Engellilik birçok şekilde tanımlanmakla birlikte, dünyada kabul gören ve bir standart niteliğinde olan Dünya Sağlık Örgütünün tanımıdır.

Sözü edilen kanunda “engelli, doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle normal yaşamın gereklerine uyamama durumunda olup, korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan kişi” yi ifade etmektedir.

Dünya Sağlık Örgütünün 1980 yılında yayınlamış olduğu bildirgesinde engellilikle ilgili temel kavramlar tanımlanmış ve engelliliğin sağlık boyutuna ağırlık veren bir sınıflandırmayla bu konuda üç ayrı kategoride tanımlama geliştirmiştir. Bu kategoriler; yetersizlik, özürlülük ve engelliliktir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Ulusal Engelliler Veri Tabanına göre 1.536.306 resmî kayıtlı engelli birey vardır. 2002 yılında yapılan Türkiye Özürlüler Araştırması’na göre ise toplam nüfusun yaklaşık %12.29’unu engelli bireyler oluşturmaktadır.

Kanun ve kanun hükmündeki kararnamelerde çürük, özürlü ve sakat kelimeleri kaldırılmış ve yerine engelli kelimesinin konulması kararlaştırılmıştır

Engelliler; zihinsel, psikolojik ve bedensel fonksiyonlardaki kalıcı veya geçici olarak oluşan hasarlar ve engellilere yönelik toplumda varolan algı nedeniyle dezavantajlı konuma düşmektedirler. Bu dezavantajlı konum da onları toplumun dışına itilmiş bir grup hâline getirmektedir.

Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası dönemde herhangi bir nedenle iskelet (kemik), kas ve sinir sistemindeki bozukluklar sonucu, bedensel yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiye ortopedik engelli, bu duruma yol açan durumlara ise ortopedik engel denmektedir.

Ortopedik engelli, kas ve iskelet sisteminde yetersizlik, eksiklik ve fonksiyon kaybı olan kişidir. El, kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında; kısalık, eksiklik, fazlalık, yokluk, hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kemik hastalığı olanlar, felçliler, serabrel palsi, spastikler ve sipina bifida olanlar bu gruba girmektedirler.

Birçok engellilik türü önlenebilir niteliktedir. Bu bağlamda, toplumun bilgi ve bilinç düzeyinin yükselmesi önemli olarak görülmektedir. Bilinçli müdahalelerle engel durumu daha ortaya çıkmadan belirlenebilir, ilgili tedaviler ve yaklaşımlar benimsenebilir ve engel durumu ortadan kaldırılabilir

Erken teşhis, tedavi, beslenme, vitamin ve diğer takviyelerin kullanımı, aşılama, ilgili yardım, destek ve hizmetlere ulaşabilirlik engelliliğin önlenmesinde önemli faktörlerdir.

Doğum öncesi ortopedik engelin önlenmesinde, kalıtsal hastalıklar, kan uyuşmazlığı ve riskli gebeliklerin önlenmesinin önemli bir payı vardır. Düzenli gebelik takipleri, annenin düzenli kontrollere gitmesi, anne adaylarının bilgilendirilmesi, annenin sinirsel hastalıklar geçirmemesi, ateşli hastalıklar geçirmemesi ve bilinçsiz ilaç kullanmaması ortopedik engelin önüne geçilmesi noktasında büyük önem taşımaktadır

Doğum sırasındaki nedenlerin önlenmesi açısından doğumun uzman kontrolünde yapılması ve hastanede gerçekleştirilmesi önemlidir.

Doğum sonrasında oluşabilecek engelin önlenmesi bakımından bebekte yüksek ateş görüldüğünde sağlık kuruluşuna başvurulması, aşıların yapılması, kafa travmalarına karşı dikkatli olunması, trafik, ev, iş kazalarına karşı dikkatli olunması, spor yaralanmalarının önlenmesi konusunda bilinçli olunması, ateşli silahların kullanılmaması, doğal afetlere karşı eğitimli olunması büyük önem taşımaktadır.

Ortopedik engelin tedavisinde egzersiz uygulamaları ve yöntemleri son derece önemlidir. Egzersizler, kas, kemik, eklem durumuna, kayıp olan ve varolan fonksiyonel kapasiteye göre özel olarak tasarlanmalı, kısa ve uzun vadedeki hedefler belirlenmeli ve sonuçlar değerlendirilmelidir. Kişiye özgü egzersizlere ulaşmak için mutlaka doktora ve fizyoterapiste başvurulmalı ve danışılmalıdır. Tedavi amaçlı kullanılan egzersiz yöntemleri, normal eklem hareketleri, kuvvetlendirme hareketleri ve germe hareketleridir. 

• Protez

• Ortez

• Tekerlekli sandalyeler

• Yürüteçler

• Koltuk değnekleri ve bastonlar

• Diğer yürüme araçları

• Diğer ekipmanlar Yukarıda sözü edilen araçların yanı sıra bazı ortopedik engelli bireylerde özel oturma düzenlemeleri, minder ve takozlar da önem taşımaktadır.

Ortopedik engellilerde rehabilitasyon, engelli bireyin yetersizliklerinin belirlenmesi, bu durumun onların iş ve günlük yaşamlarına etkisinin belirlenmesi, bu doğrultuda psikolojik, sosyal ve mesleki açıdan da desteklenmesi, günlük yaşamda bağımsız olmasını ve sosyal rolleri yerine getirmesini kapsar. Rehabilitasyon, eğitimi de kapsamaktadır.

Tıbbi rehabilitasyon süreci içinde amaçlanan, engelli bireyin fiziksel kapasitesini artırarak onun günlük yaşamda en üst düzeyde bağımsızlığına ulaşmasını sağlamaktır

İş-uğraşı terapisinde amaç, engelli bireye günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık kazandırmaktır.

Mesleki rehabilitasyonda amaç, engelli bireyin mesleğine devam edebilmesini sağlamak ve engel durumuna bağlı olarak ona en uygun işi belirlemek ve buna yönelik eğitim sağlamaktır.

• Aile, engelli çocuğa yeterince zaman ayırmalıdır.

• Engelli çocuğun eğitiminde aktif rol üstlenmelidir.

• Engelli çocuğun durumu ile ilgili profesyonellerden destek almalıdır.

• Engelli çocuğun özel eğitim kurumuna ya da okula uyumunu sağlamada destek olmalıdır.

• Engelli çocuğun ev içi durumu hakkında profesyonellere bilgi sağlamalıdır. • Engelli çocuğun becerilerinin arttırılmasına yardımcı olmalıdır.

• Ebeveyn olarak engelli çocuğa yapabileceği sorumluluklar vermelidir.

• Engelli çocuğun bağımsızlığının desteklenmesine katkı sağlamalıdır.

• Engelli çocuğun başarılarını desteklemeli ve onu bunları yapabileceği hususunda cesaretlendirmelidir.

Sosyal hizmet uygulamalarında güçlendirme yaklaşımı özellikle toplumsal bütünleşme sorunları yaşayan marjinal gruplar ve sosyal eşitsizlik, sosyal dışlanma, ezilmişlik ile karşı karşıya kalan müracaatçı grupları için kullanılmaktadır. Güçsüz ve ezilmiş gruplarla çalışan sosyal hizmet uzmanları, müracaatçının baş etme mekanizmalarını geliştirmek ve sorunun çözümü için müracaatçıların güçlü yanlarını ortaya çıkarmayı, toplumda damgalanmayı en aza indirerek, toplumsal katılımı en üst düzeye çıkarmayı amaçlamaktadır.

Ortopedik engelli bireylerde güçlendirme, yaşam alanlarını onların istediği biçime göre düzenleme, onların toplum içine katılımının sağlanması, onların bağımsız hareket etmesinin desteklenmesi ve onların düzeyine göre iş sağlanması ile gerçekleşir.

Yasal tanıma göre; gerekli düzeltmelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği 20/200 ya da az görme alanı 20 dereceden az olan kişiler kör olarak adlandırılırken görme keskinliği 20/70 ile 20/200 arasında olan kişiler az gören olarak nitelendirilmektedir.

Görme özürlü, görme fonksiyonlarının tamamını veya yakınını kaybetmiş fiziki özrü olan kişidir.

• Şok,

• İnkar;

• Depresyon

• Suçluluk

• Kızgınlık

• Pazarlık

• Kabul ve Uyum

Görme engelli bireylerde algı-hareket bütünlüğünü ve fiziksel gelişimlerini desteklemek için fizyoterapi programları kullanılmaktadır. Fizyoterapi programlarının amacı, görme engelli çocukların ışık algısını fark etmelerini geliştirmek, görsel olarak etrafın taranması ve görme işlevini artırmak, el-göz koordinasyonunu geliştirmek, vücudun kısımlarını tanımak, el becerilerini geliştirmek, giyinme, yemek yeme ve öz bakım etkinliklerinde bağımsızlıklarını sağlamak ve hareketlerde dengelerini geliştirmektir.

• Çocuğun temel hareket becerilerini kazanması için yürüme, parmak ucunda yürüme, topa tekme atma, sıçrama, çizgi çalışmaları ve kağıt katlama gibi uygulamalar yaptırmak

• Vurma, fırlatma ve yakalama gibi hareketleri yapması için çocuğa top vererek birlikte oynamak

• Çocuğun sandalye ya da koltuğa oturması için yardım etmek

• Çocuğun koordinasyon gelişimine yardımcı olması için sandalye, üç tekerlekli bisiklet, oyuncak araba gibi araçları kullanmasına fırsat vermek

• Çocuğu oyun parkına götürerek sallanma, tırmanma, kayma, dengede yürüme, merdiven inme ve çıkma gibi etkinlikler yapmasını sağlamak

• Çocuğun oyun hamuru ile sıkma, yuvarlama, vb. etkinlikler yapmasını sağlamak

• Çocuğun kumlu yerlerde kova, kürek, elek gibi gereçlerle oynamasına fırsat sağlamak.

Normalleştirme eğitimidir.

Normalleştirme ilkesine göre görme yetersizliğine sahip bir çocuk, gören akranlarının yararlandığı tüm haklardan yararlanabilir. Görme yetersizliğine sahip çocuk da gören akranları gibi okula gidebilir. Ancak bu okullarda akranları kadar başarılı okuyabilmesi için özel eğitim öğretmeni, görme yetersizliği olan öğrencilerin kullanacağı araç-gereçlerin onlara sağlanması gerekmektedir.

Normalleştirme ilkesinin savunduğu görüşlerin bir sonucu olarak kaynaştırma, bütünleştirme ve birlikte eğitim kavramları ortaya çıkmıştır.

Bütünleştirme ilkesine göre, görme yetersizliği olan bireyler de toplumun bir parçasıdır. Sosyal hayata entegre olmaları ve toplumsallaşmaları amaçlanır.

Görme yetersizliği olan öğrencilerin akranları ile sınıflarda eğitim almasını ön görmektedir.

İki şekilde olabilmektedir; tıp modeline göre ve eğitsel değerlendirmeye göre. Yetersizlikten etkilenmiş çocukların, tıbbi ve psikometrik ölçümlere bağlı olarak konan yetersizlik tanısına göre, eğitim ortamlarına yerleştirilmeleri, tıp modeline göre eğitim ortamına yerleştirme olarak adlandırılmaktadır. Tıp modeli, tıbbi önlemlerin alınmasında etkili olurken yetersizlikten etkilenmiş bireylerin yerleştirildikleri sınıflarda homojen gruplar oluşmasına yol açmaktadır

Yatılı özel okul düzenlemesidir. Bu okulların olumlu özelliği, özel hizmetlerin ve araçların sunuluyor olması ve sınıflardaki öğrenci sayılarının az olmasıdır. Ancak, diğer ülkelerde körler için yatılı özel okul düzenlemesinden uzaklaşılmaktadır. Mümkün olduğu kadar, bulunduğu çevre ve ailesinin yanında eğitim verme eğilimi yaygınlaşmaktadır.

Ayrı ve birlikte eğitim ortamları olarak iki sınıfta toplanır. Ayrı eğitim ortamları görme yetersizliğinden etkilenmiş çocukların gören akranlarından ayrı bir eğitim ortamında eğitim almalarıdır. Birlikte eğitim ortamı ise görme yetersizliğinden etkilenmiş çocukların, yetersizlikten etkilenmemiş akranları ile birlikte, hiçbir ek düzenleme yapılmadan, önlem almadan eğitim aldıkları eğitim ortamı olarak tanımlanmaktadır

Yatılı özel eğitim, tam zamanlı kaynaştırma ve yarı zamanlı kaynaştırma ortamı olarak uygulanmaktadır. Özürlü öğrencilerin günün 24 saati, haftanın 5 günü ya da 7 gününü yılın 8 ayını okulda geçirmelerini gerektiren bir uygulamadır, genellikle adları özür adıyla birlikte kullanılır. Körler Okulu, Sağırlar Okulu, Ortopedik Özürlüler Okulu vb. gibi.

• Erken tanı,

• Anne baba eğitimi

• Hareket eğitimi

• Duyuların eğitimi

• Akademik beceriler

İşitme cihazları çocuğun; işitme kalıntısından en üst düzeyde yararlanabilmesine, etraftaki sesleri tanımasına ve bu sesler hakkında bilincinin artırmasına, özgüveni yüksek, çevresi ile sürekli iletişimde bulunan bir birey olmasına, sözel dil becerilerinin gelişmesine ve konuşmasının anlaşılırlığının artmasına yardımcı olur.

Üç temel parçası vardır; mikrofon, yükseltici ve alıcı. Dışarıdan gelen ses, mikrofon tarafından yükselticiye gönderilir. Burada yükseltilen ses alıcı tarafından kulak kalıbına gönderilir. Kulak kalıbı yoluyla, yükseltilmiş olan ses kulak zarına ulaşır.

• Kulak arkası

• Kulak içi

• Kanal içi

• Gözlük tipi

• Cep tipi

İşitme eğitimi ihtiyacı orta derecede işitme kaybı yaşayan çocuklarda başlamaktadır. Çok hafif ve hafif derecede işitme kaybı olan çocuklara ev ve sınıf ortamlarında gerekli düzenlemeler yapılarak (sınıfta ön sırada oturma, duvarların ve yerlerin ses geçirici özellikler taşıması, sesin yankılanmasını en az seviyeye getirme) rahat dinleme koşulları sağlanması konusunda destek olunmalıdır. İleri ve çok ileri derecede işitme engeli olan çocuklarda ifade edici dil, kendiliğinden gelişememektedir. Bu çocuklar özel sınıflarda, özel eğitim uzmanları tarafından hazırlanan eğitim programları ile özel eğitim uzmanlarının denetimleri altında bireysel ve grup eğitimine alınmaktadır.

Doğal işitsel sözel yöntem, total yöntem ve iki dil yöntemidir.

Bu yöntem ile işitme engelli çocuklar işiten çocuklar gibi ana dillerini kazanabilir ve dili kazanma süreçlerini gecikmeli de olsa takip edebilir. Bu yöntem, konuşma dilini doğrudan kalıplarla öğretmek yerine doğal yaşantılar içinde işitsel algının geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. İşitme cihazı kullanılması bu yöntemde büyük önem taşımaktadır.

Total yöntem, dil ediminde kullanılmakta olan sözel, işitsel, yazılı ve işarete dayalı tüm yöntemleri kullanmaya dayanan bir eğitim yöntemidir. Bu yöntemi savunanlar ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan çocukların görme duyusu ile işaretler, dudak okuma, yazı gibi yöntemler ile desteklenmesi gerektiğini düşünerek işitme engelli çocukların eğitiminde tüm yöntemlerin birlikte kullanılmasını savunmaktadırlar.

Erken yaşlarda işaret dilinin ilk dil, eş zamanda da sözel dilin ikinci dil olarak öğrenilmesi şeklinde tanımlanabilir. Bu yöntemde, işitme engelli çocuğun okul öncesi dönemde işaret dilini öğrenerek, okul hayatında sözel dili, özellikle okuma yazma öğrenmeye başlaması hedeflenmektedir. Engelli çocuğun ailesinin de işaret dilini etkili ve bilinçli kullanabilmesi engelli bireyin başarısı için oldukça önemlidir.

• Çocuğun dikkatini çekmek için onun el ve ayaklarına dokunma ve hareket ettirme

• Göz teması kurana kadar bekleme ve ondan sonra tepki verme

• Çocuğun yüzünü annenin görebileceği biçimde tutması

• Çocuğun görsel alanı içinde konuşma

• Kısa ve basit mesajlar içeren ifadeler kullanma

• Pozitif yüz ifadeleri yapma

• Çocuğun ilgilenebileceği nesnelere dikkatini çekme

• Nesneyi göstermeden önce ve gösterdikten sonra nesnenin adını ifade etme.

Herhangi bir nedenle konuşamayan veya konuşmanın hızında, akıcılığında, ifadesinde bozukluk olan ve ses bozukluğu olan kişilerdir. İşittiği halde konuşamayan, gırtlağı alınanlar, konuşmak için alet kullananlar, kekemeler, afazi, dil-dudak-çene-damak yapısında bozukluk olanlar bu gruba girmektedir.

Zihinsel özür, fiziksel özür, duyusal özür, duygusal yoksunluk, uyaran eksikliği, psikolojik bozukluklar, otizm, uzun ve sık tekrarlayan hastalıklardır.

Amerikan Konuşma ve İşitme Derneği (ASHA)’ne göre dil gelişiminde gecikme gösteren çocuklar (ifade edici dilde sorun yaşayan çocuklar) anlama becerilerinde herhangi bir sorun olmayıp, sınırlı ifade edici dil becerilerine sahip ve soru sormada, nesne isimlendirmede, jestleri kullanmada, kelimeleri cümle içerisinde bir araya getirmede, şarkı-şiir öğrenmede, doğru zamirleri kullanmada (o, onlar gibi) iletişime nasıl başlanacağını bilme ve iletişimi sürdürme gibi konularda zorluk yaşayan 3-5 yaş arası çocuklardır. 

Konuşma ve dil bozuklukları arasında fizyolojik konuşma güçlüğü, gecikmiş konuşma, telaffuz bozuklukları, kekemelik, afazi, apraksi, dizatri, yutma güçlüğü ve salya problemleri yer almaktadır.

• Çocukla konuşmak için zaman ayırma ve onun kendisini ifade etmesini sağlama

• Çocuğun bir şey söylemesine ve sorulanlara yanıt vermesine fırsat tanıma • Günde en az 1 saat çocukla yüzyüze konuşma ve kitap okuma için zaman ayırma

• Odada elektronik aletler ve sesin yüksek olmadığı ortamda iletişim kurmayı deneme

• Çocukla olabildiğince fazla konuşma

• Konuşurken çocuğa bakma ve çocuğun dinlediğinden emin olma

• Çocuğun konuşmaya çalışmasını övgü ile pekiştirme.

Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası dönemde herhangi bir nedenle iskelet (kemik), kas ve sinir sistemindeki bozukluklar sonucu, bedensel yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiye ortopedik engelli denilmektedir.

El, kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında; kısalık, eksiklik, fazlalık, yokluk,
hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kemik hastalığı olanlar, felçliler, serabrel palsi, spastikler ve sipina bifida olanlar ortopedik engelli sınıfına girmektedirler.

Doğum öncesi ortopedik engelin önlenmesinde, kalıtsal hastalıklar, kan uyuşmazlığı ve riskli gebeliklerin önlenmesinin önemli bir payı vardır. Düzenli gebelik takipleri, annenin düzenli kontrollere gitmesi, anne adaylarının bilgilendirilmesi, annenin sinirsel hastalıklar geçirmemesi, ateşli hastalıklar geçirmemesi ve bilinçsiz ilaç kullanmaması ortopedik engelin önüne geçilmesi noktasında büyük önem taşımaktadır.

Ortopedik engele sahip bireyler tedavi ve rehabilitasyon amacıyla bazı yardımcı araçlar kullanmaktadır. Bunlar:
• Protez
• Ortez
• Tekerlekli sandalyeler
• Yürüteçler
• Koltuk değnekleri ve bastonlar
• Diğer yürüme araçları
• Diğer ekipmanlardır.

Tıbbi rehabilitasyon süreci içinde amaçlanan, engelli bireyin fiziksel kapasitesini artırarak onun günlük yaşamda en üst düzeyde bağımsızlığına ulşamasını sağlamaktır. Bu amaçla hekim tarafından teşhis konulduktan sonra gerekli tıbbi ve cerrahi tedavi yanında fiziksel ve psikolojik problemlerinin çözümü için uygulanan rehabilitasyon yaklaşımlarıdır.

Ortopedik engellilerin desteklenmesinde ailenin rollerinden üç tanesi şu şekilde sıralanabilir:
• Engelli çocuğun özel eğitim kurumuna ya da okula uyumunu sağlamada destek
olmalıdır.
• Engelli çocuğun ev içi durumu hakkında profesyonellere bilgi sağlamalıdır.
• Engelli çocuğun becerilerinin arttırılmasına yardımcı olmalıdır.

Ortopedik engelliler de toplumda yaşadıkları ayrımcılık sebebiyle
güçsüz gruplar arasında yer almaktadır. Ortopedik engelli bireylerde güçlendirme, yaşam alanlarını onların istediği biçime göre düzenleme, onların toplum içine katılımının sağlanması, onların bağımsız hareket etmesinin desteklenmesi ve onların düzeyine göre iş sağlanması ile gerçekleşir.

Yasal tanıma göre; gerekli düzeltmelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği 20/200 ya da az görme alanı 20 dereceden az olan kişiler kör olarak adlandırılırken görme keskinliği 20/70 ile 20/200 arasında olan kişiler az gören olarak nitelendirilmektedir.

• Şok 
• İnkar
• Depresyon
• Suçluluk 
• Kızgınlık
• Pazarlık
• Kabul ve Uyumdur.

Kızgınlık evresinde bulunan bir aile, çocuğun engelinin neden kendilerini bulduğunu sorgulamaya başlar.
• “Neden benim başıma geldi?”
• “Bu adil bir durum değil”
• “Bu bana nasıl olur”

Ailelerin görme engelli çocukları için yapabilecekleri şunlardır:

• Çocuğun temel hareket becerilerini kazanması için yürüme, parmak ucunda yürüme, topa tekme atma, sıçrama, çizgi çalışmaları ve kağıt katlama gibi uygulamalar yaptırmak
  • Vurma, fırlatma ve yakalama gibi hareketleri yapması için çocuğa top vererek birlikte oynamak
  • Çocuğun sandalye ya da koltuğa oturması için yardım etmek
  • Çocuğun koordinasyon gelişimine yardımcı olması için sandalye, üç tekerlekli bisiklet, oyuncak araba gibi araçları kullanmasına fırsat vermek

Görme engellilere verilen eğitim türleri;

• Normalleştirme
• Bütünleştirme
• Birlikte Eğitim
• Kaynaştırmadır.

Yatılı okul maliyet açısından pahallı ve görme engelli öğrenciye de yeterli kişilik gelişimini engelleyen bir sistemi olduğundan artık aileler çocuklarını bu tür okullar yerine tam zamanlı kaynaştırma uygulamalarını tercih etmektedirler.

Görme engellilerin eğitiminde;

• Erken tanı
• Ana-Baba Eğitimi 
• Hareket Eğitimi
• Duyuların Eğitimi 
• Akademik Beceriler, dikkat edilmesi gereken noktalardır.

Görme engellilerin engel durumuna göre rehabilitasyon programının hazırlanması önemlidir. Bu doğrultuda, engelli bireyleri mesleki eğitime hazırlayıcı ve el kol hareketleri ve koordinasyonlarını geliştirici iş kollarında eğitim ve istihdamı sağlanmalıdır. Görme engelli bireylerin kapasiteleri belirlenmeli ve buna yönelik uzmanlaşmış kişilerden mesleki rehabilitasyon konusunda eğitim almaları sağlanmalıdır. Eğitimden sonra ise işe yerleştirilmeleri konusunda destek sağlanmalıdır. İş ortamları da buna göre hazırlanmalı ve onların uyumu hususunda onlara yardım etmek gerekmektedir. Psiko-sosyal rehabilitasyon
ile onların iş yerine alışmaları konusunda destek olunmalıdır.

İşitme cihazları çocuğun; işitme kalıntısından en üst düzeyde yararlanabilmesine,
etraftaki sesleri tanımasına ve bu sesler hakkında bilincinin artırmasına, özgüveni yüksek, çevresi ile sürekli iletişimde bulunan bir birey olmasına, sözel dil becerilerinin gelişmesine ve konuşmasının anlaşılırlığının artmasına yardımcı
olan araçlardır.

İşitme cihazının türleri bulunmaktadır. Bunlar:
• Kulak arkası
• Kulak içi
• Kanal içi
• Gözlük tipi
• Cep tipidir.

İşitme engellilerin eğitiminde kullanılan bazı iletişim yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar; doğal işitsel sözel yöntem, total yöntem, iki dil yöntemidir.

Doğal işitsel sözel yaklaşımın ana hedefi işitme engelli bireyi işiten toplumun içine almaktır.

Ailenin işitme engelli çocuğu ile iletişimi sürdürmesi hususunda yapması gerekenler şu şekildedir:
• Çocuğun dikkatini çekmek için onun el ve ayaklarına dokunma ve hareket ettirme
• Göz teması kurana kadar bekleme ve ondan sonra tepki verme
• Çocuğun yüzünü annenin görebileceği biçimde tutması
• Çocuğun görsel alanı içinde konuşma
• Kısa ve basit mesajlar içeren ifadeler kullanma
• Pozitif yüz ifadeleri yapma
• Çocuğun ilgilenebileceği nesnelere dikkatini çekme
• Nesneyi göstermeden önce ve gösterdikten sonra nesnenin adını ifade etme

• Zihinsel özür
• Fiziksel özür
• Duyusal özür
• Duygusal yoksunluk
• Uyaran eksikliği
• Psikolojik bozukluklar
• Otizm
• Uzun süren ve sık tekrar eden hastalıklardır.

Çocukların konuşmayı öğrenme sürecinde ailenin yapması gerekenler
aşağıda sıralanmaktadır:
• Çocukla konuşmak için zaman ayırma ve onun kendisini ifade etmesini sağlama
• Çocuğun bir şey söylemesine ve sorulanlara yanıt vermesine fırsat tanıma
• Günde en az 1 saat çocukla yüzyüze konuşma ve kitap okuma için zaman ayırma
• Odada elektronik aletler ve sesin yüksek olmadığı ortamda iletişim kurmayı deneme
• Çocukla olabildiğince fazla konuşma
• Konuşurken çocuğa bakma ve çocuğun dinlediğinden emin olma
• Çocuğun konuşmaya çalışmasını övgü ile pekiştirme

Sosyal hizmetin mesleki aktiviteleri:
• Toplumun kapasite gelişimini sağlamak
• Sorun çözme yeteneğini arttırmak
• Bireyler, gruplar ile kaynaklar ve hizmetler arasındaki bağlantıyı kurmak
• İnsancıl ve eşitlikçi sosyal hizmet sistemi doğrultusunda çalışmak
• Sosyal politika gelişimine katkıda bulunmak
• Yeni bilgi ve becerilere ulaşmak için araştırma yapmaktır.

Engellilere yönelik sosyal hizmet müdahalesinin odağı, engellilerin toplumsal engellenmeden kaynaklanan çeşitli sorunlarla baş edebilme yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunmaktır. Bu sağlanırken engellinin belirli durumlarda atılgan tepki vermesi hedeflenir. Bu tepkiler:
• Değişmesini istediğinin ne olduğunu bilmesi ve isteğini bildirmesi
• İsteğine neden bulması
• Diğer kişilere saldırmaktan kaçınması gibi tepkilerdir.