EKONOMİK ANALİZ Dersi PARA VE BANKACILIK soru cevapları:
Toplam 34 Soru & Cevap#1
SORU: Paranın tanımı nedir?
CEVAP: Günümüzde para; sadece değişimini sağlayan bir araç olarak değil, bütün ekonomik faaliyetleri etkileyen ve hatta temelden değiştiren aktif bir varlık olarak görülmektedir. Modern toplumlarda bütün gelirlerin para ile ifade edilmesi, servet biriktirmenin para şeklinde ortaya çıkması parayla ilgili klasik düşünceleri ve ona karşı davranışları değiştirmiştir. Bu bağlamda paranın reel iktisadi faktörler üzerindeki örtü ve ekonominin reel ilişkilerinden bağımsız olduğu şeklindeki genel kabul değişikliğe uğramıştır. Ortaya çıkan yeni durumda, paranın reel iktisadi değişkenleri (büyüme, istihdam vb) etkileyen önemli bir aktör olduğu kabul edilmiştir.
#2
SORU: Paranın fonksiyonlarını sıralayınız?
CEVAP: Paranın fonksiyonları geleneksel ve modern fonksiyonlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel fonksiyonlar paranın daha az kullanıldığı eski dönemlerdeki fonksiyonlardır. Bunlar; hesap birimi, mübadele aracı ve tasarruf aracı olma fonksiyonlarıdır.
#3
SORU: Paranın Geleneksel fonksiyonlarını sıralayınız.
CEVAP: a) Hesap Birimi: Paranın bu fonksiyonu değer ölçüsü veya muhasebe birimi olarak da bilinmektedir. Bir ekonomide bütün mal ve hizmetlerin değeri para ile ifade edilir. b) Mübadele (deği im) Aracı: Paranın kullanıldığı ekonomilerde; mübadeleler, (değişim) malın mal ile ya da malın hizmet ile değiştirilmesi şeklinde olmayıp, önce malın paraya çevrilmesi, ardından para aracılığıyla istenen malın satın alınması şeklinde yürütülmektedir. c) Tasarruf Aracı: Paranın değerinin korunduğu ülkelerde insanlar gelirlerinin tasarruf etmek istedikleri bir kısmının tamamını ya da belli bir bölümünü para olarak saklamak isterler. Bu bakımdan parayı bir çeşit tasarruf aracı olarak kabul etmek gerekir. Paranın tasarruf aracı olarak kullanılmasının tek bir sakıncası olabilir. O da değerinin çok sık değişme olasılığıdır.
#4
SORU: Paranın geleneksel fonksiyonları nelerdir?
CEVAP: a) Destekleyici veya Engelleyici Olma: Para, ekonomide yatırımları hızlandırıcı, üretimi teşvik edici, mübadeleleri kolaylaştırıcı fonksiyonlar yerine getirebilmektedir. b) Geliri Yeniden Dağıtma Aracı Olma: Bir ekonomide banka kredileri aracılığı ile para gelir yaratıcı bir etki yaratabilir. Banka kredilerinden yararlanma imkanı bulan özel şahıslar ve işletmeler bu imkan sayesinde iş hacimlerini genişleterek daha fazla kâr elde edeceklerdir c) Kuvvet ve Hakimiyet Aracı Olma: Para ona sahip olana bir kuvvet, bir hareket kabiliyeti ve siyasi bir güç sağlar. Toplumsal yaşamda para ve güç kavramları çoğu kez yan yanadır. Aynı şekilde paranın istenilen zaman ve yerde her şeye sahip olma özelliği vardır.
#5
SORU: Para arzı ne demektir?
CEVAP: Para arzı kapsamı ile ilgili olarak dört farklı yaklaşım mevcuttur. Bunlar, klasik yaklaşım, monetarist aklaşım, Gurley-Shaw yaklaşımı ve Merkez Bankası yaklaşımıdır. a) Klasik Yaklaşım En eski ve en çok kabul görmüş yaklaşımdır. Bu yaklaşımda paranın sadece muamele aracı fonksiyonu üzerinde durulmuştur. Ülkedeki para arzı, ödeme aracı olarak genel kabul gören şeylerin toplamıdır. Buna göre para arzı; fiilen dolaşımdaki ufaklık ve kağıt paraların toplamı ile çekle ödemelerin yaygınlaştığı ülkelerde çeke tabi mevduatın toplamından ibarettir. Çek kullanımının yaygınlaşmadığı ülkelerde ise para arzı, fiilen dolaşımdaki paraya eşittir. Bu durumda Para arzı; M C olarak belirlenir. M Para arzı C Dolaşımdaki para (madeni veya kağıt) b) Monetarist Yaklaşım Bu yaklaşıma göre para arzı tanımına, fiilen tedavüldeki para ve vadesiz mevduatlar yanında ticari bankalardaki vadeli mevduat da girmektedir. M C + TT + DD şeklinde ifade edilir. DD Vadesiz Mevduatlar TT Vadeli mevduatlar c) Gurley Shaw Yaklaşımı Bu yaklaşıma göre, halkın alternatif likit olarak kabul edilebileceği tüm mali değerler para arzı kapsamına alınmalıdır. d) Merkez Bankası Yaklaşımı Bu yaklaşım para arzı ile kredi arzını özdeş olarak kabul etmekte ve bu suretle en geniş sayılabilecek para arzı tanımını kabul etmektedir. Kredi, sadece ticari bankaların mevduata dayanarak açtıkları kredi olmayıp, her türlü kaynaktan açılan kredi olarak anlaşılmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomiyi düzenlemede ana para politikası değişkeninin toplam kredi bulunabilirliği olduğu yolundaki merkez bankalarının tarihi görüşünü yansıtmaktadır.
#6
SORU: Para çarpanı nedir?
CEVAP: Para arzı ile baz para arasındaki ilişkiyi para çarpanı yoluyla anlarız. Para çarpanı, baz paradaki 1’lik değişikliğe karşılık para arzının ne kadar değişeceğini hesaplamamıza yardımcı olur. Para çarpanının büyüklüğü mevduatın büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Yani para vadeli ve vadesiz mevduat şeklinde banka sisteminde yer alıyor ve krediye dönüşebiliyorsa para çarpanının değeri büyük olacaktır. Kanuni karşılık veya zorunlu karşılık oranları para arzı ve para çarpanını kontrolde para politikasını yönetenlerin doğrudan doğruya kullanacakları en önemli araçtır. Çarpanın değerinin belirlenmesinde kanuni karşılık oranı ile para çarpanı arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Kanuni karşılık oranı düşürüldüğünde para çarpanının değeri artar, karşılık oranı yükseltildiğinde ise, çarpanın değeri düşer.
#7
SORU: Para politikası amaçları nelerdir?
CEVAP: Para politikasının amaçları; fiyat istikrarı, tam istihdam, iktisadi büyüme, mali piyasalarda istikrar ve son olarak da faiz oranları ile döviz kurlarında istikrarın sağlanmasıdır. Bu amaçlar arasında fiyat istikrarı amacı merkez bankası tarafından yürütülen para politikasının birincil amacı olurken, diğerleri ikincil amaçlar olarak düşünülür. Fiyat istikrarının sağlanması amacından kastedilen; fiyatlar genel seviyesinde sürekli olarak meydana gelen değişmelerin önüne geçmektir. Bu değişmeler ister yukarı yönde, isterse aşağı yönde olsun, olumlu yorumlanacak olaylar değildir. Fiyatların aşağı doğru hareketinin zor oluşunun değişik nedenleri vardır. Bunlardan birkaçı şunlardır: Sanayileşmiş ülkelerde işçi sendikalarının daha düşük nakdi ücrete razı olmamaları, tekelci kuruluşların fiyatları düşürmektense üretimi azaltmayı tercih etmeleri ve diğer psikolojik faktörler. Buna karşılık fiyat hareketleri genellikle hep yukarı doğru olur ve bir defa yükselen fiyatlar bir daha kolay kolay eski seviyesine inmez. Toplam arzın toplam talepten düşük olması durumunda fiyatlar hemen yükselmekte ve aşırı talebin baskısıyla enflasyon dediğimiz süreç harekete geçmektedir. Aksi durumda toplam talep toplam arzın altına düştüğü zaman, talep eksikliğinin yarattığı enflasyonist baskı fiyatları düşürmemekte ve deflasyon kendini ancak toplam üretim miktarının azalması şeklinde göstermektedir. Toplam talebin toplam arzı aşması durumunda, ortaya çıkan enflasyonist fiyat artışını durdurmak için başvurulan önlemlerden biri, talep fazlasını eritecek ve onu ortadan kaldıracak bir para politikası izlemektir.
#8
SORU: Para politikası araçları nelerdir?
CEVAP: Merkez bankasının para politikası yürütmek için başvurabileceği araçlar üç başlık altında toplanabilir. Bunalar açık piyasa işlemleri (APİ), reeskont politikası ve zorunlu karşılıklardır.
#9
SORU: Merkez Bankasının görevleri nelerdir?
CEVAP: Merkez bankalarının: bulundukları ülkelerin şartlarına göre değişiklikler göstermekle beraber, hemen her ülkede geçerli olan temel bir takım ortak görevleri bulunmaktadır. Merkez Bankacılığında uzun yılların denemeleriyle kendine özgü olan bir takım kurallar meydana gelmiştir. a) Parasal İstikrarı Sağlama b) Emisyon (Banknot Çıkarmak) c) Devletin Bankacılığını Yapma d) Son Kredi Merci Olmak e) Krediyi Düzenlemek ve Denetlemek f) Banka Rezervlerini Korumak
#10
SORU: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının görevleri nelerdir?
CEVAP: a) Para ve kredi politikasını, kalkınma planlarını, yıllık programlar doğrultusunda yürütmek b) Hükümetle ortaklaşa paranın iç ve dış değerini korumak ve gerekli önlemleri almak c) Milli paranın hacim ve tedavülünü düzenlemek d) Bankalara verilecek kredileri kanun, esas ve sınırlamalar doğrultusunda yerine getirmek e) Para arzı ve ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla açık piyasa işlemleri yapmak f) Mevduat ve vade türleri ile vade sürelerini, yükümlülük zamanlarını tespit etmek g) Milli para ile altın ve yabancı paralar arasındaki denkliği hükümetin belirleyeceği esaslar çerçevesinde tayin etmek h) Altın ve döviz rezervlerini, ülke ekonomisinin çıkarlarına uygun şekilde hükümetçe alınacak kararlar çerçevesinde yönetmek i) Döviz ve kıymetler madenler üzerine hükümet kararları doğrultusunda işlem yapmak j) Kanuni karşılık ve disponibilite oranlarında gerekli gördüğü değişiklik önerilerini Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) onayına sunmak k) Öngörülen disponibilite ve kanuni karşılık oranlarını TBMM’si onayına sünmek l) Fiyat istikrarını sağlamak
#11
SORU: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının yetkileri nelerdir?
CEVAP: a) Türkiye’de banknot ihracı ayrıcalığı tek elden bankaya aittir. b) Banka; kendi işlemlerinde uygulayacağı reeskont, iskonto, faiz oranlarını hükümetin ekonomik politikasına uygun olarak tespit eder c) Banka; para-kredi konularında karar alma ve hükümete öneride bulunmaya yetkilidir. d) Banka; kanunla kendisine verilen yetki ve görev alanına giren konulara ilişkin yapmış olduğu her türlü düzenlemelere bankaların uygun hareket edip etmediklerini denetleme yetkisine sahiptir. Bankanın Danışmanlık Görevler: a) Hükümete, gerektiğinde para ve krediye ilişkin önlemlerin alınması konusunda bir kanunla kendisine verilen yetkiler çerçevesinde görüş bildirmek b) Bankacılık ve kredi konuları ile ilgili hususlarda hükümet tarafından istenen bilgileri vermek c) Hükümete bankaların kuruluş izin ve tasfiyelerinde görüş bildirmek
#12
SORU: Bankacılığın Temel İlkeleri nelerdir?
CEVAP: Bankacılığın temel ilkeleri olarak ifade edilen üç temel ilkenin varlığından söz edilir. Bunlar likitide, güven ve kâr olarak sıralanmaktadır. a) Likidite bankacılıkta oldukça önemli bir kavramdır. Tarih likidite yetersizliği sonucu batmış banka örnekleriyle doludur. Bankacılıkta likidite, bir bankanın minimum kayıp ya da zarar ile olabilecek mevduat çekilişlerini ödeyebilme ve aynı zamanda piyasanın kredi ihtiyaçlarını karşılayabilme yeteneğidir. b) Güven : Bankaların gördükleri işler kamu düzen ve çıkarlarıyla yakından ilgilidir. Bu nedenle bankalara karşı gösterilen iyi niyetin korunması zorunludur. Bilgi ve tecrübeden yoksun, maddi olanakları ve örgütlenme kalitesi uygun olmayan kuruluşlar banka unvanını kullanarak halkın bankalara karşı olan güveninin kötüye kullanabilmektedirler. Bankacılıkta güven iki yönlü olarak işlemektedir. Örneğin, bir bankanın öz sermayesinin yeterli olması mevduat sahiplerinin bankaya olan güvenlerini, bankanın kredi müşterisinin kalitesi ise, bankanın güvenini ilgilendirmektedir. Bankaların kredi verirken müşterinin özelliklerini araştırması kredinin geriye dönüşünü garanti altına almaya çalışması, mevduat sahibinin de mevduatının batmaması için bankanın mali gücünü incelemesi hep güven ilkesinin gereğidir. c) Kârlılık: Bankacılığın bir önemli ilkesi de kârlılıktır. Bankalar birer işletme olamaları nedeniyle yaşamlarına devam etmesi kârlılık ile yakından ilgilidir. Bankalar karlılıklarını artırmak için faiz gelirleri ile faiz giderleri arasındaki farkı maksimum yapmak durumundadırlar.
#13
SORU: Bankaların görevleri nelerdir?
CEVAP: 1. Aracılık 2. Kaynakların Etkin Kullanımı 3. Kaynaklara Akıcılık Sağlama 4. Ekonomik Ajanların Sahip Oldukları Maddi Varlıkların Rasyonel Biçimde Kullanımını Sağlama 5. Kaydi para Yaratma 6. Gelir ve Servet Dağılımını Etkileme
#14
SORU:
Paranın kullanılmadığı bir takas ekonomisinde mübadelenin (değişimin) yol açtığı ekonomik sorunlar nelerdir?
CEVAP:
Paranın kullanılmadığı bir takas ekonomisinde mübadelenin (değişimin) iki tarafında da mal bulunmalıdır. Bu durumun yol açacağı sayısız güçlükler bulunmaktadır. Bu güçlüklerden birincisi, karşılıklı mal ve hizmet mübadelesinde bulunmak isteyenlerin birbirlerini bulma sorunudur. Trampadaki ikinci güçlük, malları değiştirme isteği olan iki tarafın olmasına
rağmen, değişime konu olacak mallardan birinin bilinmeyen bir mal olması durumunda ortaya çıkmaktadır. Trampa ekonomisinin ortaya çıkardığı üçüncü güçlük ise ortada bir değer ölçüsünün olmamasıdır.
#15
SORU:
Trampada, mübadelenin gerçekleşebilmesi için sağlanması gereken koşullar nelerdir?
CEVAP:
Trampada, mübadelenin gerçekleşebilmesi bazı koşulların gerçekleşmesine bağlıdır. Bunlar;
• Karşılıklı mal mübadelesi ya da değişimi yapacak edecek “A” ve “B” gibi iki tarafın bulunması,
• A’nın sunduğu malın B’nin aradığı mal olması,
• B’nin sunduğu malı, A tarafından talep edilmesi,
• A ve B’nin her ikisinin de bu değişimden kârlı çıkacakları düşüncesinde olmasıdır.
#16
SORU:
Paranın geleneksel fonksiyonları nelerdir?Sıralayınız.
CEVAP:
Paranın fonksiyonları geleneksel ve modern fonksiyonlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel fonksiyonlar paranın daha az kullanıldığı eski dönemlerdeki fonksiyonlardır. Bunlar; hesap birimi, mübadele aracı ve tasarruf aracı olma fonksiyonlarıdır.
#17
SORU:
Paranın modern fonksiyonları nelerdir? Sıralayınız.
CEVAP:
Günümüzde para ekonomisinin boyutlarının genişlemesi paraya yeni fonksiyonlar yüklemiştir. Bu fonksiyonlar; paranın ekonomik faaliyetleri desteklemesi veya kösteklemesi, geliri yeniden dağıtma ve egemenlik fonksiyonlarıdır. Bunlar paranın modern fonksiyonları arasında yer almaktadır.
#18
SORU:
Mübadele (değişm) aracı olarak kullanılacak paranın taşıması gereken temel özellikler nelerdir?
CEVAP:
Mübadele (değişm) aracı olarak kullanılacak paranın bazı özellikleri taşıması gerekir. Bu özellikler aşağıdaki gibi açıklanabilir:
- Para dayanıklı olmalıdır.
- Para bölünebilir olmalıdır.
- Para standart olmalıdır.
#19
SORU:
İnsanların tasarruf etme arzusunun altında yatan temel içgüdü nedir?
CEVAP:
İnsanların tasarruf etme arzusu, bugün sahip oldukları değerleri geleceğe taşıma isteklerinden doğar. İnsanlar bu isteklerini değişik yollardan gerçekleştirebilirler.
#20
SORU:
Para arzı konusunda iktisatçıların değişik fikirlere sahip olmalarının altında yatan temel neden nedir?
CEVAP:
Para arzı konusunda iktisatçıların değişik fikirlere sahip olmaları, parayla diğer finansal aktifler arasında belirgin bir çizginin çizilememesinden kaynaklanmaktadır.
#21
SORU:
Keynesyen iktisatçılara göre para arzının ekonomiyi etkilemesi için gerçekleşmesi gereken koşul nedir?
CEVAP:
Keynesyen iktisatçılara göre para arzının ekonomiyi etkilemesi, sadece faiz oranlarını değiştirmesi yani
sermaye maliyetindeki değişmeler yoluyla olmaktadır.
#22
SORU:
Para arzı kapsamı ile ilgili dört farklı yaklaşım nelerdir? Sıralayınız.
CEVAP:
Para arzı kapsamı ile ilgili olarak dört farklı yaklaşım mevcuttur. Bunlar, klasik yaklaşım, monetarist yaklaşım, Gurley-Shaw yaklaşımı ve Merkez Bankası yaklaşımıdır.
#23
SORU:
Klasik yaklaşıma göre ekonomideki para arzı nasıl belirlenmektedir?
CEVAP:
Ülkedeki para arzı, ödeme aracı olarak genel kabul gören şeylerin toplamıdır. Buna göre para arzı; fiilen dolaşımdaki ufaklık ve kağıt paraların toplamı ile çekle ödemelerin yaygınlaştığı ülkelerde çeke tabi mevduatın toplamından ibarettir.
#24
SORU:
M2 para arzı nasıl oluşturulur? Formülünü detaylı olarak yazınız.
CEVAP:
M2 para arzı özü itibariyle M1’in üzerine vadeli mevduatların ilave edilmesiyle oluşur. Bu durumda M2’nin formülü şöyledir.
M2 = M1(Dolaşımdaki nakit+Vadesiz Mevduatlar)+ Vadeli Mevduatlar
#25
SORU:
Baz para(parasal taban) nedir?Kısaca açıklayıp,formülünü yazınız.
CEVAP:
Baz Para (Parasal Taban): Bankacılık kesiminin merkez bankasında tuttuğu kanuni karşılıklar ile halkın ve bankaların elindeki nakit paranın toplamı baz para olarak tanımlanmaktadır. Yani baz para;
B = C + R
şeklinde ifade edilebilir. Bu eşitlikte;
B= Baz para
C= Fiilen dolaşımdaki para
R= Kanuni karşılıklar
#26
SORU:
Para çarpanı nedir? Ekonomide hangi iki makroekonomik değişken arasındaki ilişkiyi yorumlamak için kullanılır? Formülünü yazınız.
CEVAP:
Para arzı ile baz para arasındaki ilişkiyi para çarpanı yoluyla anlarız. Para çarpanı, baz paradaki 1’lik
değişikliğe karşılık para arzının ne kadar değişeceğini hesaplamamıza yardımcı olur. Para çarpanı
aşağıdaki formül ile hesaplanır.
m=1+c/r+c
m= para çarpanı
r = kanuni karşılıkların banka mevduatlarına oranı
c = nakit paranın banka mevduatına oranıdır.
#27
SORU:
Para arzı ve para çarpanını kontrolde para politikasını yönetenlerin doğrudan doğruya kullanacakları en önemli araç nedir?
CEVAP:
Kanuni karşılık veya zorunlu karşılık oranları para arzı ve para çarpanını kontrolde para politikasını yönetenlerin doğrudan doğruya kullanacakları en önemli araçtır.
#28
SORU:
"Kanuni karşılık oranı düşürüldüğünde para çarpanının değeri ........, karşılık oranı yükseltildiğinde ise, çarpanın değeri ..........."
Yukarıdaki cümlede bırakılan boşlukları tamamlayacak uygun ifadeler nelerdir?
CEVAP:
Kanuni karşılık oranı düşürüldüğünde para çarpanının değeri artar, karşılık oranı yükseltildiğinde ise, çarpanın değeri düşer.
artar/düşer
#29
SORU:
Para politikasının amaçları nelerdir? Sıralayınız.
CEVAP:
Para politikasının amaçları; fiyat istikrarı, tam istihdam, iktisadi büyüme, mali piyasalarda istikrar ve son olarak da faiz oranları ile döviz kurlarında istikrarın sağlanmasıdır.
#30
SORU:
Merkez bankasının para politikası yürütmek için başvurabileceği para politikası araçları nelerdir?
CEVAP:
Merkez bankasının para politikası yürütmek için başvurabileceği araçlar üç başlık altında toplanabilir. Bunlar “açık piyasa işlemleri (APİ)”, “reeskont politikası” ve “zorunlu karşılıklar”dır.
#31
SORU:
Reeskont politikası nedir, nasıl uygulanır? Reeskont politikasının temel uygulama amacı nedir? Kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Reeskont politikası; para ve sermaye piyasalarının gelişmediği 1980’ler öncesinde, merkez bankalarının en önemli dolaylı politika araçlarındandır. Reeskont politikasının temel amacı, merkez bankalarının finansal sistem için son ödünç verme kaynağı (mercii) fonksiyonunu yerine getirmesidir. Bu uygulamada bankalar; merkez bankasınca belirlenen genelde kısa vadeli senetleri, merkez bankasının belirlediği faiz oranlarından iskonto ettirerek, ihtiyacı olan likiditeyi sağlar.
#32
SORU:
Bankacılık sistemine sağlanan reeskont kredilerinin üç temel uygulama amacı nelerdir? Sıralayınız.
CEVAP:
Bankacılık sistemine sağlanan reeskont kredileri üç temel amaç için kullanılmaktadır. Bunlar;
• Mali açıdan güç durumdaki bankalara yardım,
• Para ve kredi koşullarını kontrol etmek,
• Selektif kredi politikalarını etkilemek, olarak sıralanmaktadır.
#33
SORU:
Senyoraj nedir, hangi amaçla kullanılmaktadır?
CEVAP:
Senyoraj; paranın üretim maliyetiyle üzerinde yazılı değer arasındaki farktır. Devletler bu farkı kasalarına gelir olarak yazarak, herhangi bir borçlanmaya veya vergi toplamaya ihtiyaç duymadan harcamalarının bir kısmını finanse edebilir.
#34
SORU:
Merkez bankalarının temel görevleri nelerdir?
CEVAP:
Merkez Bankalarının yerine getirdiği temel görevler şunlardır:
- Parasal İstikrarı Sağlama
- Emisyon (Banknot Çıkarmak)
- Devletin Bankacılığını Yapma
- Son Kredi Merci Olmak
- Krediyi Düzenlemek ve Denetlemek
- Banka Rezervlerini Korumak.