Tam Rekabetçi Emek Piyasası: İşlerin ve işgücünün homojen ve çok sayıda olduğu, şeffaflık ve emek hareketliliğinin tam olduğu, sendikaların olmadığı bir emek piyasasıdır.

Tam rekabetçi bir emek piyasası için aşağıdaki varsayımlar kabul edilmektedir:
• Firmalar kârlarını, işçiler ise faydalarını azamileştirme peşindedirler.
• Piyasa şeffaftır.
• Firmalar ve işçiler piyasadaki işler ve ücretler hakkında tam bilgiye sahiptirler.
• Piyasada homojenite vardır. İşçiler beceri ve verimlilik bakımından, işler ise ücret dışı gelirler ve çalışma şartları bakımından homojendirler (birbirinin aynı özelliklere sahip).
• İş piyasasında çok sayıda işçi ve işveren vardır, sendikalar yoktur.
• Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur. Mobilite (emek hareketliliği) maliyetsizdir.

Piyasayı temizleyen ücret, işsizliğin olmadığı bir ücret düzeyidir ve buna denge ücret denir.

Denge ücret, emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir.

Tek Ücret Kanunu: Tam rekabet piyasalarında kısa dönemde denge ücretinden sapmalar olabilse de uzun
dönemde arz ve talep güçlerinin piyasayı tekrar denge ücretine getireceğini ifade eden kuraldır.

Talep fazlası veya arz fazlası durumlarında denge bozulacaktır.

Talep Fazlası: Emek arz veya talep eğrilerindeki kaymaya bağlı olarak veri ücret düzeyinde emek talep miktarının emek arz miktarından fazla olması durumudur.

Arz Fazlası: Emek arz veya talep eğrilerindeki kaymaya bağlı olarak veri ücret düzeyinde emek arz miktarının emek talep miktarından fazla olması durumudur.

Ücret Katılığı: Parasal ücretlerin; sendikalar, toplu sözleşme düzeni veya işverenlerden kaynaklanan sebeplerle azalamaması hâlidir.

Bu farklılığın temel nedeni tam rekabetçi bir firmada marjinal gelirin malın fiyatına eşit olmasına karşılık, tekelci bir firmada marjinal gelirin fiyattan küçük olmasıdır.

Tekelci firma piyasadaki tek firma olduğundan, bu firmanın ürününe olan talep eğrisi aynı zamanda piyasa talep eğrisi olacaktır.

Firma malı

15TL'den sattığında: 15x200=3000TL gelir elde eder.

13TL'den sattığında: 13x250=3250TL gelir elde eder.

Marjinal gelir= (Toplam gelirdeki fark / Satışlardaki fark)

Marjinal gelir= 250 / 50

Marjinal gelir= 5TL olacaktır.

Oligopol piyasası, endüstrideki üretimin büyük bir kısmının az sayıda firma tarafından yapıldığı bir piyasa türüdür. Oligopol piyasasında firmaların üretim, satış, yatırım ve reklam planlarında karşılıklı bağımlılık söz konusudur. Bir firmanın bu değişkenlerle ilgili bir manüpülasyonu diğer firmaların buna misillemede bulunmalarına neden olmaktadır. Bu tür piyasalarda işkolundaki toplam üretimin büyük bir kısmını gerçekleştiren az sayıda büyük firma emek piyasasında da etkilidir.

Emek arz eğrisinin, pozitif esneklikte olan kısmının hangi esneklikte olacağı (dik veya yatık olacağı) incelediğimiz firmanın rakiplerinden eleman transfer etme çabalarına karşılık rakip firmaların işgücünü korumak veya istihdam düzeyini yükseltmek için benzeri şekilde ücretleri ne kadar yükselteceklerine bağlıdır. Eğer diğer firmalar ücretleri yükseltme konusunda yarışa girmezlerse emek arz eğrisinin pozitif eğimli kısmı fazla dik olmayacaktır. Öte yandan, firmalar birbirlerinin ücret tekliflerine, onu aynen takip ederek veya ondan daha yüksek ücret vererek karşılık verirlerse emek arz eğrisinin pozitif eğimli kısmı daha dik olacaktır.

Oligopolcü firmalar, piyasadaki üretimin büyük kısmını gerçekleştiren büyük kuruluşlardır. Bu nedenle oligopolcü firmaların karşılaşacakları emek arz eğrisi asla-tam rekabetçi bir firmanın karşılaştığı gibi- sonsuz esneklikte bir eğri olmayacaktır.

Etkin ücret teorileri

1. beslenme modelleri
2. kaytarma modeli
3. işçi devri modeli
4. seçim modelleri
5. sosyolojik modeller

Bu modelin az gelişmiş ülkeler için geçerli olduğu savunulabilir.

Beslenme Modelleri: Ücret artışlarının işgücünün daha iyi beslenmesini sağlayacağını, bunun ise işgücünü daha sağlıklı ve güçlü kılarak daha verimli çalışmasını sağlayacağını ileri süren modellerdir.

Kaytarma Modeli: İşgücünün denetlenmediği durumlarda kaytarma eğiliminde olduğunu savunan modellerdir. Buna göre işçilere piyasa ücretinin üstünde ücret verilmesi işten çıkarılmasının fırsat maliyetini arttıracağı için işçiler kaytarmamayı tercih edeceklerdir.

İşçi Devri Modeli: İşgücüne piyasa denge ücretinin üstünde ücret ödenmesinin işçi devrini düşürerek verimliliği arttıracağını savunan etkin ücret modelidir.

“Seçim Modelleri” ne göre piyasa ortalamasının üstünde ücret vermek firmayı işgücü piyasasında “cazibe merkezi” hâline getirebilir. Piyasadaki işçilerin büyük çoğunluğu yüksek ücret veren firmada çalışmak isteyeceğinden firma açık pozisyon ilan ettiğinde çok sayıda başvuru ile karşı karşıya kalacaktır. Fazla sayıda başvuru arasında seçim yapmak firmaya zorluk yüklese de çok önemli bir avantaj da sunar; firma böylece işgücü piyasasının en nitelikli işçilerini seçebilir

İçsel emek piyasaları