Tubbs ve Moss (1974), bir iletişimin kişilerarası iletişim sayılabilmesi için şu üç ölçütün gerekli olduğunu belirtmişlerdir:

• Kişilerarası iletişime katılanlar belli bir yakınlık içinde yüz yüze olmalıdır;
• Katılımcılar arasında tek yönlü değil, karşılıklı ileti alışverişi olmalıdır.
• Söz konusu iletiler sözlü ve sözsüz nitelikte olmalıdır; bu iki tür ileti dışındaki iletilerin kullanıldığı iletişimler, örneğin yazışmalar, kişilerarası iletişim sayılmaz.

Kişinin kendisini iyi ifade edebilmesi, kararlı olması, canlı dinlemesi, yıkıcı eleştiriden ziyade yapıcı eleştiri yöntemini kullanması ve grup içi iletişimde etkin olması (iyi dinleme, eleştiri yapma vs.) etkili iletişimin önemli özellikleridir.

İnsan davranışlarını yönlendirmede temel ilke; davranışlar ne denli akla uygun olursa, ilişkilerde anlamlı bir uyum, güzellik, zarafet sağlanabilir biçiminde ifade edilen ilkedir.

Bireylerarası ilişkilerde insanlar bazen kendilerini “daha üstün”, “daha farklı”, ya da “daha çok bilir” biçiminde göstermek için “karmaşık ifadeler” ya da “bilinmeyen kelimeler” kullanmayı tercih ederler.

Eleştiri yaparken şunlara dikkat edilmelidir:

• Eleştiri yapmanın karşınızdakinin yararına olduğuna inanın,
• Eleştiri için uygun yeri ve zamanı seçmeye dikkat edin,
• Karşınızdakini aşağılamayın,
• Gelişmeleri vurgulayın,
• Karşınızdakine ilgi gösterin,
• Kendi duygularınızı denetim altında tutun,
• Aldığınız eleştiriden yararlanmaya çalışın.

Olumsuz bir şey olmasına karşın eleştiri yine de bir iletişim biçimidir. Eleştiriler,

• yapıcı eleştiriler ve
• yıkıcı eleştiriler olmak üzere ikiye ayrılır. Yapıcı ve yıkıcı eleştiri arasındaki fark eleştiren kişinin tutumundadır.

Yapıcı eleştiri, karşımızdaki kişinin anlattıklarından dolayı onu kırmadan onu eleştirmektir. Yapıcı eleştirileri kabul etmek yararımızadır.

Yapıcı eleştirinin amaçları şunlardır:

• Daha iyi olmasına yardım etmek
• Bir şeyin farkına varmamızı sağlamak
• Endişe ya da ilgi belli etmek
• İletişim kanallarını açık tutmak
• Fikir ayrılıkları olduğunda havayı temizlemek
• Bizi olumlu değişiklikler yapmaya motive etmek

Yıkıcı eleştirinin amaçları şunlardır:

• Can yakmak ya da küçük düşürmek
• Yönlendirmek ya da kontrol etmek
• Suçu atmak ya da suçlu hissettirmek
• Dikkat çekmek

Sürekli eleştirilen, azarlanan, aşağılanan kişilerin özsaygısı zedelenir ve bunun sonucunda psikolojik sorunlar ya da bunu telafi etmek için güç gösterisi meydana gelebilir. Bu da iletişim süreçlerini etkiler. Bu yüzden karşıdakini incitmeden, onun duygularıyla oynamadan yapıcı bir şekilde eleştirilerimizi dile getirmeli, ona olan saygımızı her zaman korumalıyız. Böylelikle sağlıklı ilişkiler kurmayı başarabiliriz.

Bir kimseyle konuşurken, onun demek istediğiyle bizim anladığımızın aynı olup olmadığını denetlemeye geri-iletim adı verilir. Aslında geri-iletim; yüz ifadeleri, bedenin duruşu ve sesin tonu gibi, karşıdakine verilen tepkilerin tümünü kapsar.

Karşımızdaki konuşmacıyı ilgi ve özenle dinlemek, sözsüz davranışlarına dikkat ederek, onu yargılamadan ve anlamak için dinlemek, anladığımızı ve duygularını fark ettiğimizi ona hissettirmek empatik dinlemede önemli özelliklerdir.

Tartışmayı başarıyla yürütebilmek için bir takım olumlu niteliklere sahip olmak gereklidir. Zeki, bilgili, duyarlı, başkasını düşünebilme, objektif olabilme, konuşma ve dinleme yeteneği gelişmiş olmalı; çabuk gücenme, bencil, eleştirilere katlanamama, sübjektif yargılara, peşin hükümlere sahip olma gibi olumsuz davranışlardan kaçınma gerekli olumlu niteliklerdir.

Birbirlerine karşı duydukları kızgınlığı, kırgınlığı ve rahatsızlığı belirtmeyen kimseler, genellikle iki nedenden ötürü bunu yapamazlar:

• Kaybetme korkusu: Kişi, kırgınlık ve kızgınlık gibi olumsuz duygularını karşısındakine belirttiği zaman, kendisi için önemli olan bu kimseyi kaybedeceğinden korkar.
• Kötü insan olma korkusu: Bu korkunun temelinde iyi ve olgun insan kızmaz ve kırılmaz, kızan ve kırılan insan kötü ve zayıf bir insandır inancı yatmaktadır.

Önyargının iki temel öğesi vardır. Birincisi, bir kişi ya da gruba karşı olumsuz bir duygunun var olmasıdır. İkincisi, kişileri tanımadan onları bir grubun üyesi olarak değerlendirmek, yani kalıp yargılara sahip olmaktır.

Önyargıların temel özellikleri şunlardır:

• Önyargıların en önemli özelliği insanları bir sınıflandırmaya tabi tutmasıdır.
• Önyargıların en temel ve genel özelliği önyargının konusu hakkında basmakalıp yargıların oluşmasıdır.
• Önyargıların üçüncü özelliği insanlar arasında sosyal uzaklık yaratmalarıdır.
• Önyargı insanlarda aşağılık duyguları da oluşturabilir.

Zihnimizin, algıladığı bilgiyi sınıflama ve adlandırma ihtiyacı, bu bilginin genellenmesine ve basitleştirilmesine neden olmaktadır. İnsanların bu biçimde sınıflanarak genel kategorilere oturtulması sonucunda ortaya çıkan kalıplara “stereotip” denilmektedir.

Empatik iletişimde, karşıdakini anlamak esastır ve süreç bunun üzerine kuruludur. Bu süreç içinde üç önemli öğeden söz edilebilir:

• Empati kuracak kişi kendisini karşısındakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır.
• Empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamamız gereklidir.
• Empati tanımındaki son öğe ise, empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki kişiye iletilmesi davranışıdır.

Empati kurmasının yararları aşağıda sıralanmıştır:

• Empati yapacağımız kişiye içten davranmalıyız; bu durum onu bize yakınlaştıracaktır.
• Empati ve iletişim, sözden önce davranış, bakış ve jest/mimiklerle başlar. Buna dikkat ederek iletişime yönelmek gerekir.
• Yanlış anlaşılma/anlama durumunda karşımızdakine bunu düzeltmesi şansını vermeliyiz. Böylece uzun bir yanlış anlaşılmanın yükünden ve oluşturacağı muhtemel sıkıntılardan kurtulmuş oluruz.
• Empati karşımızdaki hakkında daha fazla şey öğrenmemize olanak verir.
• Dostluklar iyi empatilerin ürünüdür. Dostluk çemberinin gelişmesi sürekli empati ile mümkündür.
• Dinlerken, konuşan kişinin, olduğu gibi kabul edildiğini hissettirerek, güvenini kazanır ve kendini bize daha yakın hissetmesini sağlamış oluruz.
• Anlamak rahatlatır ve öfkemizi azaltır. Yanlış anlaşılmalar empati aracılığıyla azalınca öfke de azalır, hatta yok olabilir.
• Empati önyargılarımızın azalmasına neden olur ve bir dizi yanlışı engeller.
• Kendimizi daha iyi hissetmek kurduğumuz iletişim ve empatinin kalitesiyle doğrudan ilişkilidir.
• Hayatımızı sevimsiz kılan anlaşılamama/anlatamama duygusudur. Empatiyle bu sorun aşılır/aşılabilir.
• İçe kapanık olmamız kendimizin dışındaki hayata kapıları kapatmak demektir. İletişim ve empatiyle dışarıyla daha sağlıklı alışveriş yapma olanağı buluruz.

Bir sosyal ilişkinin analizinde şu önemli aşamalar vardır:

• İlişkinin sınırlarını doğru belirlemek,
• Diğer kişilerin ilişkiden beklentilerini göz ardı etmemek,
• Diğer kişiler hakkındaki izlenimlerinizi gözden geçirmek,
• Diğer kişilerin sizin hakkınızdaki izlenimlerinin ne olduğunu anlamaya çalışmak,
• Olağan dışı durumları incelemek,
• İlişkinin amaçlarını belirlemek.