Millet gazetesi 1 Eylül 1908 tarihli sayısının birinci sayfasına Abdülhamid’in portresini, cuma selamlığından çıkışını gösteren iki fotoğrafı iç sayfaya Sultan V. Murad’ın, Veliaht Reflat ve Yusuf İzzettin Efendilerin fotoğraflarını basarak bir tabuyu yıkmıştır.

Teknolojik olarak basılması mümkün olabildiği dönemden beri çizim ve resimler gazetelerdeki haber aktaran metinlerle birlikte kullanılmış ve zaman içinde vaz
geçilmez olmuşlardır. Basın tarihine bakıldığında “1821’de İngiltere’de Observer’ın
IV. George’un taç giyme törenini resmeden dört gravür bastığı ve altmış bin sattığı” görülmektedir (Goldberg, 1993). Bu o dönem için çok yüksek bir satış sayısıdır. Çizim ve resim gibi görsel malzemelere insanların alıştığı ve bunları gazetelerde görmekten hoşlandıkları bir dönemde, 1839 yılında, fotoğraf bir buluş olarak
dünya kamuoyuna duyurulmuştur. O dönemde fotoğrafın bulunuşu haber olarak
gazetelerde yer aldığında ne bu haber le ilgili ne de başka bir haberle ilgili fotoğraf elbette yoktu. Fotoğrafın basında kullanılabilmesi için bir dizi teknolojik gelişmeyi beklemek gerekiyordu. Ancak ilgi ve dikkat çekme konusundaki başarısından dolayı çizim ve resimleri istekle kullanan basın, fotoğraf da kullanabilmek için
can atıyordu. Bu yüzden basında fotoğrafın ilk kullanım örnekleri, bu fotoğraflara
bakarak üretilmiş resimler şeklinde olmuştur. Bu yeni buluş, haberin aktardığı gerçeklikle ilişkisi çerçevesinde ele alındığında basın için benzersiz bir fırsat olarak
değerlendirilmektedir. Çünkü fotoğraf resim gibi değildir ve gösterdiğinin kanıtı
niteliğindedir.

Bir teknolojik buluş olan fotoğrafın teknolojisindeki ilerlemelerin, basının fotoğraftan yararlanma niteliğini belirlemede önemli bir etken olmasını doğal karşılamak gerekir. Bu açıdan fotoğraf teknolojisindeki bazı gelişmeler basın için dönüm noktası olarak kabul edilebilir. Örneğin bu gelişmelerden birisi fotoğrafın “telefoto” adı verilen bir teknoloji ile aktarılabilmesi olmuştur. Yazı için telgraf ne ise fotoğraf için de telefoto odur. 1935’ten 1990’lara kadar dünya medyası telefoto teknolojisinden yararlanmıştır. 1990’lardan sonra ise internet ve fotoğrafın sayısallaşması haberciliği ve haber fotoğrafçılığını adeta yeniden tanımlamıştır. Teknoloji
değişse de fotoğrafın habercilikteki amacı ve işlevi başından beri aynıdır ve aynı
kalacaktır.

Fotoğraf 19. yüzyılın ikinci çeyreğinde Avrupa’da bulunmuştur. Kısa sürede
dünyaya yayılmıştır. Haber unsuru olarak fotoğrafın kullanımı da yine Avrupa’da
ve neredeyse eş zamanlı olarak Amerika’da başlayıp fotoğraf teknolojisinin yayılmasına paralel olarak tüm dünyaya yayılmıştır. Dünyada basın fotoğrafçılığının tarihi araştırıldığında Avrupa ve Amerika kaynaklarının daha çok ve kolay ulaşılır olduğu görülmektedir. Hızla yayılan basın fotoğrafçılığı birçok ilki Avrupa ve Amerika’da yaşamış ve bu deneyimler hemen her defasında kısa süre sonra dünyanın
birçok yerinde de yaşanmıştır. Yayıldığı yerlerde belki de insan doğası gereği bu
deneyimler neredeyse aynı şekilde kendisini tekrar etmiştir. Hal böyle olunca Avrupa ve Amerika’nın kimi açılardan uzun süre bir adım önde olduğu düşünülebilir. Bugün yeni teknolojiler dünyada neredeyse eş zamanlı olarak her yerde var olmaktadır.

Fotoğrafın basının iştahını kabartmasının iki ana nedeninden söz edilebilir. Bunlardan birincisi fotoğrafın ilgi
çekmesidir. Gazeteler ilgi çekebilmek
için resim ve çizimleri o güne kadar
kullanagelmişlerdi. Fotoğraf yeni ve
çarpıcı bir buluş olduğu için başlangıçta büyük ilgi gördü. Ancak başlangıçta
gördüğü geçici büyük ilgi sona erdikten sonra bile fotoğraf, basın için resimden daha çok şey vaat ediyordu.
Çok geçmeden resimle fotoğrafı karşı-
laştırmanın anlamsızlığı da ortaya çıkmaya başlamıştır. Fotoğrafın basının iştahını kabartmasının ikinci ana nedeni ise fotoğrafın gösterdiği gerçekliğe olan bağlılığından kaynaklanmıştır. Başka bir deyişle fotoğraf
gösterdiğinin kanıtıdır. Zaman içerisinde fotoğrafın neyi nasıl gösterebildiği konusunda hem fotoğrafçıların hem de toplumun deneyimi artacak ve fotoğrafın her şeyi “olduğu gibi” aktardığı varsayımı da sorgulanmaya başlanacaktır. Bu sorgulamayla birlikte oluşan ilk duygusal tepkiler fotoğrafın kanıt niteliğine saldırılara yol
açmıştır. Ancak yine zaman içerisinde taşlar yerine oturmuş, genel olarak fotoğrafın ve özellikle belge niteliği taşıyan haber ve belgesel fotoğrafın dili oluşmuş, toplumlar da bu dili zamanla öğrenmiştir. Sonuçta fotoğrafçının fotoğrafı ne oranda
belirleyebildiği, fotoğrafı etkileyen etkenler ve sınırlılıklar üzerinde düşünülmeye
başlanmıştır.

• Fotoğrafın çoğaltım teknolojisi
• Fotoğrafın matbaada tıpkıbasımının mümkün olmasıyla fotoğrafın gazete
sayfalarına taşınması
• Pozlama süresini kısaltan, birim zamanda daha yüksek ışık geçirgenliğine
sahip objektişer
• Fotoğraf makinesinin ve fotoğraf üretim sürecinin sürekli daha pratik ve
ucuz olmasını amaçlayan teknolojik gelişmeler
• Duyarkat (ışığa duyarlı yüzey) hızının artmasına bağlı olarak pozlama süresinin daha da kısalması
• Telefoto teknolojisi ile telgrafın yazı aktardığı gibi fotoğrafın da telefoto ile
aktarılabilmesi
• İnternet
• Sayısal fotoğraf teknolojisi olarak sıralanabilir.

Amerika’da “Halftone” adı verilen ve tamamen fotoğrafın aslını kaynak alan ve
görüntüyü bir mozaik gibi çok küçük parçalara ayırarak matbaada basılmaya uygun şekle dönüştürebilen bir baskı tekniği ilk kez 1880’de, New York’ta The Daily
Graphic gazetesinde kullanılmıştır. Halftone baskı yöntemi basın fotoğrafını etkileyen en önemli gelişmelerden birisi olmuştur.

19. yüzyılın ortalarında Joseph
Petzval o dönemde ışık koşullarına
bağlı olarak 10 dakika ile 30 dakika
arasında değişen pozlama süresini
15 ile 30 saniye arasında değişen bir
süreye indirebilen bir objektif tasarlamıştır. Optik bozunum konusunda
da görece çok başarılı olan Petzval’ın
optik tasarımının en açık diyafram
değeri f/3.6 idi. Kendisinden önce
çekilmesi mümkün olmayan birçok
fotoğraf bu optik gelişmeyle mümkün olmuştur. 30 dakika ya da 15 saniye pozlama süresinin özellikle basın fotoğrafçılığında oluşturabileceği
fark çok fazladır. Petzval’ın en önemli katkısı kendisinden sonra objektişerin geliştirilmesi konusundaki çalışmalara yaptığı öncülük olmuştur.

1889’da George Eastman’ın kurduğu Kodak
şirketi “Siz deklanşöre basın gerisini biz hallederiz” diyordu.Bu herkesin fotoğraf çekebileceği anlamına geliyordu. Eastman’ın fotoğraf makineleri öncekilerden çok küçük, hafif, kolay kullanılan ve çok pahalı olmayan
makinelerdi. Gelmiş geçmiş en önemli foto muhabiri makineleri değillerdi elbette
ancak, haber fotoğrafında çığır açacak makinelerin tasarlanmasının yolunu açmış
ve bu konuda hedef gösterici olmuşlardır. ‹nsanların fotoğraf makinesinin küçük,
hafif, kolay kullanılan ve ucuz bir şey olmasını istemelerini sağlamıştır. Böylece ortaya çıkan talebi karşılayacak arz da kaçınılmaz olmuştur. 

1839’da Louis-Jacques-Mandé Daguerre tarafından bir buluş olarak ilan edildi-
ğinde metal plakaların üzerine pozlanan ve çoğaltılamayan yani biricik bir görsel
kayıt teknolojisi olan fotoğraf, aynı yıllarda ‹ngiltere’de Sir William Henry Fox Talbot’un pozitif-negatif prosesi bulması ile birden bire bir çoğaltılabilir olmuştur. Talbot’un bu prosesi sayısal fotoğrafa kadar kullanılan fotoğraf filmlerinin en yaygın
olarak kullandığı prosestir. Çoğaltılabilirlik fotoğrafın kitle iletişimi ve toplumsal
etkileri ile ilgili olarak oldukça önemlidir. Bu dönemde önce Avrupa müzelerindeki sanat eserleri fotoğraşanarak çoğaltılmıştır. Bu iş bile o kadar uzun sürmüştür
ki, bunu kuşaklar boyunca iş olarak devam ettiren aileler vardır.

Belgesel fotoğraf başlığı altında incelenen haber fotoğrafçılığı eş deyişle basın fotoğrafçılığı, İngilizce photojournalism kelimesine dayanarak birçok Türkçe kaynakta da “fotojurnalizm” olarak adlandırılmaktadır. İngilizcede de news photography ve press photography ifadeleri fotojurnalizm ile aynı anlamda kullanılmakla
birlikte fotojurnalizm genel kabul görmüş, zaman içinde anlamca da güçlenmiştir.
Haber fotoğrafçılarını tanımlamak için İngilizcede press photographer, photoreporter veya photojournalist sözcükleri kullanılmaya başlanmış ve yine photojournalist
daha yaygın kabul görmüştür. Dilimizde ise foto muhabiri, basın fotoğrafçısı ve haber fotoğrafçısı aynı anlamda kullanılmaktadır. Böylece 20. yüzyıla gelindiğinde
basın fotoğrafçılığının adı konmuş, varlığı hissedilmeye ve kabul edilmeye başlamış bir uzmanlık alanı olduğu görülmektedir. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde haber fotoğrafının basın ve yayın organlarında doğrudan yer alması basın fotoğrafçılığından söz edilmeye başlanmasına yetecek kadar yaygınlaşmıştır. Jeffrey fotoğraf tarihini 1900-1920 tarihleri arasını özetlerken şunları söylüyor: “Haber fotoğrafçılığı
bir meslek oldu. Kasım 1903’te Londra’da kurulan Daily Mirror, dünyada görsel
malzeme olarak neredeyse tamamen fotoğraf kullanan ilk günlük gazete oldu.” Sonuçta, İnsanlığın ortak görsel hafızasının oluşmasına hizmet
eden bir meslek doğmuştur.

Almanya’da Oskar Barnack’ın, sinemada kullanılan 3,5 cm. genişliğindeki 35 mm. film olarak bilinen filmi kullanan ilk fotoğraf makinesini yapması haber fotoğrafçılığı açısından bir başka devrim niteliğindedir. Barnack’ın Leica’sı fotoğraf pratiğini yeniden tanımlamış
ve kullandığı filmin dünyanın en yaygın film formatı olmasının yolunu açmıştır. Bu yüzden basın fotoğrafçılığının miladını 1925’te piyasaya çıkan bu makine
olarak kabul edenler dahi olmuştur. 24x36mm. ölçülerinde bir kayıt yüzeyine sahip olan 35 mm. film, sayısal teknolojiye rağmen günümüzde bile bir format olarak varlığını sürdürmektedir. 

haber fotoğrafına Leica ile benzer olanaklar sunduğu için katkı sağlayan bir diğer makine, Ludwig Bertele’nin geliştirdi-
ği 105 mm. f/2 diyafram açıklığıyla -daha sonra Bertele f/1.8’i de geliştirmiştir- objektif kullanan yine bir Alman makinesi Ernemann Ermanox’tur. Leica’dan bir yıl önce piyasaya sürülmüştür. Öncü Alman fotojurnalist Dr. Erich
Salomon bu makineyle, bu makine de onunla ün yapmıştır. Fotojurnalistlerin ço-
ğu Ermanox’la başlayıp daha sonra Leica’ya geçmiştir. Ermanox önemli katkılarına
rağmen telemetresi olmadığı için netlik yapması Leica’ya göre çok zor bir makineydi. Kapalı ortamlarda pozlama süresini kısaltma olanağı sunan açık diyafram
değerleri sağlayabildikleri az net alan derinliği ile netlik hatalarını hiç tolere etmiyordu. Normal objektif odak uzunluğu 75 mm. olan Ermanox’un objektişeri tele
objektifler olduğu için bu da net alan derinliğini azaltıyordu. 4.5x6 cm. cam plakaları her pozlamadan sonra değiştirmek de zaman kaybettiriyordu. Deklanşörü çok
ses çıkarıyordu

Alman resimli dergileri yeni bir fotojurnalist profili de doğurmuştu. İyi giyimli, görgülü, yabancı dil bilen, eğitimli ve işçi sınıfından gelmeyen bu yeni
fotoğrafçıların en ünlüsü modern fotojurnalizmin babası olarak kabul edilen
Doktor Erich Salomon’dur. Salomon en
açık diyafram değeri f/2 olan Ermanox
makinesiyle fotoğraf çekerken insanlara
poz verdirmiyordu, şaş da kullanmadığı için kimse fotoğraflandığını fark etmiyordu. Hatta deklanşör sesinin duyulmasını engellemeye yönelik tedbirler bile almıştı. Nasıl fotoğraflar çekmek istediğini çok iyi biliyordu. Salomon’un fotoğrafları haber fotoğrafçılığında son derece önemli bir değişim başlatmıştır. İnsanlar fotoğraflarda daha önce hiç böyle doğal görünmemişti.

Örneğin 1870 yılında Amerika’ya giden 21 yaşındaki genç Danimarkalı Jacob A. Riis’in New York Tribune’de gazeteci olarak çalışırken göçmenlerin kötü yaşam koşullarını anlatan araştırma haberini
desteklemek için fotoğraftan yararlanması fotojurnalizm açısından oldukça önemli sonuçlar doğurmuştur. Daha sonra kitap olarak da yayımlanan Riis’in çalışması
kamuoyu üzerinde şaşırtıcı bir etki yaparak fotoğrafın gücünün anlaşılmasına katkı sağlamıştır. 1908-1914 yılları arasında fotoğrafın gücünden bu kez Lewis W. Hine adlı sosyolog yararlanmış ve çok ağır koşullarda çalışmak zorunda kalan küçük
yaştaki çocuk işçilerin durumunu kamuoyuna aktarmıştır. Bu çalışmayla oluşan
kamuoyu, Amerika’da konuyla ilgili yasalarda yeni düzenlemelerin yapılmasına
neden olmuştur.

I. Dünya Savaşı yıllarında emekleme çağını yaşayan basın fotoğrafçılığı, II. Dünya Savaşı sırasında çok daha güçlü ve donanımlı olarak
sorumluluğunu yerine getirmiştir. Milyonlarca insanın yaşamını yitirdiği bu trajedi
bütün dünyayı yeniden şekillendirdiği gibi basın fotoğrafçılığı için de bir kırılma
noktası olmuştur. Bu trajedi basın fotoğrafçılığını da olgunlaştırmıştır. Savaşın sonuçlarının her şeyi ne oranda etkilediği kesin olarak bilinemez elbette ancak savaştan sonra 1947’de fotojurnalizm tarihinin en önemli aktörlerinden biri olan
Magnum fotoğraf ajansı kurulmuştur. Kurucular; Robert Capa, David “Chim” Seymour, George Rodger ve Henri Cartier-Bresson’dur. Bir kooperatif olan Magnum
ajansı fotojurnalizm tarihinde bir dönüm noktasıdır. Basın fotoğrafçılığının dünya
tarihindeki en önemli yükselişi basın fotoğrafçılığının kurumsallaşmasıyla mümkün olabilmiştir. Basın fotoğrafçılığının kurumsallaşmasında en önemli payın da
fotoğraf ajanslarının olduğu söylenebilir. Fotoğraf ajansları içerisinde en önemli
yer ise Magnum ajansına aittir.

Modern fotojurnalizm Amerika’da
Life dergisi ile kendisini hissettirmiştir.
Modern fotojurnalizmin doğuşunda Alman resimli haber dergilerinin rolü hatırlanacak olursa ve Life dergisinin de
Amerika’daki ilk resimli haber dergisi
olduğu düşünülürse aradaki ilişki açıktır. 1936’da Amerika’nın ilk haftalık haber dergisi Time’ın sahibi Henry Luce
tarafından satın alınan Life dergisi Black
Star ajansının en çok kazanç getiren
müşterilerindendir. Dergi kuruluşunun
dördüncü ayında bir milyon satış sayısını yakalamıştır. Life’ın başarısına öykünerek
başka dergiler de kurulmuştur. Örneğin bir yıl sonra ünlü Look dergisinin kuruluşunda Life’ın etkisini kabul etmek gerekir. Life dergisinin başarısında Black Star
ajansından aldığı fotoğraşarın etkisi de yadsınamaz. Burada adı geçmesi gereken
dünyanın diğer başlıca fotoğraşı dergileri; Picture Post (Londra), Paris Match (Paris), Sports Illustrated (ABD), National Geographic (ABD) olarak sayılabilir. Artık
basın fotoğrafçılığının nasıl yapılacağı teknik, toplumsal, kültürel, siyasal ve ekonomik açıdan ana hatlarıyla bellidir. Bu işi yapmak isteyen kişi ve kurumlar için el
yordamıyla yol bulmaya gerek bırakmayacak kadar deneyim ve iyi örnek fotojurnalizme ışık tutmaktadır ve fotojurnalizm gelişmeye devam etmektedir.

Haber değeri taşıyan bir olayı, bir durumu fotoğraşa insanlara aktarma yönteminin en dikkat çekici türü foto röportajdır. Tanımı oldukça basit algılanabilir. Foto röportaj, bir konuyu birbirini izleyen, bir arada anlamlı, birden çok fotoğraşa
aktarma yöntemidir. Ancak iyi bir foto röportaj tanımı kadar basit gerçekleşmez.
Foto röportaj bir fotoğraşa bir şeyler söylemekten son derece farklıdır. Basın fotoğrafçılığı tarihi destansı foto röportaj örneklerini barındırmaktadır. Çok önemli
bir örnek olarak, W. Euegene Smith’in “Kasaba Doktoru” verilebilir. Smith, Colorado’nun Kremmling kasabasında, 1948’de Dr. Ernest Ceriani’yi çekmiştir. Euegene
Smith 1939’da Life dergisinde çalışmaya başlamış 1955’te de Magnum Ajansı üyesi
olmuş çok önemli bir foto röportaj ustasıdır.

20. yüzyılın son çeyreğine doğru dünya görülmemiş bir hızla değişmeye başlamıştır. ‹nsanlar hızlandırdıkları dünyalarına kendileri yetişemez olmuştur. Fotoğraf da
değişmektedir. Artık bütün fotoğrafçılar Henri Cartier-Bresson gibi mükemmeliyetçi fotoğraşar çekmeye çalışmamaktadır. Fotojurnalistik stil başkalaşma sürecine
girmiştir. 1960’larda Robert Frank gibi fotoğrafçılar fotoğrafın teknik yetersizliklerinden yararlanarak, mükemmeliyetçilikten uzak bir fotografik anlatım biçimiyle
belgesel fotoğraşar üretmektedir. Bugün Antoine D’Agata gibi günümüzün önemli fotoğrafçılarında Robert Frank’ın etkileri açıkça görülmektedir. Fotojurnalizmin
bu dönemde başlayan yeniden yapılanma sürecinin temel taşları günümüzde yerine oturmuş gibi görünmekle birlikte, dönüşüm ve gelişim devam etmektedir. Günümüz basın fotoğrafçılığının daha iyi anlaşılabilmesi için Corbis, Getty, Noor ve
VII (seven) ve Türkiye’den Nar Photos gibi yeni ajanslara dikkat çekilebilir. Getty
ve Corbis çok büyük ajanslardır. Noor ise manifestosuyla ilgi çekicidir. Yeni ajanslar bugün gelinen noktayla ilgili önemli fikirler vermektedir. 1970’lerde fotojurnalizmin altın çağı sonrasında her şey de olumsuz değildir. Örneğin 70’lerin sonları-
na doğru sanat galerileri ve müzeler belgesel fotoğrafı ve onun bir parçası olan haber fotoğrafını kabul etmeye başlamıştır. Bundan önce de benzer durumlar olmuştur ancak bu defa farklı bir kabulleniş söz konusudur. Kapıların açıldığı fotoğrafçı-
lar yakın tarihin büyük olaylarını belgelemiş kendi yaşamları bir tarih sayılabilecek
büyük isimler değildir. Fotoğraşar da yüzyılın yalnızca en önemli olaylarından de-
ğildir. Örneğin Luc Delahaye veya Manuel Rivera-Ortiz gibi 1960’larda doğmuş fotoğrafçılar ve özellikle VII fotoğraf ajansının fotoğrafçıları bu konuda önemli bir
yere sahip olabilmişlerdir.

1968’den beri Pulitzer Ödülleri basın fotoğraşarına da verilmektedir. World
Press Photo, Amerikan Ulusal Basın Fotoğrafçıları Birliği NPPA’in Best of Photojournalism yarışması, Picture of the Year International gibi yarışmalar fikir edinmek
için yeterli olacaktır. Ayrıca Türkiye Foto Muhabirleri Derneği’nin yılın basın fotoğ-
raşarı ödüllerine de bakmak gerekir.
Basın fotoğrafçılığının en önemli uluslararası etkinliği Fransa’nın Perpignan
kentinde 1989’dan beri düzenlenen Visa pour l’Image festivalidir.

M. Kemal, ulusal bağımsızlık savaşı veren Türk Milletinin sesini dünyaya duyurabilmek amacıyla 6 Nisan 1920’de Anadolu Ajansı’nın kurulmasını sağladı. Anadolu Ajansı bağımsız bir kuruluş işleyişi kazansın düşüncesiyle 1 Mart 1925’te devletin de ortak olduğu anonim şirket durumuna getirildi. 1950 yılından sonra kısa zamanda teknik açıdan gelişti. Telefoto, Mufax (devamlı kaydedici), Lazer-fax makineleri Anadolu Ajansı’nın dünya ile Türkiye arasında düzenli ve hızlı haber köprüsü oluşturması amacıyla devreye sokuldu. Cemal Çakuş, İsmet Taşkurt ve Ahmet
Tuna kurumun ilk foto muhabirlerindendir. Çağdaş bir basın örneği ortaya çıkarma yolunda atılmış ilk adım olan Anadolu Ajansı, ülkemizde organize habercilik
anlayışının yerleşmesinde etkili olmuştur. 1930’da Türk Gazeteciler Birliği kurulmuştur. 1935’te ilk Basın Konseyi toplandığında ülkemizde 38 günlük gazete, 127
tane de dergi çıkmaktadır.