Kişiler ile iletişimimiz ve ilişki­mizi etkileyen temel gürültü biçimleri fiziksel gürültü, psikolojik gürültü, fizyolojik ve anlamsal gürültüdür.

Bir yaşlı veya engelli ile o kişilerin bakımını üstlenen kişilerin arasındaki iletişimde 3 temel ihtiyaç vardır.  

Bir yaşlı veya engelli ile o kişilerin bakımını üstlenen kişilerin arasındaki ile­tişimde üç temel ihtiyaç söz konusudur. Bu üç ih­tiyaç aynı zamanda insanların iletişim kurmasında da temel olan iletişim ihtiyaçlarını ifade etmekte­dir. Üç temel ihtiyacı şu şekilde tanımlayabiliriz:

• Kendini ifade etme, sunma ve anlatma ihti­yacı
• İlişkisel ihtiyaçlar
• Araçsal ihtiyaçlar  

İletişim sürecinde ku­rulan ilişkiler göz önünde bulundurularak bazı ileti­şim türlerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:

• Kişisel iletişim
• Kişilerarası iletişim
• Kültürlerarası iletişim    

Kişisel iletişim bireyin kendi kendisiyle kurdu­ğu iletişimdir. Bu iletişim türünde kaynak ve hedef aynı kişidir. Birey; düşünme, kendisini sorgulama, telkin etme, motive etme gibi birçok süreçte kendi kendisiyle iletişim kurmaktadır. Bu noktada bire­yin toplumsal rolleri ve dolayısıyla içinde yaşadığı kültürün özellikleri etkili olabilmektedir.    

Kişilerarası iletişim ise bireylerin karşılıklı ola­rak bilgi, duygu, düşünce ve yaşam biçimlerini paylaştıkları sürece verilen addır. Kişilerarası ileti­şim, iletişimden farklı olarak karşılıklı ilişki, diğer bir ifade ile etkileşimi içermektedir.   

    1.Kişilerarası iletişim en az iki kişi arasında gerçekleşir.

2. Kişilerarası iletişim karşılıklı etkileşime da­yanır, tek yönlü değildir.
3. İletişimin etkili olmasında kişiler arasında kullanılan ortak semboller önem taşır.
4. Kişilerarası iletişim, bir süreç içerir.
5. Kişilerarası iletişim çoğunlukla kendiliğin­den gerçekleşir.
6. Kişilerarası iletişim farklı rolleri ve dolaysıyla farklı ilişkileri içerir. Bu süreçte bireylerin kaynak ve hedef olma konumları değişebil­diğinden roller esnek olabilmektedir.
7. İletişimin başarılı olmasında bireylerin cinsi­yet, yaş, eğitim, rol, statü, bilgi düzeyi, tutum ve davranışları ile kültürel özellikler etkilidir.  

Dinlemenin çeşitli amaçları vardır. Bu amaçlar genel olarak iletişimin amaçlarıyla aynıdır. Bunlar; öğrenmek, ilişki kurmak, etkilemek, eğlenmek ve yardım etmektir.  

Dinleme içerisinde belli aşamalar dikkati çekmektedir. Bunlar:

• Alma (mesajı işit­me ve ilgilenme)
• Anlama (işitilen mesajın yorumlanması)
• Hatırlama (duyulanın hafızada tutulması)
• Değerlendirme (mesaj hakkında eleştirel düşünme)
• Karşılık verme (mesajı aktarana yanıt ya da ge­ribildirim verme)

Alma (mesajı işit­me ve ilgilenme): Din­leme konuşmacının gönderdiği mesajları alma sürecinde işit­me ile başlar. Bilinen yanlışlardan bir tanesi de işitme ve dinleme­nin aynı şey olarak kabulüdür. İşitme pasif bir süreç­tir. Bu süreçte hiçbir dikkat ya da güç sarf etmemiz gerekmez oysa dinleme düşünce ve dikkat gerektirir.

Hatırlama (duyulanın hafızada tutulması): Et­kili dinleme, hatırlamayla yakın ilişkilidir. Hatır­lanan şey söylenen şey değildir; bizim söylenenden ne hatırladığımızdır. Hafıza yeniden inşa edicidir; biz işittiğimiz mesajı bizim için bir anlam ifade edecek sistem içinde yeniden inşa ederiz.    

Karşılık verme (mesajı aktarana yanıt ya da ge­ribildirim verme): İki aşamada olur: Ya konuşmacı konuşmasına devam ederken ya da konuşmasını bi­tirdiği zaman. Bu karşılık vermeler geribildirimdir. Bu, konuşmacının mesajları ile ilgili neler hissetti­ğimiz ve düşündüğümüz ile ilgilidir. Destekleyici karşılıklar konuşmacı konuşurken daha etkilidir ve bizim dinlediğimizi gösterir. Konuşmacının ko­nuşması bittikten sonra verilen karşılıklar ise daha ayrıntılıdır ve empatiyi içerebilir.  

• Fiziksel ve zihinsel engel
• Önyargılarımız
• Odaklanma eksikliği
• Erken yargılama   

Fiziksel engel: Dinlemedeki fiziksel engeller işitme kaybı, gürültülü bir çevre, yüksek müzik vb. olabilir. Bu durumda dinleme başarısız­dır.   

Kültürlerarası iletişim esnasında doğal olarak karşılaşılan ve bazı durumlarda da çatışmaya neden olan zorlukları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• İletişim esnasında dil ve konuşma farklılığı­nın yarattığı zorluklar.
• Kişinin ait olduğu kültürün dışa kapalı, şüpheci veya farklı yaklaşımlarda olması.
• Cinsiyet, ırk, engellilik, din, yaş gibi farklı­lıkların getirdiği yanlış anlamalar.
• Kültürel empati ve hoşgörü yoksunluğu.
• İnsanlara belli kalıp yargılar çerçevesinde yaklaşmak.
• Toplumsal rol ve statülerin kültürden kül­türe farklılık göstermesi.
• Vücut dilinin farklı kullanımları sonucu or­taya çıkabilecek yanlış anlamalar. 

Farklı kültürel özel­likler ve önceliklerden kaynaklanan bu zor­lukların aşılması için dikkat edilmesi gere­ken noktalardan birka­çını da şu şekilde sırala­mak mümkündür:

• İletişim esnasında kültürel farklılıkların bi­lincinde olmak.
• Karşı kültürün yaş, engellilik, dil, din, ya­şam biçimi ve davranış kalıplarına ilişkin bilgi edinmek.
• Ön yargılardan arınmış bir iletişim kurmak.
• Yanlış anlaşılmaları önlemek için açık ko­nuşmak ve dikkatli dinlemek.

     • Kültürel empati kurmaya çalışmak.  

Kültürel farklılıklara sahip olan kişilerin yine ken­dilerine özgün davranışları da şu temel başlıklar çerçevesinde biçimlenmektedir:

İletişim

Mekân

Sosyal kümelenme

Zaman

Çevreyi kontrol

Biyolojik çeşitlilik       

Kültürel bilgi: Başka bir kültürel grubun ve fark­lı bir kültürel özelliğe sahip kişinin kültürel özellik­leri, tarihi, değerleri, inanç sistemleri ve davranış biçimleri hakkında alışma ve yaklaşım sağlamayı işaret eder.

Kültürel farkındalık: Başka bir kültürel gruba veya farklı bir kültürel özelliğe sahip kişiye karşı hassasiyet ve anlayış geliştirmeyi işaret eder. Farkın­dalık ve hassasiyet ifadeleri aynı zamanda açıklık ile esneklik gösterebilmeyi de işaret etmektedir. Kül­türel farkındalık kültürel bilgi ile desteklenmelidir.

Kültürel hassasiyet: Kültürel benzerliklerin ol­duğunu bilmek kadar kültürel farklılıkların da ol­duğunu bilmek gerekir. Bu kültürel farklılıklara iyi veya kötü, doğru veya yanlış gibi değerleri yakıştır­maksızın bu farklılıkları görebilmemiz gerekir.

Kültürel yetkinliği elde etmek ile ilgili süreci her ne kadar beslersek besleyelim kimi durumlarda ve zamanlarda farklı yeterlilikler ile karşılaştığımızı da söyleyebiliriz. İşte bu noktada, az önce de belirtil­diği gibi yaşlılar, engelliler veya alışık olmadığımız kültürel iletişim geliştirmiş insanlar ile karşılaştığı­mız durumlardaki gibi kültürel yeterlilik ile ilgili bilgi ve becerilerimizde farklı ‘kültürel yeterlilik (veya yetkinlik) seviyelerine’ sahip olabiliyoruz. Bu kültürel yeterlilik seviyeleri şu şekilde sıralanabilir: Kültürel yıkıcılık, kültürel yetersizlik, kültürel körlük, kültürel yeterliliğe yakınlık, kültürel yeterlilik, kültürel maharettir

Kültürel yıkıcılık: Davranışlarımızın, tavırları­mızın, kurallarımızın ve uygulamalarımızın farklı kültürlerden olanlara karşı yıkıcı olması durumun­da kültürel yıkıcılık kavramı karşımıza çıkmakta­dır. Diğer kültürlere ve kültürlerden olanlara karşı bilerek yıkıcı davranışlarda bulunmak ve farklı kül­türlerden olanlara karşı insani olmayan yaklaşım­larda bulunmak ve bu kişilere karşı aşağılayıcı de­ğerler atfetmek yıkıcılık içerisinde yer almaktadır.

Kültürel yetersizlik: Farkında olmadan veya bil­meyerek yer alan kültürel yıkıcılık durumudur. Bir tür taraflı sistemi işaret etmektedir. Belli bir kültü­rel kimlikteki grubun diğerini veya diğerlerini yok sayması durumudur. Diğer kültürlerden ve grup­lardan korkulması da örnek olarak gösterilebilir. Belli grupların beklentilerinin ve değer algılarının düşürülmesi ve benzer durumlar da bu örnekler içerisinde gösterilebilir.

Kültürel körlük: Bir tür tarafsız olma yaklaşımı­dır. Bu yaklaşıma göre herhangi bir kültür, yaş gru­bu, engellilik veya önceliklendirme diğerlerine göre bir farka sahip değildir. Böylesi bir yaklaşımda as­lında “ben farklı ihtiyaçları görmüyorum, herkese eşit davranıyorum” ifadesi ile dolaylı olarak kendi bireysel üstünlüğüne ve gücüne dayanan yaklaşım­larda bulunmaktır.  

Kültürel yeterliliğe yakınlık: Farklı kültürler ve kültürlerden olan kişiler ile çalışmalarda gözlem­lediğimiz zayıf yanlarımızın farkına varma duru­mudur. Farklı kültürlerden kişiler ile çalışmaları yürütürken her kültürün ihtiyaçlarını mümkün olduğunca sağlamaya çalışmak ve insanların ihti­yaçlarına ve haklarına bağlılık göstermek gibi yak­laşımları içermektedir.

Kültürel yeterlilik: Kültürler arasında benzer­likler olabileceği gibi farklılıkların da olabileceğini görmek, bu farklılıkların varlığını kabul etmek ve bunlara saygı göstermek anlamına gelmektedir. Di­ğer kültürlere mensup bireylere karşı hassasiyetle­rin özenle yaşatılması gerektiğini, bu durumla ilgili bilginin arttırılmasını ve çeşitliliğe önem verilmesi­ni işaret etmektedir.

Kültürel maharet: Kültürler en üst saygınlık de­recesinde ele alınarak değerlendirilir. Kültürler ile ilgili olarak yeni yaklaşımların üretilebilmesi, var olan bilginin üzerine eklenebileceklerin sorgulan­ması ve kültürlerarası etkileşimin önemine inana­rak kültürel yetkinlik için savunuculuğun yapılma­sını da işaret etmektedir.

Kültürlerarası iletişimde temel olarak dikkat edilmesi gereken bu noktalar şu şekilde sıralanabilir:

• Farklı sosyal değerlerin olduğu unutulmamalı.
• Farklı statü algılamaları, yorumlamaları ve anlamlarının olduğunu ve bunları sergile­mede de farklılıklar olabileceğini hatırlaya­lım.
• Farklı karar alma yöntemleri ve yaklaşımla­rının olabileceğini unutmayalım.
• Farklı zaman algılarının olabileceğini hatır­layalım.
• Farklı bireysel mesafe ve mekân algılarını hatırlayalım. Bazı kültürlerde yakın bireysel ilişkiler ve iletişim tercih nedeniyken başka kültürlerde bireylerarası mesafe tercih edili­yor olabilir.
• Farklı kültürel dokulardan kaynaklanan söz­lü ve sözsüz iletişimi kullanma biçimlerinde farklılıklar olabileceğini unutmayalım.
• Farklı beden dillerinin olduğunu unutma­yalım.
• Farklı davranış kurallarının olabileceğini hatırlayalım.
• Farklı hukuki ve etik davranışların da var olduğunu, kültürlerarası etkileşim ve ileti­şim süreçleri içerisinde farklılaşabilecekleri­ni hatırlayalım.
• Farklı dil engellerinin olabileceğini hatırla­yalım.

• İletişimde sorumluk alma.
• Yargılardan uzak durma.
• Saygı gösterme.
• Empati kurma.
• Sabırlı olma.
• Kendi kültürel yanlılıklarınızı hatırlama.
• Esnek olma.
• Açık mesajlar paylaşma.
• Kültürel hassasiyetinizi arttırma.

     • Dinlemeyi önemseme.    

• Sınırlı kaynaklar (zaman, para, mülk ve benzerleri gibi)
• Karışlanmamış temel ihtiyaçlar (güvenlik, kimlik, kendini ifade edebilmek ve benzer­leri gibi)
• Çatışan değerler (özgürlüğe karşı eşitlik, ai­lenin güvenliğine karşı risk alma konusun­da istek gibi)
• İnançlar

    • Görüşler ve/veya ideolojiler     

1. En başlangıç düzeyinde önce ‘farklılıklar’ vardır.
2. Yavaş yavaş ‘zıtlıklar’ belirginleşmeye başlar.
3. Belirginleşmeye başlayan zıtlıklar ile zıtlık­ları üreten taraflar arasında ‘kutuplaşmalar’ başlar.
4. ‘Şiddete’ ilişkin gelişmeler yaşanabilir.
5. Sürecin en fazla artabileceği nokta ‘savaş’ durumudur.
6. Hiçbir savaşın sonsuza dek sürmesi müm­kün değildir. Savaşın doyma noktasına gel­mesi ile birlikte ‘ateşkes’ de takip eden bir sonraki adımdır. Çatışmanın azalmasındaki ilk süreçtir.
7. Ateşkes ile birlikte ‘anlaşmalar’ belirginleşir.
8. Anlaşmaların sağlanmasıyla taraflar arasın­daki süreç ‘normalleşmeye’ başlar.
9. Normalleşme de beraberinde sakinliği, uz­laşı sürecini, yani ‘barışı ve uzlaşıyı’ sağlar.

Etkili diyalog için önerilen 12 temel ilkeden de yararlanabileceğimizi düşünebiliriz. Yararlanabile­ceğimiz ilkeleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kendi varsayımlarımız için bilinçli hâle ge­liriz.
• İnsanlar fikirlerin arkasındaki anlamı arar­ken birbirlerini ödüllendirir.
• İnsanlar ortak bir deneyim üretmek ve or­taklaşa nasıl birlikte düşüneceklerini anla­mak için çalışır.
• Farklılıklar kabul edilir ve açıklamalar için aranırlar.
• Farklı deneyim ve fikirlerden yeterince bü­yük bir yapıyı oluşturmak için yararlanılır.
• Tabu olarak kabul edilegelmiş konular gü­venli ve anlamlı bir aramada ele alınabilir.
• Belli bir gündem yoktur. Anlaşma zamanla ortaya çıkmaya başlar.
• Parçalayarak düşünmek bir bütün içerisin­de düzenli hâle gelir.
• Karmaşık sorunlara ‘yeni bir gözle’ bakarız.
• Karşılıklı ve çaprazlama konuşmalar teşvik edilir.

• Sürecin başlangıcı vardır ama sonu yoktur.

Bireysel açıdan anlayış ve uzlaşıya hizmet ede­cek üç temel özelliği şu şekilde ifade edebiliriz:

1. Alçak gönüllülük: Belli konularda haklı olduğumuzu düşünmek kadar her zaman haklı olamayacağımızı bilmemiz de önemli bir başlangıç noktası olacaktır.
2. Yüce gönüllülük-büyüklük: Süreçler içe­risinde zorlukları aşmada kolaylaştırıcı bir yaklaşımın ötesinde vermeyi bir değer olarak görmek de barışı inşa eden yakla­şımlardan olacaktır.
3. Hizmet: Barışın inşası sürecinde paydaş olan ve farklı beklenti düzeylerine sahip bi­rey ve toplulukların ihtiyaçlarını gözeterek hizmeti temel alan eylemleri uygulamaya koymak da olumlu sonuçlar doğurmakta­dır.