Drama kavramı için, Amerika Birleşik
Devletleri’nde “yaratıcı drama”, Almanya’da “okul
oyunu” ya da “oyun ve etkileşim”, dramayı eğitim
süreçlerinde kullanmada en deneyimli ülke olan
İngiltere’de “eğitimde drama”, Türkiye’de ise “yaratıcı
drama” kavramları kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi
drama farklı şekillerde tanımlandığı gibi farklı kavramlar
ile de ifade edilmektedir. Günümüzde yaratıcı drama,
eğitimde drama ya da eğitimde yaratıcı drama gibi
kavramlar kullanılmaktadır.

Sihirli bir yöntem olarak nitelendirilen drama ile
insanlar kendilerini daha iyi tanıyabilmekte, yeteneklerini
keşfedebilmektedirler. Dramada temel amaçlar arasında
katılımcının kendini diğer bireylerin yerine koyması,
böylece kendisini ve çevresini daha iyi bir şekilde
tanıyabilmesi, anlayabilmesi yer almaktadır. Drama
çalışmaları ile demokratik davranışlarda bulunan, konular
arasında bağlantı kurabilen, bağımsız düşünebilen,
hoşgörülü, yaratıcı bireyler yetiştirmek amaçlanmaktadır.

Drama çalışmaları, katılımcılara çeşitli sosyal
rolleri ve sosyal problemleri inceleme fırsatı vermektedir.
Farklı sosyal problemlerin canlandırılması bireylerin,
toplumu ve toplumdaki ilişkileri daha iyi anlamalarını
sağlamaktadır. Bu etkileşimler sırasında problemlerin
çözüm yolları da irdelenmekte, böylece katılımcılar
problem çözmeye yönelik çalışmalardan deneyim
kazanmış olmaktadırlar. Dramanın bu yönü ise farklı
ortamlarda yapılacak drama çalışmalarıyla etkili olarak
sağlanabilir.

Farklı yaşantıları tanıma, farklı rollere girerek
farklı olay ve durumlarla ilgili deneyim kazanma, yaşamın
çok yönlü algılanmasını ve araştırma isteğinin gelişimini
sağlama yaparak, yaşayarak öğrenme, öğrenilenlerin kalıcı
olması, drama çalışmaları sonucunda bireylerde olması
beklenen kazanımlar arasında sayılabilir. Bu kazanımlar
dikkate alındığında dramanın bireylerin gelişiminde
önemli bir etkisinin olduğu ve bu etkinin de dramanın çok
yönlülüğü, farklılıkların fark edilmesi ve saygıyı
geliştirmesiyle sağlanabildiği söylenebilir.

Dramada gerçek dünya ile kurgusal dünya
arasında bir etkileşim vardır. Katılımcı tarafından drama,
gerçekmiş gibi duyumsanmakta ve gerçek duygular
yaşanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, dramada gerçekle
kurgu iç içedir. Katılımcılar gerçeğin içinden kurgusal
durumların içine girip çıkmaktadırlar. Drama
çalışmalarına katılan bireyler, drama sürecinde durumları,
olayları, ilişkileri keşfederek öğrenmektedirler.
Katılımcılar gerçek dünyadaki bilgi ve deneyimlerini
hayalî bir dünya yaratmak için kullanmakta ve dramada
tasarladıkları durumları ve rolleri tanımlarken olayları ve
ilişkileri incelemeyi öğrenmektedirler.

Drama, bireylerin kendilerinde var olan
yaratıcılıklarının gelişimini desteklemekte, hayal güçlerini
geliştirmekte, gelişimsel özelliklerine ilişkin beceriler
kazandırarak çok yönlü gelişim göstermelerine olanak
vermektedir. Drama yardımıyla insanların kendilerini ve
çevrelerini yüzeysel değil derinlemesine ve evrensel
boyutlarda görmesi sağlanmaktadır. Ayrıca anne-babaçocuk
ilişkileri, okul aile ilişkileri, kent yaşamı ve
sorunları, çevre sorunları gibi konular ele alınarak
katılımcılar bu konularda bilgilendirilmekte, çözüm yolları
bulma gibi amaçlara yönlendirilmektedirler.

Yapılandırılmış gayri resmî ortamlar eğitim için
önemli ortamlardır. Böyle ortamlar, bireylerin hem bilişsel
hem sosyal hem de psikolojik gelişimlerinde önemli rol
oynamaktadır.

Greenfield ve Lave, resmî eğitimin sekiz
özelliğini şöyle belirtmektedir:
• Günlük yaşamdan uzaktır.
• Öğretmen bilgiyi sunar.
• Kişisel değildir.
• Eğitim bilim ve program açıktır.
• Değişim ve süreksiz olmak değerlidir.
• Sözlü alışverişle öğrenme
• Sözlü sunumla ders anlatma
• Daha az sosyal güdülenme

Greenfield ve Lave, gayri resmî eğitimin sekiz
özelliğini şöyle belirtmektedir:
• Günlük yaşam etkinliklerinde yer alır.
• Öğrenmesinden ve yeteneklerinin gelişiminden
birey sorumludur.
• Kişiseldir ve kişisel ilişkiler uygun öğretmenlerdir.
• Eğitim, bilim ve program gizlidir.
• Akıcılığın ve geleneğin korunması söz konusudur.
• Gözlem/taklitle öğrenme
• Göstermeyle ders anlatma

Resnick, resmî eğitimin dört özelliğini şöyle sıralamaktadır:
• Bireysel düşünme
• Kuramsal düşünce
• Sembolleri kullanma
• Genelleşmiş beceri ve bilgi

Resnick, gayrı resmî eğitimin dört özelliğini şöyle sıralamaktadır:
• Paylaşımlı düşünme
• Araç kullanma
• Bağlamsal muhakeme
• Kişiye özel yeterlilikler

Tuluk dramanın önemini şöyle sıralamaktadır:
• Farkındalık kazandırır.
• Bağımsız düşünmeyi sağlar.
• İş birliği yapabilme özelliğini geliştirir.
• Sosyal ve psikolojik duyarlılık yaratır.
• Dört temel dil becerisini ( konuşma, dinleme,
okuma, yazma) geliştirir.
• Sözel olmayan iletişimin öğrenilmesini sağlar.
• Yaratıcılık ve estetik gelişimi sağlar.
• Etik değerlerin gelişmesine olanak sağlar.
• Kendine güven duyma, karar verme becerilerinin
gelişmesini sağlar.
• Kaslarını hareket ettiren yeni yöntemleri
bulmayı, denemeyi ve bedenini çok yönlü
geliştirmeyi sağlar.
• Hata yapma korkusu olmaksızın yeni davranışlar
geliştirmeyi sağlar.
• Sanat formlarına duyarlılık göstermeyi sağlar.
• Duygunun sağlıklı ve kontrollü boşalımına
olanak verir.
• Kendini tanımayı sağlar.
• Kendini ifade etmede güven kazandırır.
• Bilgiye ulaşmaya ve onu kullanmaya istekli
duruma getirir.

Drama çalışmaları yapılacak olan ortamın
çalışmaya hazır hâle getirilmesi önemlidir. Çünkü drama
yapılacak ortam gruptaki bireylerin yaratıcılıklarını,
psikolojik durumlarını, hareketlerini, aktif katılımlarını ve
güvenliklerini etkiler. Bunun yanında bu mekânların
özellikleri çalışmanın konusunu ve kullanılacak olan
yöntemi etkilemektedir. Farklı ortamlarda yapılacak olan
drama çalışmalarında çevresel özellikler ve çalışılan
grubun sayısı göz ardı edilmemelidir. Çalışılacak
mekânların, grubun drama gereksinimlerini karşılayacak
ve yaratıcılığını kısıtlamayacak şekilde düzenlenmesi
gerekmektedir. Drama liderinin bu ortamları önceden
görmesi ve incelemesi, yetkililerden gerekli izinleri
alması, bu mekânlarda bulunan görevlilere yapılacak olan
drama çalışması hakkında bilgi vermesi çalışmanın
yürütülmesini kolaylaştırmaktadır.

Farklı yaşam alanlarında dramanın temel amacı,
zor şartlarda yaşamını sürdürmeye, dünyayı anlamaya ve
kendisinin dünyadaki yerini bulmaya çalışan çocuklara bu
süreçte destek olmaktır. Bu amaca ulaşmak içinse
dramanın temel aşamaları tiyatro tekniklerinden
faydalanarak planlanır.

Uzman Mantosu, Dorthy Heathcote tarafından,
yeni başladığı için ne yapacağını şaşıran drama liderleri/
öğretmenleri için geliştirilmiş bir tekniktir. Teknik iki
kelimeden oluşmuştur: uzman ve manto. Uzman ile
kastedilen, yapılacak çalışmanın ne ile ilgili olduğu,
geliştirilen mantıklı ve gerçekçi bilgiye saygı
duyulmasıdır. Manto kelimesi ise insanların görevleri
nedeniyle üzerlerine aldıkları sorumluluğu ya da otoriteyi
karşıladığı için seçilmiştir. Bir araya özellikle getirilen bu
iki kelimenin oluşturduğu ortak anlam ise etik, sorumlu
vatandaş üzerine yorum yapabilmektir.

Uzman Mantosu, liderin/ öğretmenin
otoritesinden ziyade bütün katılımcıların bilgi ve
deneyimlerinden yola çıkarak öz-farkındalık oluşturmayı
amaçlamaktadır. Bu teknikte, öğrenciler kendilerine
herhangi bir alanda uzman rolü alırlar. Bu rollerin
içerisinde gerçek yaşam sorunlarını birlikte araştırır ve
yeni bilgi geliştirirler. Dramanın uygulandığı sınıflarda, bu
nedenle, öğretmenin temel otorite olduğu bir durum
yoktur. Aksine güç paylaşılır, öğrenme eşit ve birbiriyle
ilişkilidir. Bu teknikteki uzman belli bir bilgiyi öğreten
değil, bütün katılımcıların düşüncelerini oluşturabileceği
ve paylaşabileceği hoşgörülü alanlardır.

Süreçsel Drama, yazılı bir metin üzerinden
hareket etmez, sonucu öngörülemez, süreç önemli ve
genişletilebilirdir. Yazılı ve önceden belirlenmiş bir metin
olmasa da bu teknikte güçlü bir ön-metin vardır. Ön-metin
bazen bir cümle, bazen bir gazete haberi bazen de bir
resimdir. Sunulan bu ön-metin zaman, ortam, olay ve kişi
gibi drama için önemli bilgilerin ya hepsini ya da bir
kısmını içerir ve dramayı başlatan iste budur. Drama
çalışmasının devamı ise her zaman planlanmaz,
doğaçlama olarak devam eder.

Drama alanına Augusto Boal tarafından
kazandırılan yaklaşıma Ezilenlerin Tiyatrosu adı
verilmektedir. Ezilenlerin Tiyatrosu, Paulo Freire’nin
Ezilenlerin Pedagojisi isimli eleştirel eğitim akımından
yola çıkarak geliştirilen bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda,
var olan tarihî, sosyal ve politik yapının irdelenmesi
amaçlanmaktadır.

Farklı yaşam alanlarında çocuklarla yapılan
drama çalışmalarında dikkat edilmesi gereken araçlar
şunlardır:
• Çalışmayla ilgili gerekli yasal izinler çalışmanın
öncesinde gerek kurumlardan gerekse aileler ya
da yasal vasilerden alınmalıdır.
• Çocukların özel ilgi ve gereksinimlerinin
farkında olunmalıdır.
• Çocuklara kendilerini ifade etme şansı
verilmelidir.
• Lider/öğretmen, çocuklardan daha güçlü bir
pozisyonda olmadığından ve çocuklara bu şekilde
hissettirmediğinden emin olunmalıdır.
• Çocuklara drama oturumları sırasında
paylaştıkları sırların üçüncü kişilerle
paylaşılmayacağını aktarmalıdır.
• Her ne kadar çalışmaların yürütüleceği ortam
önemliyse de daha önemlisi gruptaki bireylerin
birbirine güven duymasıdır. Bu nedenle, güven
çalışmaları yapılması iyi olabilir.
• Çalışma grubu farklı yaşlardan çocuklardan
oluşacaktır. Her yaşın gelişimsel özelliklerini
bilmeniz önemlidir.
• Çalışma grubundaki çocuklar farklı kültürlerden
geleceklerdir. Çocukların geldikleri kültürler
hakkında sahip olacağınız bilgiler planlama ve
uygulamada yararlı olacaktır.
• Çocukların ana dilleri farklı olabilir ve sizin
kullandığınız dile hâkim olmayabilirler.
Anlaşmanızda yardımcı olabilecek, güvenilir
birinden yardım istenmelidir. Planlama yaparken
bu durumu göz önünde bulundurmak gerekir.
• Grup dinamiğinin oluşması ancak çocukların
birbirini tanımasıyla mümkündür. İlk haftalarda
tanışma çalışmalarına yer verilmesi önerilmektedir.
• Çocuklara yapılması planlanan drama çalışmaları
hakkında bilgi verilmelidir.
• Çalışmalar gönüllülük esasına dayanmalıdır.
• Çalışmanın başlangıcında etkinlikleri bütün
grupla yapacak şekilde planlamak önemlidir.
• Çalışmalar, her yaşam alanının özelliğine göre
planlanmalıdır.

Uygulama öncesinde çalışma yapılacak mekânın
ayarlanması ve dramaya uygun hâle getirilmesi önemlidir.
Çocukların temel ihtiyaçlarının doyurulmuş olduğundan
emin olmak gereklidir. Çocuklarla gönüllülük esasına dayalı
olarak çalışılmalıdır. İlk çalışmalar mutlaka tanışma
etkinlikleri olmalıdır. Tanışma etkinlikleri sadece çocuklarla
eğitimcilerin tanışması değil, çocukların birbirleriyle ve
çocukların dramayla tanışmasını içermelidir.

Hastanede yatması gereken çocuklar, gerek
ailelerinden ayrılma korkusu yaşadıklarından gerekse hastane
ortamının ürkütücü havasından dolayı duygusal açıdan zarar
görebilirler. İlk başta ayrılığa şiddetli ağlama ile karşılık
veren çocuk ilerleyen süreçte ise reddetme yoluna giderek
kendisini kapatabilir. Sahip olduğu ben-merkezci düşünceden
dolayı hastaneye yatmasının temel sebebinin kendi yaptığı
hatalar olduğuna inanabilir ve sınırsız hayal gücüyle etrafında
olup bitenleri farklı yorumlayıp korku geliştirebilir. Özellikle
uzun bir süre boyunca hastanede kalmak zorunda olan
çocuklarda farklı duygusal tepkiler görülebilir. Bunlar
parmak emmeden alt ıslatmaya ve daha ağır travma
göstergelerine kadar ilerleyebilir.

Dramanın teröpatik etkisi çocuğun içinde
yasadığı koşulları anlamlandırarak bas etme stratejileri
geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Hastane ortamındaki çocuklarla yapılacak drama
çalışmalarında hastane yetkilileriyle görüşülerek hem
izinlerin hem de çocukların hastanede kalış süreleri,
hastaneye yatış sebepleriyle ilgili bilgilerin alınması etkili
bir planlama için faydalı olacaktır. Süreçte gerekli
durumlarda bir psikologdan yardım alınması da
önerilmektedir. Hastane yönetiminden drama çalışmaları
için ayrı bir oda talep edilebilir ve bu oda önceden
incelenerek hazır hâle getirilebilir. Çalışmanın yapılacağı
odanın, diğer hastaların kolay erişemeyeceği, gürültüden
uzak ve steril olması önemlidir.

Çocukların işledikleri tespit edilip onaylanmış
suçları neticesinde özgürlükleri ellerinden alınarak çocuk
eğitim evleri, çocuk ceza infaz kurumları ya da kapalı ceza
infaz kurumlarının çocuklar için ayrılmış özel bölümlerine
yerleştirilmektedirler. Bu konuda Türkiye Birleşmiş
Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Özgürlüğünden
Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin
Birleşmiş Milletler Kuralları (Havana Kuralları), Çocuk
Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler
Yönlendirici İlkeleri (Riyad İlkeleri) ve Birleşmiş
Milletler Çocuk Ceza Adalet Sisteminin Uygulanması
Hakkındaki Asgari Standart Kurallar (Pekin-Beijing
Kuralları) sözleşmelerini tanımış, imzalamış ve
sorumluluklarını almıştır. Bu sorumluklar çerçevesinde,
Avrupa Konseyi tarafından “Çocuk Suçluluğunu Ele
Almada Yeni Yaklaşımlar ve Çocuk Adaletinin Rolü”
konusunda Türkiye’nin de yer aldığı 21 üye devlet
temsilcisi tarafından uzmanlar komitesi oluşturulmuştur.
Bu komitenin çalışmalarından biri de 16 Haziran 2003
tarihinde Suç Problemleri Avrupa Komitesine (CDPC)
tavsiye kararları sunmak olmuştur. Türkiye’nin de
imzaladığı sözleşmeler çerçevesinde, amaç çocuğun
cezalandırılması değil, çocuğun tekrar kazanılmasıdır.
Buna dayanarak kurulan mahkemelerde çocuğun
suçluluğu ispatlanmış ve cezalandırılma şartı getirilmişse
bile bu en düşük düzeyde olmaktadır. Cezası kesinleşmiş
çocukların ise toplumla bütünleşmesi için gerekli
uyarlamalar yapılmalıdır (TBMM İnsan Haklarını
İnceleme Komisyonu, Ekim 2009-Ekim 2010).

Cezaevinde kalan çocuklarla gerçekleştirilecek
drama çalışmaları için Adalet Bakanlığından resmî izin
alınarak çalışmanın ayrıntılarıyla açıklanması gereklidir.
Çocukları suça iten sebepler tam olarak bilinmediği,
geçirdikleri ve belki de hâlâ geçiriyor oldukları mahkeme
sürecinin oluşturacağı psikolojik etki ve varsa ailelerinden
ayrılmanın yaratacağı duygusal durum göz önünde
bulundurularak planlama yaparken çocukların ilgileri,
ihtiyaçları ve gelişim özellikleri noktalarında dikkatli olmak
gerekmektedir. Çalışma için ayarlanan ortam ise mutlaka
lider/öğretmen tarafından önceden ziyaret edilmeli, gerekli
düzenlemelerin yapılması hususunda kurum yetkilisiyle
işbirliğinde olunmalıdır. Drama uygulamalarına tanışma ve
rahatlama etkinlikleriyle başlanması, devamında da güven
çalışmalarına yer verilmesi önerilir.

Anne ve babasından her ikisi ya da biri vefat eden,
anne ve babası tarafından çeşitli sebeplerle terk edilen ya da
aile içinde istismara uğramış çocukların 18 yasına kadar ya
da özel durumlarda daha ileri yaslara kadar kaldıkları yatılı
sosyal hizmet kuruluşlarıdır. Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlıdırlar.
Türkiye’deki 81 ilde hizmet vermektedirler. 2828 numaralı
Sosyal Hizmetler Kanunu’na göre 13-18 yas arası korunmaya
muhtaç çocukların korunması, bakılması ve bir is veya
meslek sahibi olmalarının sağlanması ve topluma yararlı
kişiler olarak yetiştirilmelerini sağlamakla görevli ve
yükümlüdürler.

Yetiştirme yurtlarında kalan çocuklarla planlanıp
uygulanacak drama etkinlikleri, çocukların kim
olduklarının farkına varma, dünyadaki yerlerini ve
değerlerini algılamada yardımcı olmalıdır. Bunun yanında,
toplumsal yaşamda kabul görmelerini kolaylaştıracak,
kendilerine yer edinmelerini sağlayacak değerlerin
kazanılması da amaçlanmalıdır. Bu açıdan bakıldığında
Süreçsel Drama yaklaşımıyla hazırlanacak bir programın
olumlu etkileri olacaktır.

Göç birey ya da grup olarak insanların sembolik
ya da siyasal sınırların ötesine, yeni yerleşim alanları ya
da toplumlara doğru olan coğrafi bir hareketlilik ve bu
hareketin neticesi olan nüfus dinamiğidir. Göçmenlik
ülkesini gönüllü olarak terk edip refah içinde yaşayacağını
düşündüğü bir ülkeye, o ülkenin yetkililerin izni dâhilinde
olan kalıcı bir hareketliliktir.

Göç ederek farklı bir kültürde kendini ifade
etmek, kendini o kültürdeki akranlarına kabul ettirmek
çocuklar için zor olabilmektedir. Bu zorluk içerisinde,
drama yöntemi çocukların kendilerini tanıma ve ifade
etmelerinde; kendilerine akranları arasında yer edinmede
uygun bir yöntem olabilir.

Göç eden çocuklar için yapılacak drama
uygulamalarında İmge Tiyatrosu, Forum Tiyatrosu ya da
Süreçsel Drama teknik ve yöntemlerini diğer yöntem ve
tekniklerle birlikte kullanmak, hazırlanacak programın
etkililiğini artırabilir.

Mülteci, iltica eden anlamına gelmektedir ve iltica
etmek sığınmak demektir. Şüphesiz ki hiç kimse evini, kimi
zaman ailesini, sevdiklerini, düzenini, yasadığı şehri, ülkesini,
çoğunlukla konuştuğu dili geride bırakarak başka bir ülkeye
gitmek istemez. Ancak kendi kontrolleri dışında gelişen ve
can güvenliklerini tehlikeye sokan durumlar nedeniyle başka
bir ülkeye, yeni ve mutlu bir hayata başlamak ümidiyle
zorunlu olarak iltica ederler. Bu nedenle, iltica umuda
yolculuk olarak da tanımlanmaktadır.

Mülteci çocuklarla yapılacak drama
çalışmalarında dil birliğini sağlamak karşılaşılabilecek
önemli bir sorundur. Bu sorunu çözmek için her iki dili de
bilen birinden yardım istenebilir. Zor bir ortamdan gelmiş
ve zorlu koşullarda yaşamlarını sürdüren mülteci aileler de
çalışmayla ilgili bilgilendirilmeli ve çocuklarıyla
çalışmaları konusunda izinleri alınmalıdır. Önemli diğer
bir unsur ise çalışmanın yürütüleceği ortamdır. Uygun bir
ortam çalışma öncesinde belirlenmeli ve gerekli
düzenlemeler yapılmalıdır. Yaratıcı drama
uygulamalarında Boal’in İmge Tiyatrosu tekniği dil
sorununu en aza indirgemek ancak var olan durumu
sorgulayarak çözüm yollarını keşfetmek için; Forum
Tiyatrosu tekniği ise özellikle ev sahibi konumundaki
çocuklarla bir araya getirilerek farkındalık oluşturmak
amacıyla kullanılabilir.

• Farkındalık kazandırır,
• Bağımsız düşünmeyi sağlar,
• İşbirliği yapabilme özelliğini geliştirir,
• Sosyal ve psikolojik duyarlılık yaratır,
• Dört temel dil becerisini geliştirir,
• Sözel olmayan iletişimin öğrenilmesini sağlar,
• Yaratıcılık ve estetik gelişimi sağlar,
• Etik değerlerin gelişmesine olanak sağlar,
• Kendine güven duyma,karar verme becerilerinin gelişmesini sağlar,
• Kaslarını hareket ettiren yeni yöntemleri bulmayı, denemeyi ve bedenini çok yönlü geliştirmeyi sağlar,
• Hata yapma korkusu olmaksızın yeni davranışlar geliştirmeyi sağlar,
• Sanat formlarına duyarlılık göstermeyi sağlar,
• Duygunun sağlıklı ve kontrollü boşalımına olanak verir,
• Kendini tanımayı sağlar,

• Kendini ifade etmede güven kazandırır,
• Bilgiye ulaşmaya ve onu kullanmaya istekli duruma getirir

Drama paylaşımlarının gerçekleştirileceği ortamın özellikleri drama liderinin belirlediği etkinliklere, birlikte çalışacağı grubun özelliklerine, içeriğe ve amaçlara göre değişebilmektedir.

Drama çalışmaları yapılacak olan ortamın çalışmaya hazır hâle getirilmesi önemlidir. Çünkü drama yapılacak ortam gruptaki bireylerin yaratıcılıklarını, psikolojik durumlarını, hareketlerini, aktif katılımlarını ve güvenliklerini etkiler. Bunun yanında bu mekânların özellikleri çalışmanın konusunu ve kullanılacak olan yöntemi etkilemektedir.

Drama çalışmaları yapılacak olan ortamın çalışmaya hazır hâle getirilmesi önemlidir. Çünkü drama yapılacak ortam gruptaki bireylerin yaratıcılıklarını, psikolojik durumlarını, hareketlerini, aktif katılımlarını ve güvenliklerini etkiler. Bunun yanında bu mekânların özellikleri çalışmanın konusunu ve kullanılacak olan yöntemi etkilemektedir.

Drama, eğitimin farklı alanlarında kullanıldığı gibi farklı yaşam alanlarında da kullanılabilir. Bu farklı yaşam alanlarına örnek olarak huzurevleri, meydanlar, hastaneler, cezaevleri, ibadet alanları, öğrenci yurtları verilebilir.

Günlük yaşamdan uzaktır. 
Öğretmen bilgiyi sunar. 
Kişisel değildir. 
Eğitim bilim ve program açıktır. 
Değişim ve süreksiz olmak değerlidir. 
Sözlü alışverişle öğrenme vardır.
Sözlü sunumla ders anlatma vardır.
Daha az sosyal güdülenme içerir.

Günlük yaşam etkinliklerinde yer alır.
Öğrenmesinden ve yeteneklerinin gelişiminden birey sorumludur.
Kişiseldir ve kişisel ilişkiler uygun öğretmenlerdir.
Eğitim bilim ve program gizlidir.
Akıcılığın ve geleneğin korunması söz konusudur.
Gözlem/ taklitle öğrenme vardır.
Göstermeyle ders anlatma vardır
Yeni yetişenlerin yetişkin hayatına olan sosyal katkısıyla güdülenir.

Zor koşullarda yaşayan çocukların dinlenilmeye, duyulmaya, anlaşılmaya, değerli olduklarını hissetmeye ve dünyadaki yerlerinin varlığını ve değerini keşfetmeye ihtiyacı vardır. Bu süreç ise akademik bilgi aktarımından daha çok içinde yer aldıkları, kendilerini ve dünyayı keşfettikleri etkinlikler yoluyla olabilir ki bu etkinliklerden birisi de yaratıcı dramadır.

Farklı yaşam alanlarında dramanın temel amacı, zor şartlarda yaşamını sürdürmeye, dünyayı anlamaya ve kendisinin dünyadaki yerini bulmaya çalışan çocuklara bu süreçte destek olmaktır. Bu amaca ulaşmak içinse dramanın temel aşamaları tiyatro tekniklerinden faydalanarak planlanır.

Uzman Mantosu, Dorthy Heathcote tarafından, yeni başladığı için ne yapacağını şaşıran drama liderleri/ öğretmenleri için geliştirilmiş bir tekniktir. Teknik iki kelimeden oluşmuştur: uzman ve manto. Uzman ile kastedilen, yapılacak çalışmanın ne ile ilgili olduğu, geliştirilen mantıklı ve gerçekçi bilgiye saygı duyulmasıdır. Manto kelimesi ise insanların görevleri nedeniyle üzerlerine aldıkları sorumluluğu ya da otoriteyi karşıladığı için seçilmiştir. Bir araya özellikle getirilen bu iki kelimenin oluşturduğu ortak anlam ise etik, sorumlu vatandaş üzerine yorum yapabilmektir.

Uzman Mantosunun aşamaları dairelerle ifade edilmektedir:
Daire 1: “-mış gibi” ögesini oluşturmak (Katılımcılarla birlikte bir kuruluşa dönüşmenin onaylanması)
Daire 2: Programı yürütmek için kuruluşla ilgili gerekli zorunlu ögeler öğretmen tarafından önceden belirlenir.
Daire 3: Kuruluşla ilgili ortak bir amaç duygusu oluşturmak. Bu kısmen ilk görevler aracılığıyla başarılabilir.
Daire 4: Kuruluşun tarihi ögeleri tanıtılır.
Daire 5: Uygun olan her aşamada zorunlu ögeler oluşturulur.
Daire 6: Çalışma çocukların olduğu kadar öğretmenin de yaratıcılığına bağlı olarak ilerler.
Daire 7: Öğretmenin rol alması, kuruluş içindeki düzenlemeyi değiştirebilir.

Uygulama öncesinde çalışma yapılacak mekânın ayarlanması ve dramaya uygun hâle getirilmesi önemlidir. Çocukların temel ihtiyaçlarının doyurulmuş olduğundan emin olmak gereklidir. Çocuklarla gönüllülük esasına dayalı olarak çalışılmalıdır. İlk çalışmalar mutlaka tanışma etkinlikleri olmalıdır. Tanışma etkinlikleri sadece sizin çocuklarla tanışmanız değil, çocukların birbirleriyle ve çocukların dramayla tanışması içermelidir.

Hastanede yatması gereken çocuklar, gerek ailelerinden ayrılma korkusu yaşadıklarından gerekse hastane ortamının ürkütücü havasından dolayı duygusal açıdan zarar görebilirler. İlk başta ayrılığa şiddetli ağlama ile karşılık veren çocuk ilerleyen süreçte ise reddetme yoluna giderek kendisini kapatabilir. Sahip olduğu ben-merkezci düşünceden dolayı hastaneye yatmasının temel sebebinin kendi yaptığı hatalar olduğuna inanabilir ve sınırsız hayal gücüyle etrafında olup bitenleri farklı yorumlayıp korku geliştirebilir. Bu süreçle baş edebilmesi için çocuğa sunulabilecek yardımlardan biri de dramadır. Dramanın teröpatik etkisi çocuğun içinde yaşadığı koşulları anlamlandırarak baş etme stratejileri geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Cezaevi ortamında gerçekleştirilecek drama çalışmaları için Adalet Bakanlığından resmî izin alınarak çalışmanın ayrıntılarıyla açıklanması gereklidir. Çocukları suça iten sebepler tam olarak bilinmediği, geçirdikleri ve belki de hâlâ geçiriyor oldukları mahkeme sürecinin oluşturacağı psikolojik etki ve varsa ailelerinden ayrılmanın yaratacağı duygusal durum göz önünde bulundurularak planlama yaparken çocukların ilgileri, ihtiyaçları ve gelişim özellikleri noktalarında dikkatli olmak gerekmektedir. Çalışma için ayarlanan ortam ise mutlaka lider/öğretmen tarafından önceden ziyaret edilmeli, gerekli düzenlemelerin yapılması hususunda kurum yetkilisiyle işbirliğinde olunmalıdır. Drama uygulamalarına tanışma ve rahatlama etkinlikleriyle başlanması, devamında da güven çalışmalarına yer verilmesi önerilir.

Bu yurtlarda kalan çocuklarla planlanıp uygulanacak drama etkinlikleri, çocukların kim olduklarının farkına varma, dünyadaki yerlerini ve değerlerini algılamada yardımcı olmalıdır. Bunun yanında, toplumsal yaşamda kabul görmelerini kolaylaştıracak, kendilerine yer edinmelerini sağlayacak değerlerin
kazanılması da amaçlanmalıdır.

Mültecilerle yapılacak drama çalışmalarında dil birliğini sağlamak karşılaşılabilecek önemli bir sorundur. Bu sorunu çözmek için her iki dili de bilen birinden yardım istenebilir.

• Çalışmayla ilgili gerekli yasal izinler çalışmanın öncesinde gerek kurumlardan gerekse aileler ya da yasal vasilerden alınmalıdır.
• Çocukların özel ilgi ve gereksinimlerinin farkında olunmalıdır.
• Çocuklara kendilerini ifade etme şansı verilmelidir.
• Lider/öğretmen, çocuklardan daha güçlü bir pozisyonda olmadığından ve çocuklara bu şekilde hissettirmediğinden emin olunmalıdır.
• Çocuklara drama oturumları sırasında paylaştıkları sırların üçüncü kişilerle paylaşılmayacağını aktarmalıdır.
• Güven çalışmaları yapılması iyi olabilir.
• Çalışma grubu farklı yaşlardan çocuklardan oluşacaktır. Her yaşın gelişimsel özelliklerini bilmeniz önemlidir.
• Çalışma grubundaki çocuklar farklı kültürlerden geleceklerdir. Çocukların geldikleri kültürler hakkında sahip olacağınız bilgiler planlama ve uygulamada yararlı olacaktır.
• Çocukların ana dilleri farklı olabilir ve sizin kullandığınız dile hâkim olmayabilirler. Anlaşmanızda yardımcı olabilecek, güvenilir birinden yardım istenmelidir.
• Grup dinamiğinin oluşması ancak çocukların birbirini tanımasıyla mümkündür.
İlk haftalarda tanışma çalışmalarına yer verilmesi önerilmektedir.
• Çocuklara yapılması planlanan drama çalışmaları hakkında bilgi verilmelidir.
• Çalışmalar gönüllülük esasına dayanmalıdır.
• Çalışmanın başlangıcında etkinlikleri bütün grupla yapacak şekilde planlama
önemlidir.
• Çalışmalar, her yaşam alanının özelliğine göre planlanmalıdır.

Bu teknik, yazılı bir metin üzerinden hareket etmez, sonucu öngörülemez, süreç önemli ve genişletilebilirdir. Yazılı ve önceden belirlenmiş bir metin olmasa da bu teknikte güçlü bir ön-metin vardır. Ön-metin bazen bir cümle, bazen bir gazete haberi bazen de bir resimdir. Sunulan bu ön-metin zaman, ortam, olay ve kişi gibi drama için önemli bilgilerin ya hepsini ya da bir kısmını içerir ve dramayı başlatan işte budur. Drama çalışmasının devamı ise her zaman planlanmaz, doğaçlama olarak devam eder.

Forum Tiyatrosu tekniği Augusto Boal tarafından olası farklı çeşitli çözümlerin gerçek yaşamda uygulanmadan önce ezilenler tarafından kurgusal dünya olan sahnede denenmesi amaçlanarak geliştirilmiştir. Sahneden kasıt bir tiyatro oyunu değil; eğitimciler, terapistler ve sosyal hizmet uzmanlarının da kullandıkları yaşamın ta kendisidir. Uzmanlar yaşamdan çeşitli kesitler alırlar. Bu kesitler ırkçılıktan cinsiyet ayrımcılığına kadar farklı sosyal konulardan olabilir.

Bu teknik bir heykel çalışmasıdır. Ancak seyircinin doğrudan katılımını gerektirir. Üç aşamalıdır: somut imge oluşturma, ideal imgeyi kurgulama ve geçiş imgesi yaratma. İlk aşamada, bir katılımcı, grubundaki bütün katılımcıların da ilgisini çekeceğini düşündüğü bir temayı diğer katılımcıların bedenlerini bir kilmiş gibi kullanarak ifade eder. Söz kullanılmamalıdır. Bunun yerine, çok zorlandığında, heykeline vermek istediği yüz ifadesi formunu kendi yüz ifadesiyle verebilir. Oluşturulan heykel, gruptaki bütün katılımcılar tarafından anlamlı hâle gelinceye kadar değiştirilir. Herkes imgeyi anlamlandırdığında ikinci aşamaya geçilir. İlk aşama var olan durumu canlandırırken ikinci aşamada ‘olması gereken’ yine heykel formunda canlandırılır. Üçüncü ve son aşamada ise var olan gerçeklikten, olması gerekene geçiş formunun canlandırılması istenir. Bu yolla, bütün katılımcılar tarafından onaylanan heykel gruplarıyla gerçek durumun değiştirilmesi-dönüştürülmesi şansı verilmiş olur.