Duran varlıklar; bir yıldan daha uzun süre ile
işletmede yararlanılacak olan ve gelecek hesap dönemi
içinde paraya dönüştürülmesi veya tüketilmesi
öngörülmeyen varlıklardır.

Duran varlıklar şu hesap gruplarından oluşur:
• 22 Ticari Alacaklar
• 23 Diğer Alacaklar
• 24 Mali Duran Varlıklar
• 25 Maddi Duran Varlıklar
• 26 Maddi Olmayan Duran Varlıklar
• 27 Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar
• 28 Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir
Tahakkukları
• 29 Diğer Duran Varlıklar

İşletmenin normal faaliyet konusunu teşkil eden
mal ve hizmet satışı nedeniyle ortaya çıkan ve vadesi bir
yıldan daha uzun olan senetli ve senetsiz alacakların
izlendiği hesap grubudur.

Ticari alacaklar şu hesap gruplarından oluşur:
• 220 Alıcılar
• 221 Alacak Senetleri
• 222 Alacak Senetleri Reeskontu (-)
• 224 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz
Gelirleri (-)
• 226 Verilen Depozito ve Teminatlar
• 229 Şüpheli Alacaklar Karşılığı

22 kodlu Ticari Alacaklar hesap grubunda yer alan
hesapların özellikleri, vade dışında 12 Ticari Alacaklar
grubu ile aynıdır. 12 grubunda yer alan ticari alacak
hesaplarında vadesi bir yıla kadar olan alacaklar izlenirken,
bilanço günü itibariyle, vadesi bir yıldan daha uzun olan
ticari alacaklar 22 kodlu grup altındaki hesaplarda izlenir.

22 kodlu grupta bulunan alacaklardan, vadesi bir
yılın altına düşenler 12 grubunda bulunan aynı adlı hesaba
aktarılır.

Diğer alacaklar şu hesap gruplarından oluşur:
• 231 Ortaklardan Alacaklar
• 232 İştiraklerden Alacaklar
• 233 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar
• 235 Personelden Alacaklar
• 236 Diğer Çeşitli Alacaklar
• 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)
• 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

İşletmeler, riski dağıtmak, işbirliği oluşturmak,
uzun vadede gelir elde etmek veya başka işletmelerin
yönetimlerinde söz sahibi olmak gibi amaçlarla 12 aydan
daha uzun vadeli menkul kıymet satın alabilirler.

Mali duran varlıklar şu hesap gruplarından oluşur:
• 240 Bağlı Menkul Kıymetler
• 241 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü
Karşılığı (-)
• 242 İştirakler
• 243 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)
• 244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü
Karşılığı (-)
• 245 Bağlı Ortaklıklar
• 246 Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-)
• 247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer
Düşüklüğü Karşılığı (-)
• 248 Diğer Mali Duran Varlıklar
• 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)

Bir yıldan daha uzun bir süre elde tutmak
amacıyla satın alınan ve bir işletmeye ait sermaye payının
% 10'dan daha az oranını temsil eden hisse senetleri ile
hangi nedenle olursa olsun, uzun vadeli olarak elde
tutulacak diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.
Menkul kıymet satın alındığında hesaba borç, satıldığında
alacak kaydı yapılır.

Bağlı Menkul Kıymetlerin, satın alma bedellerine
göre borsa veya piyasa değerlerinde önemli ve sürekli bir
düşüklük görülür ise, ortaya çıkabilecek zararları
karşılamak amacı ile hesaplanan karşılıkların izlendiği
aktif düzenleyici bir hesaptır.

Bağlı Menkul kıymetlerde ortaya çıkan değer
azalış tutarı, 654 Karşılık Giderleri hesabının borcu
karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık kaydı
yapılan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer
düşüklüğünün ortadan kalkması halinde bu hesap,
kaydedilen karşılık tutarı kadar, 644 Konusu Kalmayan
Karşılıklar hesabı karşılığında borçlandırılır.

Bir işletmenin yönetimine katılmak amacıyla %
10-50 arasında sermayesini temsil edecek hisse senetleri
satın alınır ise söz konusu yatırım iştirak sayılır ve sahip
olunan hisse senetleri İştirakler hesabında izlenir. Bir
ilişkinin iştirak sayılabilmesi için; satın alınan hisse
senetlerinin, satın alan işletmeye, bu senetleri çıkaran
işletme üzerinde en az % 10 oy hakkı veya yönetime
katılma hakkı sağlaması gerekir.

TMS 28’e göre, bir yatırımcının doğrudan ya da
dolaylı olarak (örneğin bağlı ortaklıkları vasıtasıyla)
yatırım yapılan işletmenin oy hakkının % 20 ya da daha
fazlasını elinde tutması durumunda, aksi açıkça ortaya
konulamadığı sürece, söz konusu yatırımcının önemli
etkisi bulunduğu kabul edilir. Bunun dışında şu
durumlardan en az birinin var olması halinde bir yatırımcı
işletmenin “önemli etkisinin” bulunduğu kabul edilir:
• Yatırım yapılan işletmenin yönetim kurulu ya da
eşdeğer idari organında temsil edilme,
• Temettüler ya da diğer dağıtım kararları dahil
olmak üzere, işletmenin politika belirleme
süreçlerine katılma,
• Yatırımcı işletme ile yatırım yapılan işletme
arasında önemli işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• İşletmeler arasında yönetici personel değişimi,
• İşletme için gerekli teknik bilginin sağlanması.

Bir işletmenin doğrudan veya dolaylı olarak %
50'den fazla sermayesine, ya da yönetimin çoğunluğunu
seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerindeki sermaye
paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliği
belirlenirken yönetim çoğunluğunun seçme hakkı esas
alınır.
TMS 28’de, bağlı ortaklık kavramı, “İşletmenin, adi
ortaklık gibi tüzel kişiliği olmayan işletmeler de dahil
olmak üzere, (ana ortaklık olarak bilinen) başka bir
işletme tarafından kontrol edilen işletmelerdir.” şeklinde
tanımlanmaktadır.
Bir işletmenin, bağlı ortaklık kıstaslarına giren ölçüde
sermayesi taahhüt edildiğinde veya hisse senedi
edinildiğinde bu hesaba borç, ortaklık payları elden
çıkarıldığında ise alacak kaydedilir.

İştirak amacıyla sermaye taahhüt edildiğinde
“İştiraklere Sermaye Taahhütleri”; Bağlı ortaklık için
sermaye taahhüt edildiğinde, “Bağlı Ortaklıklara Sermaye
Taahhütleri” hesapları kullanılır. Sermaye taahhüdünde
bulunulduğunda, ilgili taahhüt hesabına alacak, taahhüt
yerine getirildiğinde borç kaydı yapılır.

İştirak paylarının ve Bağlı ortaklığa İştirak
paylarının, satın alma bedellerine göre borsa veya piyasa
değerlerinde önemli ve sürekli bir düşüklük görülür ise,
ortaya çıkabilecek zararları karşılamak amacı ile ayrılan
karşılıkların izlendiği aktif düzenleyici bir hesaptır.

İşletmenin, mal ve hizmet üretmek veya yönetim
faaliyetlerinde kullanmak amacıyla edindiği varlıklardır.
Bu varlıkların kullanım süresi bir faaliyet döneminden
daha uzundur. Maddi duran varlıklar için Türkiye
Muhasebe Standartları 16’da tanım şöyle yapılmıştır:
• Mal veya hizmet üretimi veya arzında
kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya
idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere
elde tutulan ve
• Bir dönemden daha fazla kullanımı öngörülen
fiziki kalemlerdir.

Maddi duran varlıklar şu hesap gruplarından
oluşur:
• 250 Arazi ve Arsalar
• 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri
• 252 Binalar
• 253 Tesis, Makine ve Cihazlar
• 254 Taşıtlar
• 255 Demirbaşlar
• 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar
• 257 Birikmiş Amortismanlar (-)
• 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar
• 259 Verilen Avanslar

Maddi duran varlıklar elde edildiklerinde, ilgili
hesaba maliyet bedeliyle borç kaydedilir, elden
çıkarıldıklarında alacak kaydedilirler.

Yeraltında veya yerüstünde inşa edilen her türlü
yol, park, köprü, tünel, bölme, su kuyusu, iskele vb.
yapılar bu hesapta izlenir. Bu hesap;
• Yollar,
• Köprüler,
• Kanallar vb. gibi yapılan yatırım türüne göre
yardımcı hesaplara ayrılabilir.

Üretimde kullanılan her türlü tesis, makine ve
cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan
taşıma gereçleri bu hesapta izlenir. Bu hesap;
• Tesis,
• Makine ve
• Cihazların kullanıldığı yere veya cinslerine göre
yardımcı hesaplara ayrılabilir.

Ticari araçlar için ödenen KDV, 191 İndirilecek
KDV hesabına kaydedilir. Binek otomobil satın alırken
ödenen KDV ise indirilemeyeceğinden, kaydedilmez. Bu
tutar maliyete ilave edilebileceği gibi, dönem gideri olarak
da kaydedilebilir (23 nolu KDV-Genel Tebliği).

İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan
her türlü büro makina ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk,
dolap gibi büro mobilyaları bu hesapta izlenir. Bu hesap;
• Demirbaşların kullanıldığı bölümler ve
• Mobilyalar,
• Bilgisayarlar,
• İletişim araçları vb. gibi demirbaş cinsleri dikkate
alınarak yardımcı hesaplara ayrılabilir.

Amortisman; bir varlığın aşınma, yıpranma ve
eskime payını ifade eder. Amortisman ayırma ise; aşınma,
yıpranma ve eskimeye maruz olan duran varlıkların
kullanım süresince maliyetlerinin gidere dönüştürülmesi
işlemidir. Bir başka tanımla amortisman, bir varlığın
amortismana tabi tutarının, yararlı ömür süresince
sistematik olarak dağıtılmasıdır (Türkiye Muhasebe
Standardı 16). Duran varlıklar satın alındığında maliyet
değerleri ile aktifleştirilir. Ancak, eskime yıpranma ve
aşınmaya tabi varlıkların kullanım süreleri dikkate
alınarak söz konusu maliyetlerin gidere dönüştürülmeleri
gerekir. Bu işlem amortisman uygulaması ile
gerçekleştirilir.

Vergi usul kanununa göre uygulanabilir
amortisman yöntemleri;
• Normal amortisman yöntemi ve
• Azalan bakiyeler yöntemi olmak üzere iki temel
yöntem belirlenmiştir.
Bu yöntemlerin seçimi serbesttir. Bu yöntemler dışında
doğal afetler, teknik gelişmeler, aşırı kullanım gibi
nedenlerle yıpranan veya değerini önemli ölçüde
kaybeden iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığı’nca
Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman oranları
belirlenir. Buna Fevkalade Amortisman Yöntemi denir.
Bu yöntem olağandışı durumlar içindir ve Maliye
Bakanlığı izni ile uygulanabilir.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre
uygulanabilir amortisman yöntemleri;
• Doğrusal amortisman yöntemi,
• Azalan bakiyeler yöntemi ve
• Üretim miktarı yöntemi olmak üzere üç temel
yöntem belirlenmiştir.

Bu yönteminde, beklenen kullanım ya da üretim
miktarı üzerinden amortisman ayrılır. İşletme, varlığın
gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüketim
biçimini en çok yansıtan yöntemi seçer. Üretim miktarı
yönteminde yıllık amortisman tutarı aşağıdaki gibi
hesaplanır:
Yıllık amortisman tutarı = (Varlığın amortismana tabi
tutarı/Varlığın yararlı ömrü boyunca öngörülen toplam
üretim miktarı) x (İlgili yılda gerçekleşen üretim miktarı)

Bu yöntemde iktisadi kıymetin yararlı ömrü
dikkate alınarak belirlenen oran uygulanır. Böylelikle her
yıl eşit tutarda amortisman ayrılmış olur. Normal
amortisman yönteminde, yıllık amortisman tutarı, duran
varlığın brüt defter değeriyle, amortisman oranının
çarpımı suretiyle hesaplanır. Bir iktisadi kıymetin
amortisman oranı 1/Yararlı Ömür şeklinde hesaplanır.
Örneğin, yararlı ömrü 5 yıl olan bir varlığın yıllık
amortisman oranı 1/5 = 0,20 (%20) olarak hesaplanır.

Her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer,
daha önce ayrılmış olan amortismanlar toplamının
indirilmesi suretiyle tespit edilir ve enflasyon düzeltmesi
yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman hesaplanacak
değer, amortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş
değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların
toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit
edilir. Bu yöntemde amortisman süresi, normal
amortisman yöntemi ile aynıdır. Sürenin son yılına
devreden bakiye değer, o yıl içinde tamamen yok edilir.
Bu yöntemde uygulanacak amortisman oranı %50’yi
aşmamak şartı ile normal amortisman oranının iki katıdır.
VUK açısından amortisman süresi, duran varlığın aktife
girdiği yıl başlar ve ilgili yılda ayrılmayan veya eksik
ayrılan amortismanlar sonraki yıllarda ayrılamaz. Yani
amortisman süresi uzatılamaz.

İşletme her duran varlık için ayrı amortisman
yöntemi seçilebilir. Ancak, iktisadi ve teknik bakımdan bir
bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan
bakiyeler yöntemlerinden biri uygulanabilir.
Bir duran varlık üzerinden normal amortisman yöntemine
göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu
yöntemden dönülemez. Ancak, bir duran varlık üzerinden
azalan bakiyeler yöntemine göre amortisman ayrılmasına
başladıktan sonra, izleyen yıllarda normal amortisman
yöntemine dönülebilir. Uyguladıkları amortisman
yöntemini değiştirenler; bu durumun yarattığı etkiyi
bilanço ekinde belirtirler.

Kıst amortisman uygulaması VUK açısından
sadece binek otomobillerle sınırlıdır. Kıst amortisman
uygulamasında duran varlığın aktife girdiği tarih dikkate
alınır. Varlığın girdiği ay tam alınarak, yılın kalan ayları
için amortisman hesaplanır. Bu şekilde ayrılan
amortismana Kıst Amortisman denir. Kıst amortisman
uygulaması gereği gider yazılamayan kısım, iktisadi
kıymetin faydalı ömrünün son yılında gidere kaydedilir.

Kıst amortisman uygulaması VUK açısından
sadece binek otomobillerle sınırlıdır.
TMS ’ye göre ise, bütün amortismana tabi varlıkların
amorti edilmesinde kıst amortisman uygulaması söz
konusudur.

Maddi duran varlık bedellerinin, belirlenen süre
içinde giderleştirilen kısmı 257 Birikmiş Amortismanlar
hesabı alacağında izlenir. Birikmiş Amortismanlar hesabı,
aşağıda görüldüğü gibi, birikmiş amortismanın, hangi
maddi duran varlık hesabına ait olduğunu izleyecek
şekilde yardımcı hesaplara ayrılır.
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR
• 257.00 Arazi ve Arsalar Birikmiş Amortismanı
• 257.01 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Birikmiş
Amortismanı
• 257.02 Binalar Birikmiş Amortismanı
• 257.03 Tesis Makine ve Cihazlar Birikmiş
Amortismanı
• 257.04 Taşıtlar Birikmiş Amortismanı
• 257.05 Demirbaşlar Birikmiş Amortismanı
• 257.06 Diğer Maddi Duran Varlıklar Birikmiş
Amortismanı
Maddi duran varlıklar (250-256 nolu hesaplar) için ayrılan
amortismanlar, ilgili maliyet hesabı karşılığında 257
Birikmiş Amortismanlar hesabına alacak kaydedilir. Bir
duran varlık aktiften çıkarılır ise, sözkonusu varlığın
birikmiş amortisman tutarı bu hesaba borç kaydedilir.

Birikmiş amortisman karşısında yer alacak gider
hesabı, 7/A ve 7/B seçeneklerine göre değişir.
Amortisman ayırma işleminde, 7/A seçeneğinde;
• 730 Genel Üretim Giderleri,
• 740 Hizmet Üretim Maliyeti,
• 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri,
• 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri veya
• 770 Genel Yönetim Giderleri hesaplarından ilgili
olanlara borç kaydı yapılır.
7/B seçeneğinde;
• 796 Amortisman ve Tükenme Payları hesabına
borç kaydı yapılır.

Yapımı belli bir süre alan maddi duran varlıklar
yapım sürecinde bu hesapta izlenir. Hesap, imalatı yapılan
duran varlıklar itibariyle yardımcı hesaplara ayrılabilir.
İmalatı işletme tarafından gerçekleştirilen bir maddi duran
varlıkla ilgili olarak yapılan ilk madde, işçilik ve imalatla
ilgili diğer giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. Duran
varlık tamamlandığında ilgili hesap karşılığında bu hesap
alacaklandırılır.

Bu hesapta, maddi duran varlıklar için verilen
yurtiçi ve yurtdışı avansları izlenir. Bu hesap, avans
verilen kişi veya kurumlar itibariyle veya veriliş nedenine
göre alt hesaplara ayrılabilir. Yurtdışı avanslar
(akreditifler) alt hesaplarda ayrı ayrı izlenmelidir. Ödeme
yapıldığında bu hesaba borç, sipariş teslim alındığında,
ilgili maddi duran varlık karşılığında bu hesaba alacak
kaydı yapılır.

Duran varlık satışında, ilgili duran varlık hesabı,
varlığın kayıtlarda görünen brüt defter değeri ile
alacaklandırılır. Duran varlıkla ilgili olarak o ana kadar
hesaplanan amortismanları toplayan, 257 Birikmiş
Amortismanlar hesabına ise, ilgili varlığın birikmiş
amortisman tutarı kadar borç kaydı yapılır. Satışa konu
olan maddi duran varlıkla ilgili olarak yeniden değerleme
fonu bulunuyor ise bu da borç kaydı ile kapatılır. Satış
tutarı, duran varlığın net defter değerinden (Duran varlığın
brüt değeri - Duran varlığın birikmiş amortismanı) büyük
ise duran varlık kârlı; küçük ise zararlı satılmış olur.
Duran varlık satışından kâr elde edilir ise bu tutar 679
Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar hesabına alacak
kaydedilir.

Bir duran varlık yenilenmek amacı ile satılır ise,
bu satıştan elde edilen kâr, 549 Özel Fonlar hesabı altında
açılacak 549.xx Sabit Kıymet Yenileme Fonu hesabına
alacak kaydedilerek, bu hesapta 3 yıl bekletilebilir. Bu
süre içinde satılan duran varlığın yerine yenisi alınır ise
549.xx hesabı yeni varlığın birikmiş amortismanı ile
kapatılır. Yenileme fonu tamamen yok edilmedikçe yeni
duran varlık için amortisman gideri yazılmaz (V.U.K.
Md.328). Satılan duran varlığın yerine 3 yıl içinde yenisi
alınamaz ise yenileme fonu 3. yılın sonunda 679 Diğer
Olağan Dışı Gelir ve Kârlar hesabına devredilerek
kapatılır. Duran varlığın zararlı satışında ise sözkonusu
zarar 689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hesabına
borç kaydedilir.

Maddi olmayan duran varlıklar şu hesap
gruplarından oluşur:
• 260 Haklar
• 261 Şerefiye
• 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri
• 263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
• 264 Özel Maliyetler
• 267 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar
• 268 Birikmiş Amortismanlar (-)
• 269 Verilen Avanslar

Fiziki varlık şeklinde olmayan, ancak çeşitli
sözleşmelere dayanan ve işletmeye belirli haklar sağlayan
bilgisayar yazılımı, patentler, telif hakları, sinema filmleri,
ithalat kotaları, isim hakları, imtiyaz ve lisans anlaşmaları
gibi haklar için yapılan harcamalar bu hesapta izlenir.
Hakkın elde edilmesi için yapılan harcamalar hesaba borç
kaydedilir. Yararlanma süresinde ve en çok 5 yılda eşit
taksitlerle itfa edilir.

Devralınan bir işletmenin rayiç değeri (özvarlığı),
katlanılan maliyetten düşük ise aradaki fark şerefiyedir ve
261 Şerefiye hesabında izlenir. Oluşan şerefiye için bu
hesaba borç kaydı yapılır ve cari uygulamada 5 eşit
taksitte itfa edilir. Ancak, Türkiye Muhasebe Standartları
uygulamasında şerefiyelerin itfası sözkonusu değildir.
İtfa işleminde, ilgili gider hesabı (7/B-796; 7/A-770)
karşılığında; 268 Birikmiş Amortismanlar hesabına alacak
kaydı yapılır. Yararlanma süresi sona erdiğinde ya da
elden çıkarıldığında, 268 Birikmiş Amortismanlar hesabı
karşılığında alacaklandırılarak kapatılır.

Kuruluş, genişleme ve reorganizasyon ile ilgili
harcamaların dönem gideri yazılması veya aktifleştirilmesi
işletmenin tercihine bırakılmıştır. Aktifleştirilmeye karar
verildiyse; 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri
hesabında izlenir. Ancak aktifleştirilen tutarlar daha sonra
itfa yolu ile giderleştirilir; tek seferde gider yazılamaz.
Kuruluş ve örgütlenme giderleri bu hesaba borç
kaydedilerek 5 eşit taksitte itfa edilir.
İtfa işleminde, ilgili gider hesabına (7/B-796; 7/A-770)
borç kaydı karşılığında; 268 Birikmiş Amortismanlar
hesabına alacak kaydı yapılır. İtfa işlemi
tamamlandığında, 268 Birikmiş Amortismanlar hesabı
karşılığında alacaklandırılarak kapatılır.

Yeni ürün veya üretim yöntemi geliştirilmesi ile
ilgili harcamalar aktifleştirilir ise bu hesapta izlenir. Bu
giderlerin aktifleştirilmesi işletmenin tercihine
bırakılmıştır. Ancak aktifleştirilen tutarlar daha sonra itfa
yolu ile giderleştirilir; defaten gider yazılamaz. Bu amaçla
yapılan harcamalar hesaba borç kaydedilerek 5 yılda eşit
taksitlerle itfa edilir.
İtfa işleminde, ilgili gider hesabına (7/B-796; 7/A750)
borç kaydı karşılığında; 268 Birikmiş Amortismanlar
hesabına alacak kaydı yapılır. Yararlanma süresi sona
erdiğinde bu hesap, 268 Birikmiş Amortismanlar hesabı
karşılığında alacaklandırılarak kapatılır.

Kiralanan gayrimenkuller için yapılan, normal
tamir-bakım ve temizlik giderleri dışında kalan ve kira
bitiminde gayrimenkul sahibine bırakılacak olan ilaveler
bu hesapta izlenir. Bu amaçla yapılan harcamalar 264 Özel
Maliyetler hesabına borç kaydedilir. Kira sözleşme
süresinde veya kira süresi belirsiz veya 5 yıldan daha uzun
ise, en çok 5 yılda eşit taksitlerle itfa edilir.
İtfa işleminde, ilgili gider hesabına (7/B-796; 7/A-
730/740/760/770) borç kaydı karşılığında; 268 Birikmiş
Amortismanlar hesabına alacak kaydı yapılır. Yararlanma
süresi sona erdiğinde (itfa işlemi tamamlandığında) bu
hesap, 268 Birikmiş Amortismanlar hesabı karşılığında
alacaklandırılarak kapatılır.

Maddi olmayan duran varlık itfa paylarının
toplandığı hesaptır. Hesap, birikmiş amortismanın hangi
maddi olmayan duran varlık hesabına ait olduğunu
izleyecek şekilde yardımcı hesaplara ayrılır. Hesaplanan
amortismanlar (itfa payları) ilgili gider hesabı karşılığında
bu hesaba alacak kaydedilir. Kullanım hakkı sona eren ya
da elden çıkarılan bir maddi olmayan duran varlıkla ilgili
birikmiş amortisman, ilgili maddi olmayan duran varlık
karşılığında, bu hesaba borç kaydedilir.

Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak
yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Bu hesap,
avans verilen kişi veya kurumlar itibariyle veya veriliş
nedenine göre yardımcı hesaplara ayrılabilir. Ödeme
yapıldığında hesaba borç, ilgili maddi olmayan duran
varlık elde edildiğinde, alacak kaydı yapılır.

Bu varlıklar, maden ocakları, petrol yatakları, taş
ve kum ocakları gibi üzerinden üretim yapıldıkça tükenen
varlıklardır.
Özel tükenmeye tabi varlıklar şu hesap gruplarından
oluşur:
• 271 Arama Giderleri
• 272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri
• 277 Diğer Tükenmeye Tabi Varlıklar
• 278 Birikmiş Tükenme Payları (-)
• 279 Verilen Avanslar

Bu dönemde ödenen ancak gelecek yıllara ait olan
giderlerin izlendiği hesaptır. Hesap, peşin ödenen gider
türüne göre alt hesaplara ayrılabilir. Gelecek yıllarda
gidere dönüşecek bir ödeme yapıldığında bu hesaba borç
kaydı yapılır. Bilanço gününde, bu hesapta bulunan ve
gelecek faaliyet dönemi içinde gidere dönüşecek olan
tutarlar bu hesabın alacağına, 180 Gelecek Aylara Ait
Giderler hesabının borcuna kaydedilerek dönen varlıklara
aktarılırlar. Böylelikle, bu hesapta bir yıldan daha uzun
sürede gidere dönüşecek tutarların izlenmesi sağlanır.

Üçüncü kişilerden tahsili veya bunlar hesabına
kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda
yapılacak gelirlerin cari döneme ait olanlarının izlendiği
hesaptır. Hesap dönemi sonunda, cari döneme ait kısımları
hesaplanan gelirler, ilgili gelir hesabı karşılığında bu
hesaba borç kaydı yapılır. Sonraki hesap dönemlerinde
gelir kesinleştiğinde bu hesaba alacak, ilgili cari (üçüncü
kişi) hesaplara borç kaydedilir. Bu hesap, gelir türlerine
göre yardımcı hesaplara ayrılabilir.

Duran varlık hesaplarına girmeyen varlıkların
izlendiği hesap grubudur.
Diğer duran varlıklar şu hesap gruplarından oluşur:
• 291 Gelecek Yıllarda İndirilecek KDV
• 292 Diğer KDV
• 293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar
• 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran
Varlıklar
• 295 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar
• 297 Diğer Çeşitli Duran Varlıklar
• 298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
• 299 Birikmiş Amortismanlar

Ertelenen, iadesi gereken ve çeşitli şekillerde
ortaya çıkan KDV'nin bir yılı aşan tutarları bu hesapta
izlenir. Bu tür KDV ortaya çıktığında ilgili hesap
karşılığında bu hesaba borç kaydı yapılır.

Gelecek dönem içinde kullanılamayacak olan
stokların izlendiği hesaptır. Bu stoklardan kullanımı bir
yılın altına düşenler bu hesabın alacağı karşılığında ilgili
stok hesabına aktarılır.

İşletmede kullanılma ve satış olanağı kalmayan
varlıklar, kayıtlı bulundukları hesapların alacağı
karşılığında bu hesaba aktarılır. Elden çıkarılanlar
hesaptan çıkarılır.

İzleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu
yapılabilecek olan peşin ödenen vergi ve fonların izlendiği
hesaptır. Peşin ödenen vergi türlerine göre alt hesaplara
ayrılır. İzleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu
yapılabilecek nitelikteki vergi ve fon ödemeleri bu hesaba
borç kaydedilir. İndirilebilme süresi bir yılın altına
düşenler bu hesabın alacağı karşılığında 193 Peşin Ödenen
Vergi ve Fonlar hesabına aktarılır.

29 grubunda bulunan amortismana tabi duran
varlıklar için ayrılan amortisman tutarları, ilgili gider
hesabı karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Bu hesap,
birikmiş amortismanın ait olduğu duran varlığa göre alt
hesaplara ayrılır.

Duran varlıklar aşağıdaki hesap gruplarından oluşur.
22 TİCARİ ALACAKLAR
23 DİĞER ALACAKLAR
24 MALİ DURAN VARLIKLAR
25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI
29 DİĞER DURAN VARLIKLAR

Ticari Alacaklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
220 ALICILAR
221 ALACAK SENETLERİ
222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
224 KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-)
226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
229 ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

Vadesi bir yıldan uzun olan senetsiz alacaklar "220 ALICILAR" hesabında izlenir.

Diğer Alacaklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.

231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
232 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
233 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
235 PERSONELDEN ALACAKLAR
236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
237 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
239 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

Bu grupta bulunan alacaklardan vadesi bir yılın altına düşenler 13 grubunda bulunan aynı adlı hesaba aktarılır.

Bu grupta bulunan alacaklardan, vadesi bir yılın altına düşenler 12 grubunda bulunan aynı adlı hesaba aktarılır.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.
240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER
241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
242 İŞTİRAKLER
243 İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
245 BAĞLI ORTAKLIKLAR
246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR
249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)

Bir yıldan daha uzun bir süre elde tutmak amacıyla satınalınan ve bir işletmeye ait sermaye payının %10'dan daha az oranını temsil eden hisse senetleri ile, hangi nedenle olursa olsun, uzun vadeli olarak elde tutulacak diğer menkul kıymetler "240 Bağlı Menkul Kıymetler" hesabında izlenir.

"241 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı" Bağlı Menkul Kıymetlerin, satınalma bedellerine göre borsa veya piyasa değerlerinde önemli ve sürekli bir düşüklük görülür ise, ortaya çıkabilecek zararları karşılamak amacı ile hesaplanan karşılıkların izlendiği aktif düzenleyici bir hesaptır.

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne (MSUGT) göre, bir işletmenin yönetimine katılmak amacıyla % 10-50 arasında sermayesini temsil edecek hisse senetleri satın alınır ise sözkonusu yatırım iştirak sayılır ve sahip olunan hisse senetleri "242 İştirakler" hesabında izlenir.

28 nolu Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 28) iştirak tanımını, yatırımcı işletmenin önemli etkisinin olduğu işletmeler olarak yapmaktadır.

TMS 28’e göre aşağıdaki hususların en az birinin varlığı halinde bir yatırımcı işletmenin “önemli etkisinin” bulunduğu kabul edilir:

• Yatırım yapılan işletmenin yönetim kurulu ya da eşdeğer idari organında temsil edilme,
• Temettüler ya da diğer dağıtım kararları dahil olmak üzere, işletmenin politika belirleme
süreçlerine katılma,
• Yatırımcı işletme ile yatırım yapılan işletme arasında önemli işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• İşletmeler arasında yönetici personel değişimi,
• İşletme için gerekli teknik bilginin sağlanması.

İştirak amacıyla sermaye taahhüdünde bulunulduğunda hesaba alacak, taahhüt yerine getirildiğinde de borç kaydı yapılır.

Bir işletmenin doğrudan veya dolaylı olarak % 50'den fazla sermayesine, ya da yönetimin çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerindeki sermaye payları "245 Bağlı Ortaklıklar" hesabında izlenir.

Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda hesaba alacak, taahhüt yerine getirildiğinde de borç kaydı yapılır

Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer düşüşleri "247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı" hesabında izlenir?

Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.
250 ARAZİ VE ARSALAR
251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ
252 BİNALAR
253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR
254 TAŞITLAR
255 DEMİRBAŞLAR
256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
259 VERİLEN AVANSLAR

Amortisman; bir varlığın aşınma, yıpranma ve eskime payını ifade eder.

Bir varlığın kalıntı değeri: Bir varlık tahmin edilen yararlı ömrünün sonundaki durum ve yaşına ulaştığında elden çıkarılması sonucu elde edilmesi beklenen tutardan, elden çıkarmanın tahmini maliyetleri düşülerek ulaşılan tahmini tutardır.

Maddi Olmayan Duran Varlıklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
260 HAKLAR
261 ŞEREFİYE
262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
264 ÖZEL MALİYETLER
267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
269 VERİLEN AVANSLAR