Gümrük mevzuatı kapsamına giren suç ve cezalar esas itibariyle, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamına girenler ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu çerçevesinde düzenlenen suç ve cezalar olmak üzere iki ana başlık altında toplanabilir.

Gümrük suçu, gümrük mevzuatında belirlenen hükümlere aykırı hareket edilmesi fiilidir.

Gümrük cezası ise; gümrük idarelerine yapılan beyanla, gümrük idaresince yürütülen muayene, yapılan denetleme veya sonradan kontrol sonucunda belirlenen noksanlıklara isabet eden gümrük vergileri ile ilgili olarak alınan para cezalarına gümrük cezası denir.

Gümrük cezalarının uygulanmasında aşağıda sıralanan temel hususlar göz önünde bulundurulur:

• Gümrük cezasının oluşabilmesi için cezaya konu olacak eylemin Gümrük Kanunu’nda yer alması gerekir.
• Gümrük Kanunu hükümlerine aykırı hareket edenlere Gümrük Kanunu’nda yazılı olan ceza hükümleri uygulanır. 
• Gümrük Kanunu para cezası gerektiren eylemde, “kast” unsuru bulunup bulunmadığını dikkate almaz. Yani, Kanun hükümlerine göre para cezası verilmesinde ve bu cezaların idari itiraz mercilerince hükme bağlanmasında, para cezasını gerektiren eylemde bulunanların kasıtlı olup olmadıkları aranmaz.
• Gümrük Kanunu’nun vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak ceza hükümlerine göre ceza tayin eden eylemler hakkında kaçakçılık ve diğer ceza koyan kanunlara göre takibat yapılıp, bu hüküm gereği tayin edilen cezalardan daha ağır bir ceza ile kesin olarak mahkûm edilenler hakkında, ayrıca bu hükümlere göre ceza verilmez.
• Gümrük Kanunu’nun vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak ceza hükümlerine göre ceza verilmesi, bu eylemleri yapanlar hakkında diğer idari yaptırımların uygulanmasına engel teşkil etmez.
• Gümrük Kanunu’nun vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak ceza hükümlerine göre, cezalardan birden fazlasına temas eden mahkûmiyetin olması hâllerinde daha ağır ceza içeren madde hükmü uygulanır.
• İdari yaptırıma konu fiilin ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zaman aşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, idari yaptırım kararları Türk Ceza Kanunu’ndaki dava ve ceza zaman aşımı süreleri içerisinde uygulanır.
• Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezalarının zaman aşımı, bu idari para cezalarına ilişkin gümrük vergilerinin zaman aşımına tabidir.
• Gümrük vergileri ile birlikte alınması gereken para cezaları bu vergiler ile aynı zamanda karara bağlanarak tebliğ edilir ve aynı zamanda ödenir.
• Konusu ve yükümlüsünün aynı olması, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık bulunması şartıyla; birden fazla işleme veya beyannameye ilişkin gümrük vergileri ve para cezalarına tek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenebilir.
• 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca idari yaptırım kararları gümrük idarelerinin amirleri veya yardımcıları tarafından verilir.
• 4458 sayılı Gümrük Kanunu göre tahsil edilen idari para cezalarının yüzde on beşi nispetinde bir tutar, varsa muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun ortaya çıkarılmasını sağlayacak muhbirlere Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bütçesinin ilgili tertibinden ödenir.

Gümrük Kanunu’nda sayılan fiiller karşılığında öngörülen cezalar vergi kaybına neden olan işlemlere uygulanacak cezalar ve usulsüzlüklere uygulanacak cezalar olarak iki grupta toplanmış olup, bu cezalar tamamen vergisel boyutlu cezalar ile gümrük ve dış ticaret mevzuatının uygulanmasına ilişkin hükümlere uyulmaması hâlinde uygulanacak cezalardır.

Bunlar;

• Gümrük beyan farklarından doğan cezalar,
• Özet beyan farklarından doğan cezalar, 
• Dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine ilişkin hükümlerin ihlalinden kaynaklanan cezalardır.

Serbest dolaşıma giriş rejimi veya kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda; 

1. Gümrük tarifesini oluşturan unsurlarda veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde aykırılık görüldüğü ve beyana göre hesaplanan ithalat vergileri ile muayene sonuçlarına göre alınması gereken ithalat vergileri arasındaki fark %5’i aştığı takdirde, ithalat vergilerinden ayrı olarak bu farkın üç katı para cezası alınmaktadır. 
2. Kıymeti üzerinden ithalat vergilerine tabi eşyanın beyan edilen kıymeti, Gümrük Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenen kıymete göre noksan bulunduğu takdirde, bu noksanlığa ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının üç katı para cezası alınmaktadır.
3. Satış birimine göre miktar itibarıyla %5’i geçmeyen bir fark ile maddi hesap hatasından doğan noksan kıymet beyanlarında, bu farklara ait ithalat vergilerinden başka vergi farkının yarısı tutarında para cezası alınmaktadır.

Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda;

1. Eşyanın genel düzenleyici idari işlemlerle ithalinin yasaklanmış olduğunun tespiti hâlinde eşyanın gümrük vergilerinin alınmasının yanı sıra, gümrüklenmiş değerinin dört katı idari para cezası verilir.
2. (a) bendindeki eşyanın değersiz, artık veya atık madde olması durumunda, idari para cezası; dökme hâlinde gelen eşya için ton başına otuz bin Türk lirası, ambalajlı gelmesi hâlinde kap başına altı yüz Türk lirası olarak hesaplanır ve eşya yurt dışı edilir.
3. Eşyanın ithali, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk veya yeterlilik belgesine tabi olduğu hâlde uygunluk ve yeterlilik belgesine tabi değilmiş veya belge alınmış gibi beyan edildiğinin tespit edilmesi hâlinde, eşyanın gümrük vergilerinin yanı sıra, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir.
4. (c) bendindeki eşyanın değersiz, artık veya atık madde olması durumunda, idari para cezası; dökme hâlinde gelen eşya için ton başına sekiz bin Türk lirası, ambalajlı gelmesi hâlinde kap başına iki yüz Türk lirası olarak hesaplanır ve eşya yurt dışı edilir.

İhracat rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya kontrol sonucunda;

1. Eşyanın genel düzenleyici idari işlemlerle ihracının yasaklanmış olduğunun tespiti hâlinde, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir. 
2. Eşyanın ihracı, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk veya yeterlilik belgesine tabi olduğu hâlde uygunluk ve yeterlilik belgesine tabi değilmiş veya belge alınmış gibi beyan edildiğinin tespit edilmesi hâlinde, eşyanın gümrüklenmiş değeri kadar idari para cezası verilir.

5607 sayılı Kanun’da, daha önce uygulanan 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanun’dan farklı olarak suç ve kabahat ayrımına gidilmiş ve kaçakçılık fiilleri “kaçakçılık suçları” ve “kaçakçılık kabahatleri” olarak ikiye ayrılmıştır. Söz konusu Kanun’da kaçakçılık suçları için hapis cezası, kaçakçılık kabahatleri içinse idari para cezaları öngörülmüştür.

1. Eşyayı gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın Türkiye’ye ithal eden kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Eşyanın, belirlenen gümrük kapıları dışından Türkiye’ye ithal edilmesi hâlinde, verilecek ceza üçte birinden yarısına kadar artırılır. 
2. Eşyayı sahte belge kullanmak suretiyle gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin Türkiye’ye ithal eden kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. 
3. Transit rejimi çerçevesinde taşınan serbest dolaşımda bulunmayan eşyayı, rejim hükümlerine aykırı olarak gümrük bölgesinde bırakan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
4. Belli bir amaç için kullanılmak veya işlenmek üzere ülkeye geçici ithalat ve dahilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen eşyayı, sahte belge ile yurt dışına çıkarmış gibi işlem yapan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
5. Birinci ila dördüncü fıkralarda tanımlanan fiillerin işlenmesine iştirak etmeksizin, bunların konusunu oluşturan eşyayı, bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan veya saklayan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

1. Eşyayı, gümrük işlemlerine tâbi tutmaksızın Türkiye’ye ithal etmek. 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
2. Eşyayı, belirlenen gümrük kapıları dışından Türkiye’ye ithal etmek. Yukarıda yer alan cazalar 1/3’ünden ½’sine kadar arttırılarak uygulanır.
3. Eşyayı,sahte belge kullanmak suretiyle gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin, Türkiye’ye ithal etmek. 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10.000 güne kadar adli para cezası uygulanır.
4. Transit rejimi çerçevesinde taşınan serbest dolaşımda bulunmayan eşyayı, rejim hükümlerine aykırı olarak gümrük bölgesinde bırakmak. 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası uygulanır.
5. Belli bir amaç için kullanılmak veya işlenmek üzere ülkeye geçici ithalat ve dahilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen eşyayı, sahte belge ile yurt dışına çıkarmış gibi işlem yapmak. 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

1. Genel düzenleyici idari işlemlerle ihracı yasaklanan eşyayı ihraç etmek. Eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 katı idari para cezası verilir.
2. Antrepo veya geçici depolama yerlerindeki serbest dolaşımda bulunmayan eşyayı, gümrük idaresinin izni olmadan kısmen veya tamamen çıkarmak veya değiştirmek Eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 katı idari para cezası verilir. (Eşyanın gümrüklenmiş değeri bu eşyaya terettüp eden vergileri de kapsamaktadır.) 
3. Geçici ithalat, dahilde işleme ve gümrük kontrolü altında işleme rejimi çerçevesinde ülkeye getirilen eşyayı, gümrük işlemlerini gerçekleştirmeksizin serbest dolaşıma sokmak. Eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 katı idari para cezası verilir.

1. Kaçakçılık kanununda suçların, tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde veya yararına olarak işlenmesi hâlinde, ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. 
2. Kaçakçılık kanununda suçların, kaçakçılık fiillerini önlemek, izlemek, araştırmak ve soruşturmakla görevli kişiler tarafından veya meslek ve sanatın sağladığı kolaylıklardan yararlanmak suretiyle işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
3. Kaçakçılık kanununda suçların ve kabahatlerin belgede sahtecilik yapılarak işlenmesi hâlinde, ayrıca bu suçtan dolayı da cezaya hükmolunur

Etkin Pişmanlık;Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan suçlardan veya kabahatlerden birine iştirak etmiş olan kişi resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce fiili diğer failleri ve kaçak eşyanın saklandığı yerleri mercine haber verirse, verilen bilginin, faillerin yakalanmasını veya kaçak eşyanın ele geçirilmesini sağlaması hâlinde cezalandırılmaz. Haber alındıktan sonra fiilin bütünüyle ortaya çıkmasına hizmet ve yardım eden kişiye verilecek ceza üçte iki oranında indirilir.

Mülki amirler, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı personeli ile Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına bağlı personel, bu Kanun’la yaptırım altına alınan fiilleri önleme, izleme ve araştırmakla yükümlüdür.

Kaçakçılık fiillerinin izlenmesine ilişkin tutanakların;

• Tarih, yer, düzenleyenlerin unvan ve isimleri, hâkim kararının tarih ve sayısı ile Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile yapılması durumunda emrin tarih ve sayısını,
• Olay ve kanıtlarını, suç veya kabahat konusu eşya ve taşıma araçlarının ayrıntılı olarak türü, kapsamı, miktar ve nitelikleri ile nerede ve ne suretle el konulduklarını,
• İlgilinin kimlik, iş ve yerleşim yeri ile varsa ifadesini, kapsaması ve imza altına alınması gereklidir.

Gümrük idareleri tarafından yapılan incelemeler kapsamında genellikle aşağıdaki konularda uyuşmazlıklarla karşılaşılmaktadır:

• Eşya kıymetini etkileyen royalti sözleşmeleri, borç dekontları, iskonto, vade ve kur farkı faturaları ile ilgili uyuşmazlıklara sık sık rastlanılmaktadır.
• Gümrük tarife pozisyon cetveline ilişkin uyuşmazlıklar görülmektedir. 
• Damping, Anti-damping soruşturmaları 
• Referans fiyat uygulamaları
• Menşe konusunda uyuşmazlıklar 
• Fiyat farklılıkları 
• Kurum ve kuruluş kontrolleri 
• Transfer fiyatı araştırmaları

İtirazların yapılabileceği hâller aşağıdaki gibidir:

• Düzeltme taleplerine ilişkin kararlar,
• Gümrük vergileri,
• Gümrük cezaları,
• İdari kararlar

Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde

Düzeltme taleplerine ilişkin kararlara Gümrük vergilerine Cezalara İdari kararlara 7 gün içinde itiraz gerekçelerini açıkça belirten bir dilekçeyle, kararı alan gümrük idaresinin bağlı bulunduğu Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğüne itiraz edilebilir.