ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI Dersi ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ soru cevapları:
Toplam 58 Soru & Cevap#1
SORU: İslam Kerimov kimdir ve Özbekistan açısından nasıl bir önemi vardır?
CEVAP: Devlet ve siyaset adamı, Özbekistan cumhurbaşkanı. 1938’de Semerkand şehrinde doğdu. Yetimhanede büyüdü. Orta Asya Politeknik Üniversitesinde ve Taşkent Ekonomi Enstitüsünde iktisat ve mühendislik okudu. 1961-66 yıllarında Taşkent uçak fabrikasında mühendis olarak çalıştı. 1966’da devlet planlama komitesi başkan yardımcısı, 1983’te Özbekistan maliye bakanı, 1986’da bakanlar kurulu başkan yardımcısı, 1989’da Özbek SSC Komünist Partisi birinci sekreteri oldu. 1990’da Özbek SSC başkanı, 1991’de bağımsız Özbekistan’ın ilk devlet başkanı seçildi. Bağımsızlığın ilk yıllarında, Özbekistan hâkimiyet sembollerini benimseyen kararlar aldı; 1992’de yeni anayasa kabul edildi, milli marş, bayrak ve para birimi belirlendi.
#2
SORU: Özbekistan’ın dili nasıl bir dildir?
CEVAP: Türkçenin üç ana grubundan (diğer ikisi Oğuz ve Kıpçak) Çağatay lehçesine ait olan Özbekçe, Uygur Türkçesiyle aynı grupta olup Türkiye Türkçesine yakındır. Dil özellikleri bakımından Özbekçe iki ana gruba ayrılır: • Birincisi, Farsçanın çok fazla (Taşkent, Buhara, Semerkand) ve epeyce (Fergana, Hokand) etkisinde kalan güney lehçesidir. Bu lehçe Türk dillerine özgü olan ses uyumunu kaybetmiştir. Günümüzde Özbek edebi dili bu lehçeye dayanmaktadır. • İkincisi, kuzeydeki Kıpçak-Özbek lehçesidir; bunda Farsçanın etkisi azdır. Bu iki lehçeden başka, Hive bölgesinde Oğuz lehçesi konuşulmaktadır.
#3
SORU: Sovyetlerin Özbek kadınlarını “dönüştürmek” için yaptığı uygulamalar nelerdir?
CEVAP: Kadınları dönüştürmek amacıyla 1927 yılından itibaren bir dizi girişimler (hücum kampanyası) başlatıldı; yaptırımlar uygulandı: 1. Evlilik yaşı on sekize çıkarıldı; çok evlilik ve başlık parası alınması yasaklandı. 2. Kız çocuklarının okutulması zorunlu hâle getirildi. 3. Diğer yandan, büyük aileler parçalanarak akrabalık bağları zayıflatılmaya çalışıldı. 4. Geleneksel ev tiplerinin tersine, pencereleri dışa bakan binaların yapılması teşvik edildi. Sadece kadınların katıldığı törenler yerine, erkeklerin de katıldığı karma törenler özendirildi. Kadınların üzerindeki yükü azaltmak için kreşler (çocuk yuvaları) açıldı. 5. Evlerin mimarisinde, aile hayatını açığa çıkarmak ve böylece kadının kapatılmasını zorlaştırmak amaçlandı. Geniş bulvarlar şehrin ve kolhozların ortasından geçirildi; evler bu geniş cadde boyunca sıralandı. Geleneksel, içe kapanık büyük aile evlerinin yerine, pencereleri caddeye bakan evler inşa edildi.
#4
SORU: Özbekistan’da çeşitli etnik gruplar bulunmaktadır. Bu gruplardan bir tanesi Özbek’lerdir. Özbeklerin Özbekistan açısından önemi nedir?
CEVAP: Cumhuriyete adını veren Özbekler, ülke nüfusunun önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Özbekler aynı zamanda Orta Asya halkları içindeki en kalabalık gruptur. 1959 sayımında ülke nüfusunun % 62’sini oluşturan Özbekler, hızlı bir artış göstererek 1989’da % 71.4’e ulaşmışlardır. Günümüzde Özbeklerin ülke içindeki oranı % 80 olarak tahmin edilmektedir. Ruslar ise tam tersine azalmaya doğru gitmişlerdir.
#5
SORU: Sovyetlerin kadınların sosyal hayata katılmasını önemsemesinin başlıca nedeni nedir?
CEVAP: Rejim, kadınların iş gücünden yararlanmak istiyor, bunun için onları geleneksel bağlardan koparmayı amaçlıyordu. Kadınlar evde kapalı kaldığı müddetçe gelenekselliğin sürdürücüsü olacak, yeni yetişecek nesiller de bundan etkilenecekti.
#6
SORU: Özbekistan’ın yüzölçümü ne kadardır?
CEVAP: Özbekistan toprakları, Türkiye’nin yarısından biraz fazladır (447 bin km2 ). Ülkenin dörtte üçü çöl, yarı çöl ve bozkırdır; ekilebilir alanlar % 9’dur.
#7
SORU: Özbekistan dış ilişkilerinde nasıl bir siyaset izlemektedir?
CEVAP: Özbekistan, dış ilişkilerinde çok yönlü bir siyaset izlemektedir. Bir yandan Rusya’nın etkisinden ve bağımlı olmaktan kurtulmak için araya mesafe koyarken, diğer yandan Rusya ile ilişkilerini koparmamaya özen göstermektedir.
#8
SORU: Özbekistan’ın nüfus yoğunluğu nasıldır?
CEVAP: Özbekistan Orta Asya cumhuriyetleri içinde nüfusça en yoğun ülkedir. 1989’dan beri nüfus sayımı yapılmamış olsa da, ülke nüfusunun 30 milyona yaklaştığı tahmin edilmektedir. Taşkent ise 3 milyona yaklaşan nüfusuyla bölgedeki en büyük şehirdir.
#9
SORU: Özbekistan’da Müslüman nüfusunun oranındaki değişim tarihi olarak nasıl gerçekleşmiştir?
CEVAP: Sovyet döneminin ilk zamanlarında Özbekistan’ın Müslüman nüfusu, Slav unsurlara göre gerileme gösteriyordu. II. Dünya Savaşından sonra bu durum tersine döndü; 1970’li yıllardan itibaren Özbeklerin doğum oranı diğer Sovyet bölgelerine göre üç kat fazlaydı. Bağımsızlıktan sonra da nüfus artışı devam etti.
#10
SORU: Taşkent’in Özbekistan için nasıl bir önemi vardır?
CEVAP: Taşkent, yönetim merkezi olduğu kadar, bir kültür merkezidir de. Bugün Özbekistan’ın dışa kapalı yapısına rağmen, şehirdeki kültürel etkinlikler devam etmektedir. En önemli kültür merkezleri, üniversiteler ve enstitüler, müzeler, parklar, tiyatrolar, kütüphaneler, hep buradadır.
#11
SORU: Özbekistan’ın coğrafi konumu nasıldı?
CEVAP: Özbekistan, Orta Asya’nın ortasında yer alan bir ülkedir. Bölgedeki tüm ülkelerle sınırdaştır. Türkistan’ın eski yerleşim merkezlerinin ve tarihi şehirlerinin çoğu buradadır.
#12
SORU: Özbekistan’ın jeopolitik konumu nasıldır?
CEVAP: Özbekistan, bağımsızlığını kazanan dört yeni cumhuriyet ile çevrilidir: • Kuzeyinde Kazakistan, • Batısında Türkmenistan, • Doğusunda Kırgızistan ve • Tacikistan bulunmaktadır. Rusya ile sınırı bulunmamaktadır. Güneyde, Afganistan’la kısa bir sınırı vardır.
#13
SORU: Kadınlara Yönelik yürütülen bu politikalar halk tarafından nasıl karşılanmıştır?
CEVAP: Kadını dönüştürme girişimleri Özbek ve Tacikler arasında büyük bir direnişle karşılaştı. Muhafazakâr özellikler gösteren Özbekler ve Tacikler kız çocuklarının okutulmasına karşı direnç gösterdiler. Zamanla bu direnç kırıldı. 1927’de düzenlenen mitinglerde kadınlar özgürleşmenin sembolü olmak üzere peçelerini yırttılar. Doğu Buhara gibi muhafazakâr bölgelerde bu kampanyaya bazı tepkiler oldu; Kadın Hareketi derneğinin üyelerinden bazıları öldürüldü.
#14
SORU: Sovyetlerden sonra Özbekistan’da edebiyat hayatı nasıl değişmiştir?
CEVAP: Edebiyat alanında, 1980’lerin ortalarından itibaren milli ve dinî eserler yazılmaya başlandı. 1990’lı yıllar, milliyetçilik, özgürlük ve Sovyet döneminde yasaklanan konuların ortaya çıktığı bir dönem oldu. Stalin yıllarında öldürülen, eserleri yasaklanan yazarların kitapları yeniden basılmaya başlandı. 1990’lı yılların sonundan itibaren ortaya çıkan gelişmeler yazarları da etkiledi. Birçok yazar yazılarında ve şiirlerinde mevcut yönetimi övmek gereğini duymaktadır. Sovyet döneminde olduğu gibi, bugün de yayınlanan kitapların pek çoğunun ilk sayfasında devlet başkanının bir sözü alıntılanarak verilmektedir. Bilimsel kitapların dipnotlarına bakıldığında, ilk birkaç kaynağın devlet başkanının kitapları olduğu görülmektedir.
#15
SORU: Ceditçi Kuşak olarak isimlendirilen dönemde Feyzullah Hocayev’in nasıl bir etkisi olmuştur?
CEVAP: Ulus inşa etme siyaseti güden ve Ceditçi gelenekten gelen milliyetçi eğilimli Özbek lideridir. Buhara’nın zengin bir ailesinden gelen Hocayev, burada medrese eğitimi aldı. 1907-12 yıllarında Moskova’da Rus okullarında okudu. Ülkesine döndükten sonra Ceditçilere katıldı; arkadaşlarıyla beraber Yaş Buharalılar adlı inkılâpçı bir teşkilat kurdu. Buhara Halk Cumhuriyeti’nde ve Özbek SSC’nde başbakanlık yaptı. Sovyet rejiminin Özbek aydınlarını sindirmek konusunda yaptığı baskılara direndi; onları himaye etti. Stalin’in talimatıyla tutuklandı ve 1938 Martında öldürüldü.
#16
SORU: Sovyet yönetimi Özbekistan açısından nasıl bir dil siyaseti izlemiştir?
CEVAP: Özbek edebi dili seçilirken önce Kıpçakçaya yakın bir Özbek lehçesi esas alındı. Fakat bu durum, Özbeklerle Kazakları birbirine yaklaştırabilirdi. Bir süre sonra (Stalin’in talimatıyla) bundan vazgeçildi ve Farsçanın aşırı etkisinde kalmış olan Taşkent lehçesi temel alındı. Çünkü bu lehçe, hem Oğuz (Türkmen ve Türkiye Türkçesi) lehçesine, hem de Kıpçak (Kazak ve Kırgız) lehçesine uzaktı. Aynı zamanda, Farsçanın etkisiyle ses uyumunu kaybetmiş tek lehçeydi. 1939-40 yıllarında Sovyet hükûmetinin aldığı yeni bir kararla Özbekler Kiril alfabesine geçirildiler. Böylece 10 yıllık kültürel birikim çöpe atılmış, her şey sil baştan başlamış oldu. Sovyet dilbilimcileri Kirile geçerken de farklı Türk toplulukları için olabildiğince farklı alfabeler belirlemeye özen gösterdiler.
#17
SORU: Şangay İşbirliği Örgütü’nin Özbekistan açısından nasıl işlevi vardır?
CEVAP: Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın oluşturduğu siyasi, ekonomik ve askerî alanlarda işbirliği örgütüdür. 1996’da “fianghay Beşlisi” olarak kuruldu. 2001’de Özbekistan’ın da katılmasıyla üye sayısı 6’ya çıktı.
#18
SORU: Özbekistan ile ABD ilişkileri nasıldır?
CEVAP: 11 Eylül 2001’de New York’taki terör saldırıları, Özbekistan’ın dış ilişkilerinde bir kırılma noktası oldu. Özbek ve Kazak yönetimleri, Afganistan’da Taliban’a karşı savaş açan ABD’ye destek verdiler. Özbekistan bunu güvenlik konusunda Rusya’ya olan bağımlılığından kurtulmak için bir fırsat olarak gördü. Rusya’nın hoşuna gitmese de, ABD ile Özbekistan arasında terörizme karşı işbirliği anlaşması imzalandı. Ancak çok geçmeden Özbekistan ile ABD arasındaki münasebetler bozuldu. Kerimov yeniden Moskova’ya yaklaştı. Sonuç olarak, Özbekistan, kendi çıkarlarını gözeterek, ABD ile Rusya arasında gidip gelen ve her ikisini de tamamen küstürmeyen bir politika izlemeye çalışmaktadır.
#19
SORU: Çolban’ın Özbek edebiyatında nasıl bir rolü vardır?
CEVAP: Yeni Özbek edebiyatının önemli simalarından olan şair Çolpan, 1920’li yılların başında satır aralarında milli mesajlar veren şiirler yayınladı. Basmacı direnişinin devam ettiği dönemde halkın duygularını dile getirdi. Onun halk tarafından çok sevilmesi Sovyet rejimini zor durumda bırakıyordu. Dayatmalara boyun eğmeyince, milli ruhta yazdığı şiirleri edebi eserlerden çıkarıldı. Yedi defa tutuklanmasına rağmen rejime hizmet etme sözü vermedi.
#20
SORU: Sovyetlerden sonra Özbekistan basın ve yayın hayatı nasıl değişmiştir?
CEVAP: Sovyet döneminde sadece devlete bağlı bir basın vardı. Dolayısıyla, yalnızca Moskova için ve Moskova’nın emriyle yazılan şeyler basılabiliyordu. Bağımsızlıktan sonra bu durum pek fazla değişmemiş gibidir. Bunun tek istisnası, 1980’li yılların sonunda görüldü. Kısa bir süre için bağımsız denilebilecek basın faaliyetleri görüldü. Fakat çok geçmeden gazeteler kapatıldı, yöneticileri hapse atıldı veya sürgün edildi. Günümüzde gazete ve dergi sayısı nüfusla karşılaştırıldığında oldukça az olup gazetelerin bazıları haftada beş gün, bazıları ise sadece iki gün yayınlanmaktadır; gazetelerin tirajı oldukça düşüktür; sayfa düzeni, haber veriş tarzı Sovyet yayınlarını andırmaktadır. Yeni basılan kitaplarda içerik ve baskı yönünden önemli bir gerileme ve özensizlik görülmektedir.
#21
SORU: Özbek ekonomisi hangi ihracat ürünlerine dayanaktadır?
CEVAP: Günümüzde Özbekistan ekonomisi önemli ölçüde pamuk ihracına dayanmaktadır. Kriz yıllarında diğer ekonomiler hızla küçülürken Özbekistan ekonomisinin belli ölçüde kendini koruması pamuk ihracıyla mümkün olabilmiştir. Ayrıca, Özbek ekonomisinin dayandığı kaynaklar, doğal gaz ve petroldür. Doğalgaz kaynakları Hive ve Buhara taraflarındadır. Petrol kaynakları ise Fergana vadisinde (en büyük kaynak Nemengan bölgesindedir), Buhara yakınında ve Karakalpakistan’dadır. Ülkenin diğer bir zenginliği ise altın kaynaklarıdır.
#22
SORU: Sovyetlerin Özbek toplumunu dönüştürme çabaları acaba ne ölçüde başarılı oldu?
CEVAP: 70 yıl öncesiyle karşılaştırıldığında Özbeklerin önemli bir kültür değişimi yaşadıkları bir gerçektir. Yeni etnik kimliklerin oluşması ve lehçeler arasındaki farklılıkların sistemleştirilmesi siyaseti başarılı olmuştur. Sovyetlerin ilk zamanlarında birer kabile olan unsurlar, Sovyet kuramcılarının ve etnograflarının gayretleri sonucunda artık kendilerine ait etnik bir kültür ve edebi dillere sahiptiler.
#23
SORU: Karakalpakistan Özbekistan için nasıl bir öneme sahiptir?
CEVAP: Aral gölünün güney taraflarında yaşayan Karakalpaklar, Kazaklar gibi Kıpçak lehçesiyle konuşan bir Türk topluluğudur. Kendilerine has bir milliyet duygusu geliştirmemiş olan Karakalpaklar, Sovyetlerin yeni uluslar yaratma projesinin bir ürünü olarak ayrı bir etnik grup haline getirildiler.
#24
SORU: Stalinci Kuşak Liderler olarak adlandırılan dönem nasıl gelişmiştir?
CEVAP: Ceditçi kuşağın tasfiye edilmesinden sonra, 1938’de, Osman Yusupov’un başa getirilmesiyle Özbekistan SSC’nde yeni bir dönem başladı. Yusupov ve ondan sonra gelen Niyazov, Kemalov ve Muhiddinov gibi liderler Stalinci kuşak olarak adlandırılırlar. Bu dönemde Sovyet yönetimi ülkede Ruslaştırma politikası izledi. Çok sayıdaki Rus, Ukrain, Polonyalı ve Yahudi unsur (yöneticiler ve aydınlar) bölgeye getirildi ve üst düzey görevlerde istihdam edildi.
#25
SORU: Özbekistan ekonomi siyasetinin ana amacı nedir?
CEVAP: Özbek ekonomi siyasetinin ana amacı, hammadde sağlayan ülke olmaktan çıkıp yarı-mamul mal veya mamul mal üretir hâle gelmektir. Bunun için hükûmet tekstil sektörünü geliştirmeyi, böylelikle pamuğun ve ipeğin ülke içinde işlenmesini hedeflemektedir. Bundan başka, hükûmet otomotiv sektörünü geliştirmeyi de amaçlamaktadır. Güney Koreli ve diğer bazı yabancı ortaklarla beraber üretilen arabalar Rusya ve başka yerlere satılmaktadır. Yerli otomotiv sanayini korumak için ithal arabaların ülkeye girişini zorlaştıran önlemler alınmıştır. Hükûmetin ekonomi alanındaki diğer bir hedefi ise tek ürüne (pamuğa) bağımlılıktan kurtulmak ve gıda sektöründe kendi kendine yeter hâle gelmektir. Bunun için, buğday ekimi teşvik edilmektedir.
#26
SORU: Sovyet döneminden sonra televizyon yayınları nasıl değişmiştir?
CEVAP: Televizyonların çoğu devlet kanalıdır ve Sovyet dönemindeki gibi resmî açılışlar ve kültür-sanat programlarıyla doludur. Haberlerde hiçbir olumsuzluk verilmemekte, her şey tozpembe gösterilmektedir. Sevilmeyen ülkeler hakkındaki haberler olumsuzdur; doğal afetler, ekonomik krizler, halktaki huzursuzluklar hep bu ülkelerde olmaktadır. Uydu anteni olanlar Rusya televizyonlarını izlemektedir, zira Rusya haberleri daha inandırıcı bulunmaktadır.
#27
SORU: Şeref Raşidov’un Sovyet Döenmi Özbekistan açısından nasıl bir önemi vardır?
CEVAP: Stalinci kuşak siyasetçilerin himayesinde yetişen Özbek lider fieref Raşidov’un Özbekistan tarihinde ayrı bir yeri vardır. Uzun yıllar (24 yıl) hüküm süren Raşidov, statükocu tavırlarıyla Çarlık dönemindeki Buhara emirlerine benzetilir. Raşidov, bir taraftan Moskova politikalarıyla uyumlu gibi hareket ederken, diğer yandan devlet kademelerinde sessiz bir Özbekleştirme siyaseti izlemiştir.
#28
SORU: Özbekistan’da Rus kültürü nasıl gerilemiştir?
CEVAP: Taşkent ve diğer şehirlerden Rusların ülkeyi terk etmelerine paralel olarak Rus kültürü de önemli ölçüde geriledi. Bu durum, bir taraftan yerelleşmeyi güçlendirirken, bir taraftan da dünya kültüründen habersiz nesiller yetişmesi endişesini doğurmaktadır. Bu yüzden, 2000’li yılların ortalarında Rusça öğretilmesine önem verildi; Rusça ders saatleri arttırıldı.
#29
SORU: Sovyetlerin Özbek toplumuna olumlu katkıları nelerdir?
CEVAP: 1. Ülkede okullaşma ve okur-yazar oranı eskisiyle kıyaslanamayacak derecede yükselmiştir. 2. Sovyet döneminde Özbek kadınları, eskisiyle kıyaslanamayacak derecede hak ve imkânlara sahip oldular.
#30
SORU: Özbekistan’da Latin alfabesine geçiş süreci nasıl olmuştur?
CEVAP: 1993’te Özbekistan Latin alfabesine geçme kararı aldı. Yeni alfabe belirlenirken İngilizcedeki harfler esas alındı. Latin alfabesine geçiş, birdenbire değil, kademeli olarak yapıldı. 1996-97 eğitim yılında ilkokul birinci sınıflar Latin harfleriyle eğitime başladılar. Bir yıl sonra birinci ve ikinci sınışar yeni alfabeyle eğitim gördüler. Bugün Özbek ve Karakalpak okullarındaki Latin alfabesine geçiş süreci tamamlanmıştır.
#31
SORU: Özbekistan’da hangi iktisadi sorunlar bulunmaktadır?
CEVAP: Özbekistan dış yatırımları çekmek istemektedir. Fakat ülkeye yatırım yapan Batılı, Rus, Türk ve Uzak Doğulu firmalar caydırıcı sert uygulamalarla karşılaşmaktadırlar. Büyük ölçekli (ve dolayısıyla belli ilkeler doğrultusunda hareket eden), ciddi Batılı firmaların Özbekistan’da iş yapma imkânı yok gibidir. Bunun yerine, yerel şartlara kolay uyum sağlayabilen ve ilkeler konusunda esnek davranan orta ve küçük ölçekli girişimciler (Türk firmalarının çoğu böyledir) iş görmektedir. Fakat bu firmaların da bir garantisi yoktur. Çok iyi iş yapan bir firma, hükümet denetimiyle bir gecede darmadağın olabilmektedir.
#32
SORU: Özbek edebiyatının gelişmesinde önemli katkıları olan Sadriddin Ayni’nin en önemli eseri hangisidir?
CEVAP: Buhara Cellatları
#33
SORU: Özbekistan ile Türkiye ilişkileri nasıl değerlendirilebilir?
CEVAP: 1991’de Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Türkiye oldu. Semerkand, Buhara ve Hive gibi tarihî merkezler Türk vatandaşlarının ilgisini çekmektedir. Fakat bazı sorunlar Türk vatandaşlarının buralara seyahat etmesini zorlaştırmaktadır. Türkiye Özbek vatandaşlarına vize uygulamasını kaldırmış olmasına rağmen Özbekistan vizeyi kaldırmamaktadır. Türk vatandaşlarının Özbek vizesi almaları kolay değildir. Vize maliyeti ve bunu alma zorluğu, bilet fiyatlarının yüksek olması, Türklerin Özbekistan’a gitmeleri konusunda caydırıcı bir rol oynamaktadır.
#34
SORU: Özbekistan’da yaşayan Rusların nüfus yoğunluğu tarihi süreçte nasıl değişmiştir?
CEVAP: Taşkent’te ve diğer kentlerde yoğunlaşan Rusların oranı 1959’da % 13.5 ile en yüksek sayıya ulaştı. Fakat bundan sonra hızlı bir gerileme yaşandı: 1989 sayımında Rusların oranı % 8.3’e, günümüzde ise % 4’ün altına kadar düştü. 1990’larda Rusların ve diğer azınlıkların (Kırım Tatarları, Almanlar, Koreliler ve Yahudiler) önemli bir kısmının ülkeden ayrılmasıyla cumhuriyetin nüfus yapısı değişti, Özbeklerin oranı arttı.
#35
SORU: Sovyet tarihinden Özbek tarihine geçişte nasıl bir değişme yaşanmıştır?
CEVAP: Sovyet tarih kitaplarında İngiliz ajanı olarak sunulan Enver Paşa, yeni Özbek tarih kitaplarında Buhara toprağından Kızıl Ordu’nun çıkarılması ve ülkenin bağımsızlığına kavuşması için çalışan Korbaşı (Basmacı) önderlerinden biri olarak takdim edilmekte, bu uğurda şehit düştüğü belirtilmektedir.
#36
SORU: Milliyetler Politikası olarak adlandırılan ve Stalin tarafından yürütülen politikanın ana işlevi nedir?
CEVAP: 1924’te Milliyetler Komiseri olan Stalin’in talimatıyla Orta Asya’daki mevcut cumhuriyetler ortadan kaldırıldı ve etnik esasa dayalı yeni cumhuriyetler yaratıldı. Amaç, küçük kabile cumhuriyetleri oluşturmak suretiyle Türkistan birliği tehlikesini ortadan kaldırmaktı. Sovyetlerin siyasetine göre, önce etnik kimlikler oluşturulacak, daha sonra bunlar yeni Sovyet insanı (homo sovieticus) kimliği içinde eritilecekti. Sovyetlerin uluslara ayırma projesi çok geçmeden etkisini gösterdi. Her kabileye ayrı bir milliyet bilinci aşılanması sonunda, kabileler arasında hoşnutsuzluk ve tahammülsüzlükler arttı. Taşkent ve civarında yaşayan Kazak, Kırgız ve Tatarların önemli bir kısmı yurtlarını terk etmek zorunda kaldılar.
#37
SORU: V. V. Barthold kimdir ve Özbekistan açısından nasıl bir önemi vardır?
CEVAP: Yeni sınırların tarihî gerçekliğini ispata dayanan bir tarih yazımı teşvik edildi. Yerel tarihçilerin henüz yetişmediği bu dönemde bu görev ünlü tarihçi V. V. Barthold’a yüklendi. Barthold, 1920’li yıllarda Tacik, Kırgız ve Türkmen halklarının tarihi konusundaki ilk tarih denemelerini kaleme aldı. Ancak, Barthold ciddi bir bilim adamıydı; rejimin istekleri doğrultusunda yazmadı. Dolayısıyla, kaleme aldığı eserler yeni yaratılan etnik cumhuriyetlerin meşrulaştırılmasına katkı sağlamadı.
#38
SORU: II. Dünya Savaşı yıllarında Sovyetler Birliği’nde tarih yazımında nasıl bir değişikliğe gidilmiştir?
CEVAP: Askerlere ve Sovyet halkına vatanseverlik ruhu aşılamak için geçmişteki Rus kahramanları canlandırıldı. Bu eğilim Orta Asya cumhuriyetlerine de yayıldı. Her bir cumhuriyette geçmişten bazı şahsiyetler seçilerek yüceltildi. Tarihte Rusların geleneksel düşmanı olan milletlere (Türklere ve Polonyalılara) karşı savaşmış olan kahramanlar seçilip yüceltildi. Osmanlılara ve Altın Orda’ya karşı savaşmış olan Timur bir Özbek kahramanı olarak öne çıkarıldı.
#40
SORU:
Özbekistan topraklarının ancak %9'unun tarıma elverişli olmasının sebebi nedir?
CEVAP:
Ülkenin dörtte üçünün çöl, yarı çöl ve bozkırdan oluşmasıdır.
#41
SORU:
Sovyetlerin ilginç bir politikası olan 'Eski Şehir' ne amaçla uygulanmştır?
CEVAP:
Eski şehir olarak anılan dar sokaklı ve hiçbir hizmet götürülmeyen bu kesim ile modern kısım arasındaki zıtlık gösterilerek Sovyetlerin ne kadar büyük bir ilerleme sağladığının propagandasının yapılması için.
#42
SORU:
Özbekistan Fergana Vadisini diğer hangi iki ülke ile paylaşmaktadır?
CEVAP:
Kırgızistan ve Tacikistan.
#44
SORU:
Özbekistan'ın batısında yer alan ve özerk statüye sahip bölgenin adı nedir?
CEVAP:
Karakalpakistan.
#45
SORU:
Sovyetler Birliği zamanında Orta Asya etnik esasa göre bölünürken, Karakalpakistan doğrudan Rusya federasyonuna bağlı bir özerk bölge haline getirildi. 1932 yılında ise özerk cumhuriyet statüsü kazandı. 1936’da özerkliğini koruyarak Özbek SSC’ne dâhil edildi. Karakalpakça adı altında edebi bir dil yaratıldı. Bunun sebebi neydi?
CEVAP:
Rusya'nın güçlü bir Kazakistan görmek istememesi ve böl ve yönet siyasetinin Sovyet yönetiminin işine gelmesiydi.
#46
SORU:
Feyzullah Hocayev kimdir?
CEVAP:
Ulus inşa etme siyaseti güden ve Ceditçi gelenekten gelen milliyetçi eğilimli Özbek lideridir.
#47
SORU:
Görev başında bulunduğu dönem Sovyetlerde rüşvet ve adam kayırmacılık ile özdeşleştirilmiş olan Özbek siyaset insanı kimdir?
CEVAP:
Şeref Raşidov.
#48
SORU:
Özbekistan'ın Sovyetler Birliği içindeki egemenliği hangi tarihte kabul edilmiştir?
CEVAP:
1990.
#49
SORU:
1920’lerin sonunda Özbek, Kazak, Türkmen, Kırgız gibi Türk halkları için Latin alfabesi kabul edilirken, alfabeler arasında farklılıkların yaratılmasına özen gösterildi. Alfabeler arasında farklılıklar yaratılmasının sebebi neydi?
CEVAP:
Halkları birbirlerinden uzaklaştırmaktı.
#50
SORU:
Alfabe değişikliğini takip eden süreçte, Milli tarihlerin yazılması aşamasında, Orta Asya Cumhuriyetlerinin tarihi hangi ideoloji doğrultusunda yazıldı?
CEVAP:
Marksist ideoloji.
#51
SORU:
Özbekistan'da 1919’da Çigatay Gurungi (Çağatay Grubu) adında bir edebiyatçılar derneği kuruldu. 1922 yılında bu derneğin kapatılmasın sebebi neydi?
CEVAP:
Derneğin pan-Türkist amaçlar taşıdığının düşünülmesi.
#52
SORU:
Orta Asya kadınlarının sosyal hayata katılması Sovyetlerin öncelik verdiği sosyal amaçlardan birisiydi. Bunun sebebi neydi?
CEVAP:
Rejim, kadınların iş gücünden yararlanmak istiyor, bunun için onları geleneksel bağlardan koparmayı amaçlıyordu.
#54
SORU:
Özbekistan bağımsızlık sonrası hangi olay sebebiyle Batı'dan uzaklaşmış, Rusya ve Çin'e yakınlaşmıştır?
CEVAP:
Andican olayı sonrası.
#56
SORU:
Özbekistan ve ABD arasındaki ilişkiler neden bozulmuştur?
CEVAP:
Andican olayları sebebiyle ABD'nin Özbek yönetimini eleştirmesi sebebiyle bozulmuştur.
#57
SORU:
Özbekistan, Avrasya Ekonomik İşbirliği Örgütü ve Kollektif Güvenlik Örgütü Anlaşması Örgütü’ndeki üyeliğini dondurmuş durumdadır. Bunun sebebi nedir?
CEVAP:
Yeniden ABD'ye yakın bir siyaset izleme çabası içinde olunmasıdır.