Program bütünleştirme, bir kavramı daha anlamlı yollardan öğretmek amacıyla farklı disiplinlere yönelik bilgi, beceri ve değerlerin bir araya getirilmesi olarak tanımlanabilir.

Başta ABD olmak üzere birçok ülkede gerçekleştirilen eğitim reformlarının temelini, farklı disiplinlere yönelik bilgi ve becerilerin bütünleştirilmesi oluşturmaktadır.

Dünyada ve Türkiye’de öğretim programlarının düzenlenmesine yönelik son reform dalgasında programları etkileyen unsurlar;
• Sosyal yapılandırmacılık ve
• Sosyokültürel yaklaşımdır.

Disiplinlerarası kavramı, zekânın farklı biçimleri ile dünyayı çoklu bakış açısıyla görmeyi ifade eder. Bir başka deyişle disiplinlerarası yaklaşım farklı konularda çalışan kişilerin zihinsel süreçlerinin bir araya getirilmesi olarak ifade edilebilir.

Jacobs’un bütünleştirilmiş program tanımında, birden fazla disiplinin yöntem ve bilgisinden yararlanılan program yaklaşımına dikkat çekilmektedir. 

Bütünleştirilmiş program ile ilgili tanımlarda vurgu yapılan konular şöyle sıralanabilir:
• Konuların birleştirilmesi,
• Planlara önem verilmesi,
• Birincil kaynakların kullanılması,
• Kavramlar arasında ilişkilere odaklanılması,
• Konuların üniteler biçiminde yapılandırılması,
• Programların esnek tutulması.

Bütünleştirilmiş program yaklaşımının öğrencilere kazandırdığı özellikler şöyle sıralanabilir:
• Konu ve olaylara farklı boyutlardan bakabilmelerini sağlama,

• Öğrencilerin, öğrendiklerinden yorumlama ve muhakeme etme yeterliklerini geliştirme,

• Öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini geliştirme.

Bütünleştirilmiş programa ilişkin farklı yaklaşımları ifade etmek için kullanılabilen kavramlardan bazıları şöyle sıralanabilir:
• Disiplinlerarası öğretim,
• Disiplinler üstü öğretim,
• Tematik öğretim,
• Proje yaklaşımı ve
• Sinerjik öğretim gibi kavramlardır.

Çocukların gerçek yaşamda kullanacağı becerilere sahip olmalarını sağlamak amacıyla kavramların, kişilerin, konuların ve olayların etkin bir biçimde öğrenilmesini sağlamak için birden fazla disipline ait bilgilerin birlikte kullanımını amaçlayan ve öğrenciler bir tema ya da proje çerçevesinde çalışırken farklı disiplinlerin kendi özelliklerini de koruyarak birbiriyle etkileşim içinde kullanıldığı bir program yaklaşımıdır.

Bütünleştirilmiş programa duyulan gereksinimi açıklamada kullanılabilecek en temel neden, bireylerin dünyayı algılayış biçimidir.
Bütünleştirilmiş programın uygulanmasını destekleyen ikinci temel neden ise hızla artan bilgi birikiminin yeni çalışma alanlarının ortaya çıkmasına neden olmasıdır.

Disiplinlerarası yaklaşım kavramının tarihsel geçmişi, Yunan felsefesine kadar uzanmaktadır.

Disiplinlerarası yaklaşım kavramı fikrine çalışmasında ilk yer veren filozof, Platon’dur

Platon’un görüşlerine paralel olarak eğitimde sadece kitaplara bağlı kalınmasının sakıncalı olduğunu ve gerçek yaşamdan kopuk sınıflarda etkin bir öğrenmenin gerçekleşemeyeceğini savunan, Rousseau’dur.

Öğrenmenin deneyim temelli ve problem çözmeye dayalı olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini vurgulayan ve eğitim programlarının bu temele dayalı olarak düzenlenmesinin gerektiğini belirten, John Dewey’dir.

John Dewey ve Piaget’in eğitim anlayışları şu açılardan bütünleştirilmiş program ile ilişkilendirilebilir:
• Yaşamı bir bütün olarak algılama,
• Öğrenme ile yaşamı ilişkilendirme,
• Öğrenilenler arasında bağlantı kurma.

Her birey birbirinden farklı düşünür ve eğitim tüm bireylerin farklı zekâ alanlarına hitap edebilecek biçimde düzenlenmelidir diyerek çoklu zekâ kuramını savunan, Gardner’dir.

Gardner’e göre zekânın sekiz boyutu vardır:
• Sözel/ dilbilimsel zekâ,
• Mantıksal/matematiksel zekâ,
• Görsel/uzamsal zekâ,
• Müzikal/ritmik zekâ,
• Bedensel/kinestetik zekâ,
• Kişilerarası/sosyal zekâ,
• Öze dönük/içsel zekâ
• Doğa-doğacı zekâ.

Yapılandırmacılık yaklaşımın temel dayanağı, bireylerin farklı zihinsel süreçlere sahip olması ve bilgiyi kendi süreçleri doğrultusunda geçmiş yaşantılarına dayalı olarak yapılandırmasıdır.

Piaget, bireyin bilişsel gelişiminin her çocuğun kendi çabalarıyla gerçekleştiğini savunur.

Sosyal yapılandırmacılık kuramı, Rus psikolog Vygotsky’a aittir.

Çocuk gelişimini göz önünde bulundurmayan uygulamalar çocuklarda;
• Stres,
• Düşük güdülenme,
• Okula karşı olumsuz tutum,
• Sosyal becerilerde eksiklik gibi çeşitli olumsuzluklara yol açmaktadır.

Okul öncesi eğitim alanında dünyanın en büyük mesleki birliği, ABD merkezli Ulusal Küçük Çocukların Eğitimi Derneğidir (NAEYC).

Ulusal Küçük Çocukların Eğitimi Derneği tarafından yayımlanan Gelişimsel Uygulamalar olarak isimlendirilen raporun temel hedefi, okul öncesi eğitim alanında çalışan öğretmen ve diğer uzmanlara çocukların gelişim aşamalarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran öğrenme etkinliklerinin nasıl hazırlanması gerektiği konusunda bir rehber sunabilmektir.

Gelişimsel uygulamalar, temeli çocukların nasıl geliştiği ve öğrendiğini inceleyen araştırmalara ve etkili erken çocukluk eğitimi hakkında bilinenlere dayanan bir öğretim yaklaşımıdır.

Çocukların en uygun nasıl öğrenebileceği ve gelişebileceği konularına odaklanılarak yapılandırılan ve çocuğu gelişmekte olan ve yaşam boyu öğrenen bir birey olarak gören yaklaşım, Gelişimsel Uygulamalar yaklaşımıdır.

Çocukların etkin birer öğrenen olarak, kendi bilgilerini nasıl oluşturduklarını açıklamasıyla, gelişimsel uygulamalara katkıda bulunmuştur.

1997 yılında güncellenen gelişimsel uygulamalar raporunda, çocuk gelişimi ilkelerine uygunluk üç boyutta temel alınmıştır. Bunlar;
• Yaş uygunluğu,
• Bireysel uygunluk ve
• Kültürel uygunluktur.

Biyolojik bir varlık olarak doğan ve kültürle yoğrulan insan, sosyal bir varlık olma özelliğini kazanır.

Eğitim sürecinde bireyin zekâ, yetenek, kişilik özellikleri ve öğrenme stili gibi farklılıklarının dikkate alınmadan herkese tek tip bir öğrenme süreci öngörülmesi, öğrencilerin yeteneklerinin gelişimi önünde bir engel oluşturur.

Öğrenme stili insanların doğuştan sahip oldukları bireysel özelliklerine dayalı olarak tercih ettikleri öğrenme biçimleri olarak ifade edilebilir.

Bilgiyi isleme kuramı, bireyin duyu organları aracılığı ile kendine gelen bilgileri alması ile öğrenme sürecinin başladığını savunur.

Gelişimsel uygulamalar, Dewey, Vygotsky, Piaget ve Erikson’un kuramlarına dayanan yapılandırmacı bir öğrenme yaklaşımını savunmaktadır.

Bilişsel gelişimi çocuğun deneyimsel ve sosyal dünyaya etkin katılımını gerektiren bir süreç olarak gören kuramcılar, Dewey, Vygotsky, Piaget ve Erikson’dur

Froebel, Piaget ve Montessori gibi bazı kuramcılar oyunu çocuğun işi olarak tanımlamaktadır

Çocuk oyun oynarken aşağıdakileri kazanır:
• Bilgi edinir,
• Çeşitli davranışlarda ustalaşır,
• Somut nesneler i sembolik olarak kullanır,
• Daha önce öğrendiklerini geliştirir,
• Odaklanır,
• Sorun çözer
• Yaratıcılığını geliştirir

Anlamlı öğrenme, öğrencilerin öğrendiklerini başka ortamlara transfer edebilmeleri, kavram öğrenmeleri ve kavram dağarcıklarını zenginleştirebilmeleri ve bilgiyi çoklu temsil biçimlerine dönüştürebilmeleri ile yakından ilişkilidir.

Zengin öğrenme yaşantısı ile anlatılmak istenen, öğrencilere duygu ve düşüncelerini ifade edebilecekleri, hayal güçlerini kullanabilecekleri, birbirlerinden öğrenebilecekleri, bilimsel süreçleri kullanabilecekleri etkinlikler sunulmasıdır.

Fen öğretiminin ilişkilendirileceği dersler
şunlardır:
• Okuma,
• Matematik,
• Tasarım,
• Teknoloji,
• BIT,

• Sosyal bilimler,

• Ahlaki eğitimler.

Öğrencilerin fen derslerine yönelik motivasyonlarını ve ilgilerini artırmanın önemli bir yolu, sosyal ve gerçek yaşam deneyimlerini kullanmaktır. Bu yöntem bağlam-temelli fen öğretimi veya fen-teknoloji-toplum (FTT) yaklaşımı olarak tanımlanır.

Bağlam-temelli fen öğretimi fen’in tarihi, felsefi ve sosyal boyutlarına odaklanır.

FTTÇ yaklaşımının özellikleri şunlardır:
• Toplumsal bir bakış açısıyla bilimsel çalışma ve bilginin değer boyutunu dolaylı olarak inceler.
• Bilimsel bilginin toplumsal sonuçları ve sosyal boyutuna odaklanır.
• Bilimsel bilgiye ulaşma sürecini ve bilimsel yöntemleri, bilimin ilerlemesi ile bilgide ortaya çıkan değişimleri tartışır.
• Bilimin doğası ve toplumsal katkısını önemser.
• Hangi yas grubunda olursa olsun yapılan etkinliklerle gerçek yaşamı ilişkilendirerek öğrencileri bilimsel çalışmalara ve bu konuda kariyer yapmaya özendirir.

FTTÇ yaklaşımının en önemli amacı, öğrencilerin fen bilimini öğrenirken sosyal, teknolojik, etik ve toplumsal boyutları arasındaki etkileşimi de anlayarak öğrenmelerini  sağlamaktır.

FTTÇ yaklaşımı Türkiye’de ilk kez, 2004 yılında ve Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre adıyla yer almıştır.

Öğrenciler aşağıdaki kazanımları sağlar:
• Fen ve teknolojinin doğasını, ikisi arasındaki ilişkiyi, bunların toplum ve çevreyle etkileşimlerini anlar,
• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde araçları, süreçleri ve stratejileri uygular,
• Yeniliklere karşı eleştirel ve sorumlu tutumlar geliştirmek için gerekli bilgi ve becerileri geliştirir,
• Çeşitli bireysel ve sosyal bağlamlarda bilimsel keşfin gelişimini, teknolojik değişimi, geçmişten günümüze insanların bilgi ve anlayışlarında meydana gelen değişimleri anlar,

• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde çeşitli değerlerin, bakış açılarının ve kararların farkında olur ve sorumlu bir şekilde hareket eder,
• Bilimsel süreçleri ve teknolojik çözümleri sorgulayarak araştırır,
• Fen ve teknolojiyi kullanarak sorumlu ve yaratıcı çözümler geliştirir.

STEM eğitimi hareketidir.

STEM eğitim hareketi ilk olarak ABD’de ortaya çıkmıştır.

STEM eğitimi hareketinde birbiri ile bütünleştirilen disiplinler şunlardır:
• Fen (Science),
• Teknoloji (Technology),
• Mühendislik (Engineering)
• Matematik (Mathematics).

STEM eğitimi, Fen, Matematik, Mühendislik ve Teknoloji disiplinlerinin entegrasyonu yoluyla öğrencilerin;
• STEM disiplinlerinin içeriklerini öğrenmesi,
• Sosyal ve kültürel bağlamlar üzerinden STEM algılarının genişletilmesi
• STEM disiplinlerine ve bu disiplinler altındaki kariyer seçeneklerine olan ilgilerinin arttırılmasını amaçlar.

İçerik entegrasyonu, dört alana ait içeriklerin tek bir ünite ya da modülde kaynaştırılması ve farklı alanlara ait genel kavramların bu yolla altının çizilmesidir.

Erken çocukluk dönemindeki öğrencilere uygun STEM aktivitelerinin olumlu katkıları şunlardır:
• Öğrencilerin materyallere aşinalığı,
• STEM disiplinlerine özgü kavramları öğrenmeleri
• Kavramlar arası bilimsel bağları kurabilmeleri.

STEM odaklı etkinliklerin tasarım süreçleri yoluyla çocukların yaratıcılıklarını geliştirme potansiyeli ve tasarım sürecinde kullanılan gözlem, araştırma, inceleme ve keşfetme gibi becerilerin kullanılması STEM odaklı etkinliklerin okul öncesi programına uygunluğunu göstermektedir.

Çocukların gerçek yaşamda kullanacağı becerilere sahip olmalarını sağlamak amacıyla kavramların, kişilerin, konuların ve olayların etkin bir biçimde öğrenilmesini sağlamak için birden fazla disipline ait bilgilerin birlikte kullanımını amaçlayan ve öğrenciler bir tema ya da proje çerçevesinde çalışırken farklı disiplinlerin kendi özelliklerini de koruyarak birbiriyle etkileşim içinde kullanıldığı bir program yaklaşımıdır.

Bütünleştirilmiş yaklaşımda amaç, herhangi bir konunun bir bütün olarak anlamlı bir biçimde öğrenilmesinin yanı sıra aynı konunun farklı disiplinlerle ilişkilendirilerek de öğrenilmesini sağlamaktır.

Kuramın en bilinen savunucusu Gardner (1990), insan beyninin yapısının modüler bir yapıda olduğunu ieri sürmüştür. Beynin sayısal, görsel, dilsel ve duygusal semboller aracılığıyla çalışarak işlemleri gerçekleştirebildiğini ileri sürmüştür. Gardner’a göre her birey birbirinden farklı düşünür ve eğitim tüm bireylerin farklı zekâ alanlarına hitap edebilecek biçimde düzenlenmelidir. Zekâ çok yönlü bir olgu olup geliştirilebilir bir özellik taşımaktadır. Çoklu zekâ kuramının en temel özelliklerinden biri gerçek yaşam sorunlarını çözmeye ve ürün ortaya koymaya odaklanması olarak ifade edilebilir. Zekânın; sözel/ dilbilimsel zekâ, mantıksal/matematiksel zekâ, görsel/uzamsal zekâ, müzikal/ritmik zekâ, bedensel/kinestetik zekâ, kişilerarası/sosyal zekâ, öze dönük/içsel zekâ ve doğa-doğacı zekâ olmak üzere sekiz boyutu vardır.

Gelişimsel uygulamalar, temeli çocukların nasıl geliştiği ve öğrendiğini inceleyen araştırmalara ve etkili erken çocukluk eğitimi hakkında bilinenlere dayanan bir öğretim yaklaşımıdır.

Raporun temel hedefi, okul öncesi eğitim alanında çalışan öğretmen ve diğer uzmanlara çocukların gelişim aşamalarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran öğrenme etkinliklerinin nasıl hazırlanması gerektiği konusunda bir rehber sunabilmektir.

Yaş uygunluğu evrensel olarak kabul gören ve önceden tahmin edilebilen çocuk gelişimi aşamalarına dayanarak “belirli bir yaş aralığında hangi etkinlik, malzeme, etkileşim ve deneyimlerin çocuklar için güvenli, sağlıklı, erişilebilir ve zorlayıcı olacağına ilişkin genel tahminlerde bulunabilmeyi sağlayan insan özellikleri bilgisine dayanarak tanımlanmıştır”.

1997 yılında güncellenen gelişimsel uygulamalar raporunda üç boyutta çocuk gelişimi ilkelerine uygunluk temel alınmıştır. Bunlar: yaş uygunluğu; bireysel uygunluk; kültürel uygunluktur.

Gelişimsel uygulamalar Dewey, Vygotsky, Piaget ve Erikson’un kuramlarına dayanan yapılandırmacı bir öğrenme yaklaşımını savunmaktadır.

Froebel, Piaget ve Montessori gibi bazı kuramcılar oyunu çocuğun işi olarak tanımlamaktadır.

Oyun oynarken çocuk bilgi edinir, çeşitli davranışlarda ustalaşır, somut nesneleri sembolik olarak kullanır, daha önce öğrendiklerini geliştirir, odaklanır, sorun çözer ve
yaratıcılığını geliştirir.

Bu yöntem bağlam-temelli fen öğretimi veya fen-teknoloji-toplum (FTT) yaklaşımı olarak tanımlanır. Bağlam-temelli fen öğretimi fenin tarihî, felsefi ve sosyal boyutlarına odaklanır. Bilimsel anlayış günlük deneyimlerle ilişkilendirilir. Fen-teknoloji-toplum (FTT) yaklaşımı fenin sosyal ve kültürel bağlama katılmasını gerekli kılar.

Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerinde daha eski bir tarihsel geçmişe sahip olan FTTÇ yaklaşımı Türkiye’de ilk kez 2004 yılında fen eğitimi programlarında FenTeknoloji-Toplum-Çevre adıyla yer bulmuştur. 

FTTÇ öğrenme alanı ile öğrenciler;
• Fen ve teknolojinin doğasını, ikisi arasındaki ilişkiyi, bunların toplum ve çevreyle etkileşimlerini anlar,
• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde araçları, süreçleri ve stratejileri uygular,
• Yeniliklere karşı eleştirel ve sorumlu tutumlar geliştirmek için gerekli bilgi ve becerileri geliştirir,
• Çeşitli bireysel ve sosyal bağlamlarda bilimsel keşfin gelişimini, teknolojik değişimi, geçmişten günümüze insanların bilgi ve anlayışlarında meydana gelen değişimleri anlar,
• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde çeşitli değerlerin, bakış açılarının ve kararların farkında olur ve sorumlu bir şekilde hareket eder,
• Bilimsel süreçleri ve teknolojik çözümleri sorgulayarak araştırır,
• Fen ve teknolojiyi kullanarak sorumlu ve yaratıcı çözümler geliştirir

STEM ünitenin başında da belirtildiği gibi; Fen (Science), Teknoloji (Technology), Mühendislik (Engineering) ve Matematik (Mathematics) alanlarının İngilizce karşılıklarının baş harflerinin bir araya getirilmesi ile adlandırılmıştır.

İlk olarak ABD’de ortaya çıkan bu reform hareketi zamanla dünyanın birçok farklı ülkesinde gerçekleştirilen reform dokümanlarında yerini almıştır

STEM eğitimi de bu doğrultuda, ilk ve ortaöğretim düzeyindeki fen ve matematik eğitimi standartlarının yükseltilmesi ve dolayısıyla öğrencilerin fen, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarına yöneliminin
sağlanması ile bireylerin daha önce hiç olmadığı kadar teknolojik gelişmelere dayalı küresel ekonomik koşullarda rekabet içerisinde kalabilmelerini amaçlamaktadır.

STEM eğitiminin uygulamasında iki farklı birleştirme metodunun altını çizmektedir. Bu metotlar içerik entegrasyonu ve bağlam entegrasyonu olarak adlandırılmışlardır.

İçerik entegrasyonu dört alana ait içeriklerin tek bir ünite ya da modülde kaynaştırılması ve farklı alanlara ait genel kavramların bu yolla altının çizilmesi olarak açıklanmıştır.

Bağlam entegrasyonu bir disipline ait içeriklere odaklanıp, diğer disiplinlerin bu içeriğin daha anlamlı ve gerçek dünya ile ilişkili olması için kullanılması fikrine dayanmaktadır.

2013 yılında yürürlüğe konulan Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programında farklı materyal, yöntem ve tekniklerle çocukların bireysel farklılıklarının desteklenmesi ve yaratıcılığının geliştirilmesi ön plana çıkarılarak ayrı bir alan olarak ele alınmıştır. Bunun yanı sıra bu programda fen etkinlikleri tanımlanırken çocukları gözlem, araştırma, inceleme ve keşfetmeye yöneltmenin önemi altı çizilmiştir. STEM odaklı etkinliklerin tasarım süreçleri yoluyla çocukların yaratıcılıklarını geliştirme potansiyeli ve tasarım sürecinde kullanılan gözlem, araştırma, inceleme ve keşfetme gibi becerilerin kullanılması STEM odaklı etkinliklerin okul öncesi programına uygunluğunu göstermektedir.