluşmaktadır (Ayanoğlu, 2014).