Harcamalarımızı dengelemek ve kontrol etmek
için yaptığımız şey bir tür muhasebedir.

Muhasebe ticari yaşamın bir gereği olarak ortaya
çıkmıştır. Bu nedenle muhasebenin başlangıcı dünyadaki
ticaretin başlangıcı kadar eskidir. Günümüz muhasebe
kuramının temeli 13. yüzyılda İtalya’da atılmıştır ve bu
konudaki ilk basılı eser yine İtalya’da Rahip Luca Paciolo
tarafından 1494 yılında yazılmıştır.

Muhasebe mesleğinin önem kazanması sanayi
devriminden sonra, büyük şirketlerin ortaya çıkması ile
olmuştur.

Ticaret Kanunu, Gelir ve Kurumlar Vergisi
Kanunları, Vergi Usul Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu,
Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirlik kanunlarıdır. Bunların yanında Türkiye
Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) kurulmuş ve söz
konusu kurul 2010 yılı itibariyle 41 adet muhasebe
standardı ile 8 adet finansal raporlama standardı
yayınlamıştır.

Muhasebenin amacının tam olarak
anlaşılmamasına yol açmaktadır.

Muhasebe kelimesinin kökeni Arapça “hesap”
sözcüğüdür. Muhasebe ekonomik bir faaliyeti ölçme,
açıklama ve yorumlama sanatıdır.

Muhasebe, bir ekonomik birimin finansal
nitelikteki olaylarına ilişkin belgelerin toplanması,
kaydedilmesi, sınıflanması ve özetlenmesi, analizi ve
yorumladıktan sonra bilgi kullanıcılarına raporlar şeklinde
sunulması eylemlerdir.

Ekonomik birim; genellikle ayrı bir işletmeyi,
kurumu veya girişimi ifade etmektedir. İşletmeler insan
ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile üretim faktörlerinin
bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getirilmesi sonucu
ortaya çıkan ve yaptıkları işler açısından ticaret, üretim,
hizmet işletmeler şeklinde sınıflandırabileceğimiz gibi
sahiplik bakımından da özel ve kamu işletmeleri olarak
sınıflandırılabiliriz.

Hayır. Muhasebenin konusu olan olaylar,
“finansal nitelikteki olaylar”dır. Finansal nitelikteki
olaylar, işletmelerin sahip oldukları varlıklar ve bu
varlıkların kaynakları üzerinde değişim yaratan ve para ile
ifade edilebilen olaylardır.

Muhasebe, finansal nitelikli olaylara ilişkin
verilerin derlenmesi, işlenmesi (kaydedilmesi, sınıflaması,
özetlenmesi) ve finansal nitelikli raporların üretilmesini
sağlayan süreçtir. Bu açıdan bakıldığında muhasebe bir
bilgi sistemidir.

Finansal muhasebenin temel amacı, karar
vericilere ekonomik kararları için gereksinim duydukları
doğru, güvenilir ve yararlı bilgiyi sağlamaktır.

Bir işlemin muhasebeye konu olabilmesi için para
ile ifade edilen finansal nitelikli bir olay olmasının
yanında o işlemi veya olayı doğrulayan (ispat edici) bir
belgeye dayanması aranır.

Muhasebenin;
• Kaydetme,
• Sınıflama ve
• Özetleme işlevleri defter tutma ile ilgili olarak
yerine getirdiği işlevlerdir.
Kaydetme işlevi, her gün gerçekleşen finansal olaylara
ilişkin verilerin derlenerek, belli kurallara göre günlük
deftere yazılmasıdır. Sınıflama işlevi, çok sayıdaki verinin
benzer işlem gruplarına göre tasnifi yani işlemlerin
etkiledikleri unsurlara göre büyük defterdeki hesaplara
kaydedilmesidir. Özetleme işlevi ise defterlere
kaydedilmiş ve sınıflandırılmış olan çok sayıdaki bilginin,
bilgi kullanıcılarının faydalanacağı biçime yani finansal
tablolar şeklinde özetlenmesini ifade eder.

Muhasebe bilgisinin analizi ve yorumlanması ve
bilgi kullanıcılarının gereksinimlerine uygun şekilde
raporlanması muhasebenin yerine getirdiği en önemli
diğer işlevlerini oluşturur. Raporlama işlevini yerine
getirmeden muhasebe amacını gerçekleştirmiş sayılmaz.

Muhasebe sadece kayıt tutmaktan ibaret değildir.
Kayıt tutma muhasebenin teknik yönüdür. Analiz ve
yorum işlevleri muhasebenin deneyim ve beceri
gerektiren, sanatsal yönüdür.

Muhasebenin temel amacı, işletme ile ilgili
taraflara işletme hakkında gereksinim duydukları finansal
bilgiyi sağlamaktır. Bu nedenle muhasebe “işletmenin
dili” olarak da tanımlanmaktadır.

Muhasebe tarafından raporlanan finansal bilgi
birçok farklı grup tarafından kullanılabilmektedir. Bu
gruplar;
• İşletmenin yöneticileri,
• Sahipleri,
• Yatırımcılar ve finansal analistler,
• Kreditörler, çalışanlar ve sendikalar,
• Devlet ve kamudur.

İşletmelerin büyümesi ve artan rekabet koşulları
nedeni ile günümüzde işletmelerin yönetimi, sahipleri
yerine profesyonel yöneticiler tarafından
gerçekleştirilmektedir. İşletmeleri yöneten kişiler, başarılı
bir yönetim gerçekleştirebilmek için varlıkların verimli
kullanımını ve faaliyetlerin etkinliğini sağlamalıdırlar.
Bunun için de işletme yöneticilerinin doğru ve isabetli
yönetsel kararlar verebilmeleri gerekir. Bu kararları
verirken de muhasebe bilgisine gereksinim duyarlar.

İşletmenin niteliğine göre organize olmuş bir
muhasebe, yönetime etkin bir şekilde yararlı olabilir.
Çünkü muhasebe;
• Bilgi aracıdır: Geçmiş bilgileri kaydederek yazılı
bellek oluşturma görevini yerine getirir
• Kontrol aracıdır: Bütçe ve standartlarla
gerçekleşmeleri karşılaştırıp sapmaları ve
bunların nedenlerini ortaya çıkartır
• Öngörme aracıdır: Ürettiği bilgiler ile geleceğe
ait tahminlerde bulunmaya ve planlamaya
yardımcı olur.

İşletme sahipleri işletmelerinin yönetimini
profesyonel yöneticilere bırakmakla birlikte söz konusu
yöneticilerin, işletmelerini iyi yönetip yönetmediklerini
kontrol etmek isterler. İşletme sahiplerinin yöneticilerin
başarımını değerlendirebilmeleri için ilgili muhasebe
verilerine gereksinimleri vardır.

Potansiyel yatırımcılar sonuçta yatırdıkları
sermayenin getiri sağlamasını beklerler.

Sermaye piyasalarının etkin olduğu ülkelerde
hisse senedi ve tahvil gibi finansal araçlara yatırım
yapmak isteyen yatırımcılar için de ilgili şirketlerin
finansal verileri çok önemlidir.

Yatırımcılara yatırım tavsiyelerinde bulunan
analistler, tavsiyelerine temel olan görüşlerini oluşturmak
için muhasebe bilgisine gereksinim duyarlar.

Kreditörler yani işletmelere kredi veren bankalar
ve diğer kredi kuruluşları ve kredili mal satanlar ise
daima işletmenin borçlarını geri ödeme yeteneği olup
olmadığı ile ilgilenirler. Bu bilgi de ancak işletmenin
muhasebe sistemi tarafından yaratılan finansal verilerine
dayalı olarak hazırlanan raporlardan elde edilebilir.

Çalışanlar kişisel kariyerlerini geliştirmek için
güçlü ve başarılı işletmelerde çalışmak ister ve genelde
işletmenin başarımına bağlı olarak ikramiye ve ücret
artışına hak kazanırlar veya artış talebinde bulunurlar.
Çalışanların ücret artışı ve çalışma koşullarına ilişkin diğer
talepleri genellikle bunların temsilcileri olan sendikalar
tarafından yapılır. Sendika ve işletme arasında yapılan
toplu sözleşme görüşmeleri muhasebe verileri üzerinden
gerçekleştirilir.

Devlet kurumları vergi ve yapacakları mikro ve
makro ekonomik analizler için işletmelerin finansal
verisine gereksinim duyarlar. Ekonomik yapının başlıca
aktörleri olan işletmelerin finansal yapısı ve gelişimi
ekonomiyi etkilediğinden, söz konusu ekonomik yapı
içinde olan herkes işletmelere ilişkin bilgilere ve bunlara
dayanılarak yapılan analizlere ilgisiz kalamaz. Ayrıca
toplum işletmelerin sosyal sorumluluklarını yerine
getirmesi için baskı oluşturabilir.

Bir bilgi sistemi olan muhasebenin, beklentilere
göre sorumlulukları da değişmektedir. Tüm bilgi
kullanıcılarını göz önüne aldığımızda bunların bir
kısmının işletme içinden kullanıcılar, diğerlerinin ise
işletme dışından kullanıcılar olduğunu ve her birinin bilgi
gereksiniminin de farklı nedenlere dayandığını görebiliriz.
İşletme ile ilgili bilgi kullanıcılarının bu farklılıkları,
muhasebe disiplininde finansal muhasebe ve yönetsel
muhasebe şeklinde bir bölünmeye yol açmıştır.

Finansal muhasebe hem işletme içinde
yöneticilerin hem de işletme dışındaki grupların bilgi
gereksinimlerine yönelik olarak, geçmiş olaylara ilişkin
raporlama yapar.
Finansal muhasebe dış kullanıcıları da hedeflemesine
rağmen, dış kullanıcıların hiç biri raporların nasıl
hazırlandığını kontrol etme ve dayandıkları ayrıntıların
neler olduğunu öğrenme olanağına sahip değildirler.

Dış bilgi kullanıcıların raporları anlaması ve
güvenmesi raporların hazırlanırken kullanılan ilkelerin ve
uygulamaların standartlaştırılmış olmasına bağlıdır.

Finansal raporlar temel olarak ‘Genel Kabul
Görmüş Muhasebe İlkeleri’ne göre hazırlanır.

Finansal raporlar yanlılıktan uzak tutulur, yani
sadece belli bir grup için hazırlanmazlar.
Standart koyucu kurumlar da yatırım ve kredi kararlarında
yararlı olan, ilgili ve temsil konusunda güvenilir bilgileri
içeren raporların üretilmesini amaçlayan kavramlara yol
gösterirler.

Finansal muhasebenin başlıca amacı, finansal
tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun
olarak hazırlamaktır.

Finansal muhasebe tarafından sağlanan bilgilerin
de bazı kısıtlayıcılarının olduğu unutulmamalıdır:
• Birincisi, bu bilgiler kesin ve somut değildirler.
Belli dönemlerde raporlanacak özel muhasebe
ölçülerini geliştirmek için önemli ölçüde yargı ve
tahmin gerekmektedir.
• İkinci olarak birçok işlem ve olay gerçeğe uygun
değer yerine tarihi maliyet ile raporlanmaktadır.

Tarihi maliyeti savunanlar, bunu geçmiş olaylarla
doğrulanan, objektif tutarlarla raporlamanın doğru olduğu
görüşündedirler.

Alternatif yaklaşım ise hesapların periyodik
olarak yeniden sübjektif değerlemesine dayanır.

Bu iki yaklaşım arasındaki tartışmanın temelinde
gerçeğe uygun değerin “ilgililiği” ile tarihi maliyetin
“güvenirliği” arasındaki tercih yatar.

Son yıllarda standart oluşturucuların genel
eğilimi, gerçeğe uygun değer yönündedir.

Yönetsel muhasebe ise özellikle yönetime ve
işletme çalışanlarına yani iç bilgi kullanıcılarına bilgi
sağlamakla ilgilidir. Diğer bir ifadeyle, yönetsel
muhasebe, yönetimin özel amaçlarına hizmet edecek
bilgileri üretmekle ilgilidir.

İşletme yöneticileri faaliyetleri ileriye dönük
olarak planlama, kontrol ve karar verme işlevlerinden
sorumludurlar.

Bu işlevlerini yerine getirirken de genellikle;
• Finansal raporların yanında,
• Finansal muhasebe tarafından raporlanmayan
özelleştirilmiş raporlar,
• Bütçeler ve
• Maliyet raporları gibi diğer ayrıntılara gereksinim
duyarlar.
Bu raporların yöneticilere yararlı olabilmesi için zamanlı
olması gerekir.

Muhasebeci, muhasebenin işlevlerini yerine
getirmesini ve böylelikle bilgi sağlama amacına
ulaşmasını sağlayan kişidir.

Ülkemizde muhasebecilik mesleği 1989 yılında
çıkartılan 3568 sayılı ‘Serbest Muhasebecilik Serbest
Muhasebeci Mali Müşavirlik’ kanunu ile yasal güvenceye
kavuşmuştur.

Ülkemizde mevcut durumda meslek, ‘Serbest
Muhasebeci Mali Müşavir (SMM)’ ve ‘Yeminli Mali
Müşavir (YMM)’ unvanları altında yapılabilmektedir.

SMM’ler denetim ve tasdik işlemi yapamazken,
YMM’ler muhasebe ile ilgili defter tutamaz, büro açamaz
ve bürolara ortak olamazlar.

Ülkemizde meslek mensupları her ilde meslek
odaları kurarak örgütlenmişlerdir. Bu odaların üst
yapılanması ‘Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler
ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği’dir (TÜRMOB).

Mesleğe giriş, mesleğin sürdürülmesi ve meslekte
yükselmek yasada belirtildiği şekilde mesleki sınavların
başarılmasını gerektirir. Söz konusu sınavlar ve mesleki
eğitimler TÜRMOB tarafından gerçekleştirilmektedir.

Muhasebenin temel kavramları finansal nitelikli
olayların nasıl, ne zaman kaydedileceği, nasıl ölçüleceğini
yani nasıl muhasebeleştirileceğini açıklar.

Muhasebe kavramları muhasebe ilkelerinin
dayanağını oluşturan, gözleme dayalı temel düşünceler ve
çıkış noktalarıdır.

Kavramlar, kuramsal oldukları kadar uygulamaya
da dayanırlar ve belirli bir zamanda neyin Kabul edilebilir
bir uygulama olduğu konusunda muhasebeciler arasındaki
görüş birliğini ifade ederler.

Kavramlar insanlar tarafından oluşturulup
geliştirildikleri için değişmez doğrular değildirler ancak
evrenseldirler. Ünitede verilen kavramlardan beşi bazı
kaynaklarda “varsayımlar” olarak ele alınmaktadır.

Varsayım olarak kabul edilenler;
• İşletmenin sürekliliği kavramı ve
• Dönemsellik kavramıdır.

Sosyal sorumluluk kavramı, muhasebenin görevini
yerine getirme konusundaki sorumluluğunu belirtmekte ve
muhasebenin amacı ve kapsamını işaret etmektedir.

Muhasebenin görevini yerine getirirken tarafsız ve
adil olmasını, sadece bir grubun değil tüm ilgili tarafların
çıkarlarını gözetmesini gerekli kılar. Bunun için
muhasebenin mesleki etik ve sorumluluk anlayışı içinde
yürütülmesi gerekir.

Sosyal sorumluluk kavramı, bilgi üretiminde belli
kişi ve gruplar yerine toplum çıkarlarının ön planda
tutulmasını, tarafsız ve dürüst davranılmasını vurgular.

Kişilik kavramı işletmenin, sahiplerinden ve
işletme ile ilgili tüm taraflardan (yöneticiler, çalışanlar,
alacaklılar v. b) ayrı bir hesapsal kişiliği olduğunu kabul
etmesidir. Muhasebe; işletme sahiplerinin değil, işletme
kişiliğinin finansal durumu ve faaliyet sonuçları ile
ilgilenecektir.

İşletmelerin kuruluş sözleşmelerinde aksine bir
hüküm olmadıkça amaçlarını ve yükümlülüklerini yerine
getirmelerine yetecek kadar bir ömre sahip olmalıdır.
Bunu ortaya koyan kavrama ‘işletmelerin sürekliliği
kavramı’ denir.

Böyle bir anlayış olmadan, her an işletmelerin son
bulacakları düşüncesi ile ticari faaliyetleri sürdürmek
olanaksızdır. Bu kavram gereği işletmeler uzun vadeli
yatırım ve kredi işlemlerine girişebilirler.

Varlıkların maliyet değerleri ile
muhasebeleştirilmesinin temelini işletmelerin sürekliliği
kavramı oluşturur.

Bir örnekle açıklayacak olursak; işletme sahip
olduğu malları türlerine göre metre, kilogram, litre gibi
ölçülerle ifade etmek yerine bunları ortak bir ölçü olan
parasal değerleri ile ifade ederek kolaylıkla
muhasebeleştirebilir.

Muhasebe açısından geçerli olan para birimi,
ülkedeki geçerli olan milli para birimidir.

Paranın değerinde istikrarsızlık olması
durumunda, kullanılan paranın ortak ölçü olma özelliği
kaybolur.

Bu kavram işletmenin sürekliliği ile ilgili bir
kavramdır. İşletmenin sonsuz kabul edilen ömrünün belli
dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonucunun
bağımsız olarak saptanmasını gerektirir.

İşletme faaliyetlerinin belli zaman aralıkları ile
kontrol edilmesi, sonuçlarının ne olduğunun
değerlendirilmesi gereksiniminin sonucu olarak ortaya
çıkmıştır.

Dönemsellik kavramı, dönemin gelir ve
giderlerinin, kâr ve zararlarının o dönemin finansal
tablolarında gösterilmesini sağlar.

Para mevcudu ve alacaklar dışında işletme
tarafından edinilen tüm varlık ve hizmetler elde edilme
maliyetleri ile muhasebeleştirilirler.

İşletmenin sürekliliği kavramı kabul edilmez ise
varlıkların değerinin piyasa değerleri (tasfiye değerleri) ile
ifade edilmesi gerekirdi. Oysa işletmenin sürekliliği
kavramı bu gerekliliği ortadan kaldırmıştır. Maliyet
esasının kullanılması, varlıkların değerinin sürekli olarak
piyasadaki değişmelere göre her an değiştirilmesinin
önüne geçmiş, uzun vadeli yatırım ve planlamalara olanak
sağlamıştır.

İşletmede gerçekleşen finansal nitelikli olayların
kaydedilebilmesi için bu olayların objektif belgelere
dayanması gerekir. Diğer bir ifadeyle muhasebenin
ürettiği bilgilerin doğru, güvenilir ve yansız olması ancak
objektif belgelere dayanması ile olanaklıdır.

İşletmelerin muhasebe uygulamalarının her
dönem aynı ilke ve kurallara uygun olarak
gerçekleştirilmesini vurgulayan kavram ‘tutarlılık’
kavramıdır.

Muhasebe bilgisi kullanıcıları, yapacakları
analizlerde işletmenin farklı dönemleri arasında
karşılaştırmalar yapmak isteyebilirler. Tutarlılık kavramı
bu karşılaştırmalara olanak sağlar.

Finansal tablolarda ve raporlarda açıklanan
bilgilerin, bilgi kullanıcılarının ekonomik kararlarına
yardımcı olmak için yeterli, açık ve anlaşılır olmasını
vurgular. Bu kavram finansal raporlarda açıklanan bilginin
niteliğini ve kapsamını belirler. Bilgi kullanıcıları için
önemli olan, ancak muhasebe kayıt sistemi içinde yer
almayan bazı bilgiler dipnotlarda açıklanmalıdır.

İhtiyatlılık kavramı da işletmelerin, potansiyel en
kötü olasılığı dikkate alarak olası giderlerin, zararların
gerçekleşmeden önce gider yazılmasını (karşılık kaydı
yapılmasını) vurgular.

Gelirler gerçekleşmeden kaydedilemezler. Nedeni
ise işletmenin stoklarında bulunan bir malın piyasa değeri
artarsa, bu artış ancak satış sırasında kârın gerçekleşmesi
ile kayda alınır. Oysa aynı malın piyasa fiyatı maliyetinin
altına düşmüşse, burada mal satılmasa bile satıldığında bir
zarar olasılığı olacağından işletme peşinen gider
yazabilmektedir.

Hangi bilgilerin finansal raporlarda yer alması
gerektiğinin ölçütü bilginin “önemi” dir.

Bir bilginin finansal raporlarda atlanması, eksik
veya yanlış beyan edilmesi, finansal tablolara güvenerek
ekonomik kararlar alan bilgi kullanıcılarının kararlarını
etkileyebiliyorsa, o bilgi önemlidir.

Muhasebede kayıt konusu olan işlemlerin özü ile
yasal biçimleri genellikle aynıdır. Bazı durumlarda
olayların özü, yasal biçimden farklı olabilmektedir. Böyle
durumlarda özün önceliği kavramına göre, olayın özü
biçiminin önüne geçer.

Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, muhasebe
uzmanları tarafından uzun yıllar boyunca geliştirilmiş olan
temel kurallardır.

Muhasebe kavramlarının finansal tablolarda
kullanılmasını sağlarlar ve ayrıca finansal nitelikteki
olayları ölçmeleri ve raporlamaları için yol gösteren ve
işletmeler tarafından kullanılan ayrıntılı esaslardır.

Muhasebecilerin anlaşılabilir, güvenilir, ilgili
bilgiyi içeren ve karşılaştırılabilir finansal tablolar
üretebilmeleri için onlara yol gösterecek muhasebe
ilkelerine gereksinim duyulmuştur.

Gelir tablosu ilkelerinin amacı İşletmenin belli bir
döneme ilişkin faaliyet sonuçlarını oluşturan satışlar,
satılan malın maliyeti, hasılat, diğer gelir ve giderler gibi
unsurların doğru olarak gösterilmesini sağlamaktır.

Bilanço ilkelerinin amacı ise işletmenin varlıkları
ve bu varlıkların kaynaklarının muhasebe kayıt, hesap ve
tablolarında anlamlı bir şekilde gösterilmesinin sağlanması
ve böylelikle işletmenin finansal durumunun bilgi
kullanıcılarına gerçek durumuyla yansıtılmasıdır.

Muhasebe temel işlevlerinden biri olan özetleme
işlevini, finansal tabloları düzenleyerek yerine getirir.

Muhasebe öğretiminde en önemli tablolar bilanço
(finansal durum tablosu) ve gelir tablosudur.
Muhasebenin diğer işlevleri olan kaydetme ve sınıflama
işlevleri ile işletmenin varlıkları, borçları ve sermayesini
oluşturan unsurların durumu, faaliyet sonuçları hakkında
bilgi üretilir ve bu bilgiler kullanımının kolaylaştırılması
amacı ile söz konusu tablolarda özetlenir.

Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki finansal
durumunu, yani varlıklarını, borçlarını ve sermayesini
gösteren tablodur.

Paciolo, bir işletmenin başarı ve başarısızlıklarını
ölçmek için bir sistem geliştirmiştir. Günümüzde “çift
taraflı kayıt sistemi” olarak bilinen sistem hala
geçerliliğini korumakta ve çok karmaşık şekilde bilgisayar
ortamında sürdürülen muhasebenin de temel taşını
oluşturmaktadır.

İşletmenin ekonomik kişiliği, söz konusu
işletmenin varlıkları ve bu varlıklara karşı iddia edilen
haklar ile açıklanabilir. Bir işletmenin var olabilmesi ve
faaliyetlerini sürdürebilmesi için başta nakit para olmak
üzere bir kısım varlıklara gereksinimi vardır. İşletme;
• Biri öz kaynak,
• Diğeri yabancı kaynak olmak üzere iki tür
kaynağa sahiptir.

İşletmenin kişiliği kavramına göre;
• İşletme; “birinci kişilik”,
• İşletmenin sahipleri “ikinci kişilik”,
• Kredi verenler ise “üçüncü kişiler”dir.
İşletmenin ikinci kişilerden sağladığı kaynaklar öz
kaynakları, üçüncü kişilerden sağladığı kaynaklar ise
borçlar veya yabancı kaynakları oluşturur.

İşletme kendisine sağlanan kaynakların tutarı
kadar varlığa sahip olabileceği için işletmenin varlıkları ile
onların sağlandığı kaynakların tutarı birbirine eşit
olmalıdır. Temel muhasebe eşitliği dediğimiz bu eşitlik
çift taraflı kayıt sisteminin temelini oluşturur.

Varlıklar = Yabancı Kaynaklar + Öz Kaynaklar
veya
Varlıklar = Borçlar + Sermaye
şeklinde basitleştirebiliriz.

Varlıklar, bir işletmenin sahip olduğu ve
gelecekteki faaliyetlerinde yararlı olmasını beklediği
ekonomik kaynaklarıdır. Varlıklar mal, bina, makine gibi
fiziksel yapıya sahip olabildikleri gibi haklar, şerefiyeler,
alacaklar gibi fiziksel yapıya sahip olmayan varlıklardan
oluşur.

İşletmenin kontrolü altında olması, işletmeye
gelecekte ekonomik yarar sağlamasının beklenmesi,
güvenilir şekilde ölçülebilmesi gerekmektedir.

Genel manada borç, mevcut bir yükümlülüğün
ödenmesini veya bir görevin yerine getirilmesini
gerektirir. Borçlar, satıcılardan sağlanan krediler, kredi
kurumlarından sağlanan krediler ve işletme faaliyetleri
nedeniyle doğan yükümlülüklerdir ve üçüncü kişilerin
işletmedeki haklarını ifade eder.

Öz kaynaklar, işletme sahiplerinin işletmedeki
haklarıdır. İşletme ilk kurulduğunda öz kaynaklar sadece
ortakların sağladığı sermayeden oluşur.

İlk başta evet; ancak daha sonra işletme
faaliyetlerine devam ederken;
Öz Kaynaklar = Sermaye + Dağıtılmamış kârlar – Zararlar
dan oluşur.
Yani işletme kâr elde edince öz kaynaklar artar, zarar
edince ve kâr dağıtımı yapınca öz kaynaklar azalır.
Bunların dışında sermaye artırımı ve azaltımı nedeni ile öz
kaynaklar artabilir veya azalabilir. Ancak bu tür
değişiklikler kâr ya da zarar durumunu etkilemezler.

Muhasebe eşitliği muhasebe raporlama sisteminin
bel kemiğidir. Aynı zamanda bu eşitlik Bilanço (Finansal
Durum Tablosu) adı verilen temel finansal tablonun da
özünü oluşturur.

Bilanço temel muhasebe eşitliğinin çizelge şekline
getirilmiş görünümüdür. Tablonun sol tarafı (Aktif)
varlıkların listesini, sağ tarafı (Pasif) kaynakların listesini
verir. Varlıklar paraya çevrilme hızı en yüksek varlıktan
başlanarak, kaynaklar ise en çabuk geri ödenecek olandan
başlanarak sıralanır. Bilanço üzerinde bazı bilgilerin
bulunması gereklidir. Bunlar bilançonun hangi işletmenin
finansal durumunu gösterdiğinin bilinebilmesi için
işletmenin adı ve bilançonun düzenlendiği tarihtir.

Varlık ve kaynaklardaki değişim her ne şekilde
olursa olsun, bilançonun temel eşitliği değişimler sonucu
bozulmayacaktır. Eşitliğin iki tarafı birlikte artabilir veya
birlikte azalabilir ancak her zaman dengede kalır.

Finansal nitelikli olayların öz sermayeyi artma
veya azaltma yönünde etkilediğini biliyoruz. İşletmenin
dönem başı ve dönem sonu öz sermayelerinde farklılık
olacaktır. Eğer dönem sonunda öz sermayede artış olmuş
ise bu işletme sahiplerinin haklarında bir artış olduğunu
gösterir ve bu arzu edilen bir durumdur, ancak tersi de
olabilir. İlk durum işletmenin kârlı, ikinci durum zararda
olduğunu gösterir.

Gider, hasılat sağlamak amacı ile yapılan aktif
tükenmeleridir. Hasılat ile gider arasındaki olumlu fark
kâr, olumsuz fark zarardır.

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir döneme ait
sonucunu, onu oluşturan olaylara göre gruplandırarak
gösteren tablodur. Gelir tablosunun bölümleri içinde o
bölüme ait gelirler ve giderler karşılaştırılarak o bölümün
sonucu gösterilir.

Gelir tablosu bir dönemin sonucunu oluşturan
olayları özetlediğinden ait olduğu döneme ilişkin bilgiyi
ve ait olduğu işletmenin adını kapsamalıdır. Gelir tablosu;
• Brüt satış kârı bölümü,
• Faaliyet kârı bölümü,
• Net kâr bölümü şeklinde sınıflandırılmıştır.

İşletmenin esas faaliyetinden elde ettiği hasılatı,
bu hasılattan indirimleri ve satılan malın maliyetini
gösterir. Satış hasılatından satış iadeleri, satış iskontoları
gibi hasılatı azaltan unsurlar düşülerek net satışlar elde
edilir. Net satış tutarından, satılan malların maliyeti
düşülerek brüt satış kârına ulaşılır.

İşletmenin faaliyetlerini sürdürürken katlandığı
genel yönetim giderleri, pazarlama giderleri gibi giderlerin
yer aldığı bölümdür. Bu bölümdeki giderlerin toplamı brüt
satış kârından düşülerek faaliyet kârı bulunur.

Bu bölüm ise esas faaliyetin dışındaki diğer
işlemlerle ilgili gelir ve giderlerin karşılaştırıldığı
bölümdür. Diğer faaliyetlerden elde edilen gelirler faaliyet
kârına eklenir, giderleri ise düşülerek dönem net kârı veya
zararına ulaşılır.

Muhasebe, bir ekonomik birimin finansal nitelikteki olaylarına ilişkin belgelerin toplanması, kaydedilmesi, sınıflanması ve özetlenmesi, analizi ve yorumladıktan sonra bilgi kullanıcılarına raporlar şeklinde sunulması eylemlerdir.

Finansal nitelikteki olaylar, işletmelerin sahip oldukları varlıklar ve bu varlıkların kaynakları üzerinde değişim yaratan ve para ile ifade edilebilen olaylardır.

Finansal muhasebenin temel amacı, karar vericilere ekonomik kararları için gereksinim duydukları doğru, güvenilir ve yararlı bilgiyi sağlamaktır.

1. Kaydetme işlevi
2. Sınıflama işlevi
3. Özetleme İşlevi

Kaydetme işlevi, her gün meydana gelen finansal olaylara ilişkin verilerin derlenerek, belli kurallara göre günlük deftere yazılması işlevidir.

Sınıflama işlevi, çok sayıdaki verinin benzer işlem gruplarına göre düzenlenmesini yani işlemlerin etkiledikleri unsurlara göre büyük defterdeki hesaplara kaydedilmesi işlevidir.

Özetleme işlevi ise defterlerde kaydedilmiş ve sınıflandırılmış olan çok sayıdaki bilginin, bilgi kullanıcılarının yararlanacağı şekilde kısaltılmasını yani finansal tabloların düzenlenmesini ifade eder.

İşletmenin yöneticileri, sahipleri, yatırımcılar ve finansal analistler, kreditörler, çalışanlar ve sendikalar, devlet ve kamudur.

Finansal muhasebe hem işletme içinde yöneticilerin hem de işletme dışındaki grupların bilgi gereksinimlerine yönelik olarak, geçmiş olaylara ilişkin raporlama yapar. Finansal muhasebe dış kullanıcıları da hedeflemesine rağmen, dış kullanıcıların hiç biri raporların nasıl hazırlandığını kontrol etme ve dayandıkları ayrıntıların neler olduğunu öğrenme olanağına sahip değildirler.

Yönetsel muhasebe ise özellikle yönetime ve işletme çalışanlarına yani iç bilgi kullanıcılarına bilgi sağlamakla ilgilidir. Diğer bir ifadeyle, yönetsel muhasebe, yönetimin özel amaçlarına hizmet edecek bilgileri üretmekle ilgilidir.

Ülkemizde muhasebecilik mesleği 1989 yılında çıkartılan 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik kanunu ile yasal güvenceye kavuşmuştur.

Sosyal sorumluluk kavramı, muhasebenin görevini yerine getirme konusundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin amacı ve kapsamını işaret etmektedir.

Kişilik kavramı işletmenin, sahiplerinden ve işletme ile ilgili tüm taraflardan (yöneticiler, çalışanlar, alacaklılar v.b) ayrı bir hesapsal kişiliği olduğunu kabul eder.

Bu kavram, işletmelerin kuruluş sözleşmelerinde aksine bir hüküm olmadıkça amaçlarını ve yükümlülüklerini yerine getirmelerine yetecek kadar bir ömre sahip olduklarını kabul eder.

Parayla ölçülme kavramı işletmede muhasebe konusu olabilecek olayların ölçülmesinde ve muhasebe dili ile ifade edilmesinde paranın ortak bir ölçü olması ile ilgilidir.

İşletmenin sonsuz kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonucunun bağımsız olarak saptanmasını gerektirir. Bu kavram işletme faaliyetlerinin belli zaman aralıkları ile kontrol edilmesi, sonuçlarının ne olduğunun değerlendirilmesi gereksiniminin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Para mevcudu ve alacaklar dışında işletme tarafından edinilen tüm varlık ve hizmetler elde edilme maliyetleri ile muhasebeleştirilirler.

İşletmede gerçekleşen finansal nitelikli olayların kaydedilebilmesi için bu olayların objektif belgelere dayanması gerekir.

Tutarlılık kavramı, işletmelerin muhasebe uygulamalarının her dönem aynı ilke ve kurallara uygun olarak gerçekleştirilmesini diğer bir ifadeyle dönemden döneme değiştirilmeden tutarlı şekilde sürdürülmesini vurgular.

Bu kavram finansal tablolarda ve raporlarda açıklanan bilgilerin, bilgi kullanıcılarının ekonomik kararlarına yardımcı olmak için yeterli, açık ve anlaşılır olmasını vurgular.

İşletmelerin içinde faaliyet gösterdikleri ekonomik ortam birtakım belirsizlikleri ve riskleri içerir. Başarılı olmak isteyen işletmelerin bu belirsizlik ve risklere karşı duyarlı olmaları ve gerekli önlemleri almaları gerekir. İhtiyatlılık kavramı da işletmelerin, potansiyel en kötü olasılığı dikkate alarak olası giderlerin, zararların gerçekleşmeden önce gider yazılmasını (karşılık kaydı yapılmasını) vurgular.

Finansal tablolar işletmelerin finansal durumlarını ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleri ile açıklamalıdırlar.

Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri;
• Gelir tablosu ilkeleri
• Bilanço ilkeleri
o Varlıklara ilişkin ilkeler
o Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler
o Öz kaynaklara ilişkin ilkeler olarak sınıflanmaktadır

Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki finansal durumunu, yani varlıklarını, borçlarını ve sermayesini gösteren tablodur.

İşletme kendisine sağlanan kaynakların tutarı kadar varlığa sahip olabileceği için işletmenin varlıkları ile onların sağlandığı kaynakların tutarı birbirine eşit olacaktır. Temel muhasebe eşitliği dediğimiz bu eşitlik çift taraflı kayıt sisteminin temelini oluşturur.

Varlıklar = Yabancı Kaynaklar + Öz Kaynaklar

Varlıklar = Borçlar + Sermaye

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir döneme ait sonucunu, onu oluşturan olaylara göre gruplandırarak gösteren tablodur. Gelir tablosunun bölümleri içinde o bölüme ait gelirler ve giderler karşılaştırılarak o bölümün sonucu gösterilir.