1950’den itibaren Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kalıcı barışı sağlamak amacıyla Avrupa ülkelerini politik ve ekonomik olarak birleştirmeye başlamıştır

AB’nin temelini oluşturan değerler arasında özgürlük, demokrasi, eşitlik, hukukun üstünlüğü, insan haklarına saygı yer almaktadır.

9 Mayıs 1950'de Fransız Dışişleri Bakanı Robert Schuman, Eski Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri Jean Monnet'in tasarısına dayanan ve birleşik Avrupa'nın temellerini atan Schuman Planı'nı yayımlamıştır. Schuman Planı, Avrupa'da barışın kurulabilmesi için Fransız-Alman dostluğunun önemini vurgulamakta ve bu çekirdek etrafında Avrupa'nın bütünleşmesi gerektiği görüşüne dayanmaktaydı. 9 Mayıs 1950 tarihinde Schuman tarafından açıklanan Schuman Bildirisi’nde yüksek bir otoritenin yönetimi altında, Fransa ve Batı Almanya’nın ortak kömür ve çelik üretimini sağlayacakları ortaya kondu ve söz konusu örgüt bütün Avrupa ülkelerinin katılımına açık tutuldu.

Kalıcı barışın sağlanmasının teminatı olarak Avrupa kıtasında Avrupalı devletlerinin bir araya gelerek bir 'Birlik' oluşturması fikri 14. yüzyıldan itibaren tarihçiler, filozoflar, hukukçular ve siyaset adamları tarafından dile getirilmiştir. I. Dünya Savaşı sonrasında da Avrupa'da bir 'Birliğin' oluşturulmasına yönelik önemli fikirler ortaya çıkmasına rağmen Birliğin temellerinin atılması II. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleşmiştir.

Schuman Planı’yla ortaya konulan uluslararası kuruluş, altılar olarak da adlandırılan Federal Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg’un imzaladığı Paris Antlaşmasıyla 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur.

Bir taraftan NATO'nun kurulması, diğer taraftan Avrupa bütünleşmesinin öncelikle ekonomik alanda gerçekleşmesinin daha gerçekçi olacağı düşüncesi, çabaları ekonomik alanda yoğunlaştırmış ve 25 Mart 1957'de Roma'da Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu (AET) kuran Antlaşma AKÇT üyesi 6 ülke tarafından imzalanmıştır. Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) da 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Antlaşması ile kurulmuştur.

Roma Antlaşması’nın Topluluk kurumlarına verdiği temel görev; anlaşmaya taraf devletler arasında ortak pazarın yaratılmasıdır

1 Temmuz 1987’de yürürlüğe giren Avrupa Tek Senedi ile Avrupa Topluluklarını kuran Paris ve Roma Antlaşmalarında kapsamlı ve önemli değişiklikler yapılmıştır.

Avrupa Tek Senedi ile yeni ortak politikalar saptanmış, mevcut olanlar geliştirilmiştir. Bu çerçevede Roma Antlaşmasına, Avrupa Para Sisteminin güçlendirilmesi, sosyal politika, ekonomik ve sosyal uyum, teknolojik araştırma ve geliştirme ve çevre koruma konularında yeni maddeler eklenmiştir. Parlamento’ya komisyonca hazırlanan yasa önerilerini iki kez değiştirme yetkisi tanınarak topluluk yasama sürecinde daha güçlü hale getirilmiştir. Genişleme ve ortaklık anlaşmaları ile ilgili Konsey kararından önce Parlamento’nun uygun görüş bildirmesi zorunlu hale getirilmiştir.

Bu çerçevede Avrupa Topluluğu'nda tek para birimi ve ortak bir merkez bankası sistemine dayalı bir 'ekonomik ve parasal birlik' ile ortak dış politika ve savunma politikası perspektiflerine dayalı 'siyasi birlik' kurulmasını öngören Avrupa Birliği Antlaşması (Maastricht Antlaşması) 7 Şubat 1992 tarihinde Hollanda’nın Maastricht kentinde imzalanmış ve 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Avrupa Toplulukları sütunu Ekonomik ve Parasal Birlik, Avrupa Birliği vatandaşlığı, ortak pazar, topluluk politikaları ve kurumları gibi önemli konuları kapsamaktadır

*Sınırsız bir iç Pazar yaratmak, ekonomik ve sosyal bütünleşmeyi güçlendirmek ve uzun vadede tek parayı kapsayacak bir ekonomik ve parasal birlik oluşturarak dengeli ve sürdürülebilir ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlamak,

•  

  ve sosyal gelişmeyi sağlamak,

• Ortak bir dış politika ve ortak güvenlik politikası ve zamanla ortak bir savunma politikasının hayata geçirilmesiyle uluslararası düzeyde bir Birlik olarak hareket etmek,

• Birlik vatandaşlığına geçilerek üye ülke vatandaşlarının haklarını ve çıkarlarını korumayı güçlendirmek

• Adalet ve iç işlerinde daha yakın işbirliği geliştirmek

• Birliğin mekanizmalarının ve kurumlarının etkinliğini güvence altına almak amacıyla Topluluk Müktesebatını korumak ve buna uygun faaliyet göstermektir

Maastricht Antlaşması ile Topluluğun görevleri ortak pazar, ekonomik ve parasal birlik oluşturarak Topluluk genelinde ekonomik faaliyetlerin dengeli ve uyumlu bir şekilde gelişmesini sağlamasının yanısıra, enflasyonist olamayan, çevre ve doğal kaynakları gözeten sürdürülebilir büyüyen yüksek istihdam ve sosyal koruma düzeyini, yüksek yaşam standardını yakalayan ve üye ülkeler arasında ekonomik ve sosyal yakınlaşmayı temin etmiş bir Birlik oluşturmak şeklinde belirlenmiştir

*Siyasi kriterler: Aday ülke, demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları, azınlıkların korunması ve kabul görmesinin güvence altına alındığı istikrarlı bir kurumsal yapıya kavuşmuş olmalıdır.

• Ekonomik kriterler: Aday ülkede iyi işleyen bir pazar ekonomisi ve AB içindeki piyasa güçlerine ve rekabet baskısına karşı koyabilme kapasitesi bulunmalıdır.

• Topluluk müktesebatının kabulü: Aday ülke; siyasi, iktisadi ve parasal birliklerin amaçlarına uyulması dâhil olmak üzere, Avrupa Birliği mevzuatını üstlenebilme ve uygulayabilme kapasitesine sahip olmalıdır. Bunlar arasında siyasi kriterler; yani demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve azınlıklara saygı AB'ye üyelik görüşmelerinin başlaması için önkoşuldur.

Ortak Dışişleri ve Savunma Politikası, Adalet ve Güvenlik Politikası ve Maastricht Antlaşması üzerindeki bazı değişiklikleri içeren Amsterdam Antlaşması imzalanmış ve Mayıs 1999'da yürürlüğe girmiştir.

26 Şubat 2001’de Nice’de imzalanan, 1 Şubat 2003’de yürürlüğe giren Nice Antlaşması, 2004’te gerçekleşen genişlemenin zorunlu kıldığı kurumsal düzenlemeleri kapsamaktadır. Ayrıca bu Antlaşmada Bakanlar Konseyi’nin oybirliği yerine nitelikli çoğunlukla karar aldığı alanların sayısının arttırılması öngörülmüştür

Lizbon Stratejisi’nin yerini alan ve AB’nin yeni ekonomik dönüşüm stratejisini ve 2020 yılı için hedeflerini belirleyen “Avrupa 2020 Stratejisi: Akıllı, Sürdürülebilir ve Kapsayıcı Büyüme için Avrupa Stratejisi” Raporu Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı tarafından 3 Mart 2010 tarihinde açıklanmıştır

Avrupa 2020 stratejisi, belirlediği akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme öncelikleri kapsamında istihdam, eğitim, sosyal içerme, Ar-Ge ve iklim ve enerji konularında birbirini destekleyen 5 hedef belirlemiştir. bu hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla 7 girişimin hayata geçirilmesi öngörülmektedir. Bu girişimler “Yenilikçilik Birliği”, “Hareket Halinde Gençlik”, “Avrupa için Dijital Gündem”, ”Kaynakları Verimli Kullanan Avrupa”, “Küreselleşme Çağı için Sanayi Politikası”, “Yeni Beceri ve İşler için Gündem” ve “Yoksulluğa Karşı Avrupa Platformu”dur. Stratejide, AB için birbirini destekleyen üç öncelik belirtilmektedir

Avrupa Topluluklarının kuruluşundan itibaren başarılı bir gelişim göstermesi, başlangıçta AT’ye girmek istemeyen ülkelerin daha sonra üyelik başvurusunda bulunarak bu oluşumda yer almak istemelerine yol açmıştır. Özellikle İngiltere, AT’nin başarılarından etkilenerek, Avrupa’nın bütünleştirilmesi çalışmasında aktif rol almama kararını tekrar gözden geçirerek 1961’de AT’nin tam üyesi olabilmek için ilk başvurusunu yapmıştır.

Avrupa Birliği’nin kurumları “temel (yapısal) kurumlar” ve fonksiyonel ya da yardımcı (tali) kurumlar olarak ikiye ayırılabilir. Temel kurumlar Birliğin siyasi, ekonomik ve adli konularda yasama, yürütme ve yargı görevlerini yerine getirmektedir. Yardımcı kurumlar ise temel kurumların faaliyetlerini yerine getirmelerini kolaylaştıran, destekleyen ve bu kurumların çalışmalarında kullanacakları verileri sağlayan ve maddi kaynak sunan kuruluşlar olarak düşünülebilir.