Kuramlar bir metni anlamlandırıp analitik çözümlemeler yapabilmek için önemli veriler içerir. Her kuram içinde; doğduğu, geliştirildiği ve aktarıldığı kültürün düşünsel, kültürel ve entelektüel altyapısını barındırır. Kuramların evrensel çözümlemelere de yardımcı olabilecek bütünlüklü bir yapısı vardır. Bu nedenle kuram bilgisi önemlidir. Kuramlar, belli bir dönemin dünya görüşünü ve bilinç aşamasını yansıttıklarından eleştirilmeye, geliştirilmeye ve yeniden yapılandırılmaya uygun bütünlerdir. Kuramsal ve eleştirel düşünebilme becerisi analitik ve akademik çalışmaların da temelini oluşturur.

Halk bilimi kuramlarına genel olarak bakıldığında bunların  
1. Metin merkezli 
2. Bağlam merkezli  kuramlar olarak iki ana koldan ilerlediği görülür. 

Mitolojik kuram, Grimm Kardeşler olarak bilinen Wilhelm ve Jacob Grimm tarafından karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarıyla geliştirilmiş bir bakış açısıdır. Grimmler’in ortaya koymak istediği en önemli olgu, millî kültürün en eski hâli ile güncel olanın karşılaştırılabilir olmasıdır. Bu ülküyle masal araştırmalarını sistemleştirmiş ve bir yöntem ortaya koymak istemişlerdir. Grimm Kardeşler Kinder und Hausmarchen (Ev ve Çocuk Masalları) adı altında Alman masallarını derlemişlerdir. Ev ve Çocuk Masalları adlı kitapları Avrupa’da İncil’den sonra en çok basılan kitap olmuştur ve gerçekten de en iyi çocuk kitaplarından biri olarak kabul görmüştür.

Bu teorinin en büyük savunucusu Franz Felix Adalbert Albert Kuhn’dur (1812-1881). Kuhn karşılaştırmalı dilbilim incelemeleriyle bilinir. 1859 yılında yayınlanan ‘‘Miras Kalan Ateş ve Tanrıların İçeceği’’ adlı çalışmasının ardından “Mitlerin Gelişme Evreleri” adlı eserinde birçok mitin temelinde fırtına, yağmur, şimşek, rüzgâr gibi doğal güçlerin yer aldığını savunur.

Grimm Kardeşler özel etnik bir merkezde muhafaza edilen ve filizlenen masal tohumlarını mitlerin kalıntısı olarak kabul etmiş ve takip etmeye çalışmışlardır. Fakat onların, mitlerin zengin hazinesi olan ve hayranı ve takipçisi oldukları Albert Kuhn tarafından incelenen Vedas’a erişim olanağı yoktu. Dilbilime olan ilgisini dinler tarihine olan ilgisiyle birleştiren Kuhn, etnolojik prensipleri filolojik prensiplerle özdeşleştirmekle kalmayarak, Ari mitinin Tanrılarının ilkel özelliklerinin bulut, fırtına, rüzgâr gibi doğa olguları ile ilgili olduğunu ileri sürmüştür.

Karşılaştırmalı Mitoloji adlı kitabında Müller, Kuhn’un kendisi için en dolaysız ilham kaynaklarından biri olduğunu söylemiştir. Kuhn’u izleyen Müller çeşitli Ari tanrıların özel isimlerini tek bir Hint-Avrupa köküne getirerek ilkel anlamı da yeniden oluşturmuştur. Max Müller masallara Wilhelm Grimm’in sözlerini tamamlar biçimde yaklaşmıştır. Müller de ulus ve masal arasında sıkı bir ilişki görüyordu. Ayrıca Müller Kuzey ve Güneye göç eden halkların güneş ve şafağı belirten terimleri de parlayan gök varlıkları inanışlarının sembolleri olarak yanlarında götürdüklerini ileri sürmüştür. Müller’ın katkılarından biri, çalışmalarında yer alan etnolojik olguları belirli gruplar ile ilişkili olarak ele alması olmuştur. Müller tarafından gerçekleştirilen folklorun çeşitli olgularının imgesel ve şiirsel yeniden düzenlenmesi yeni ve güçlü bir dürtücü etkene dönüşmüştür çünkü bu olguların varlığına özel bir anlam yüklenmiştir; onların farkına vararak artan titizlikle derlemeye başlamıştır.

Ödünçleme, göç ve gezgin nesneler teorilerinin kurucusu Göttingen Üniversitesi profesörü Theodor Benfey (1809-1881)dir. Alman filolog, karşılaştırmalı dilbilimi ve Hint filolojisi araştırmacısıdır.

Mitoloji okulunun folklor eserlerinin ilkel zeminini kabul eden Benfey, gelişiminin sonraki etapları olarak kültürel ve edebî etkileri kabul etmiş, ulusal ve tarihî faktörleri reddetmiştir. Göçün ilk kaynağı olarak Hint edebiyatını kabul etmiştir; ayrıntılı bir şekilde yorumladığı samaveda ve pançatantra’yı yayımlamıştır. Müller ve takipçileri karşılaştırmalı dilbilimi çalışmalarında güneş, şafak ve günbatımını kullanırken, Bopp’un okulunda eğitim gören başka bir Alman oryantalist Theodor Benfey, aynı şekilde halk edebiyatı araştırmalarını, kendi sevdiği ifadesiyle gökyüzünden yere inerek sistemleştirmeyi amaçlamıştır. Benfey, Avrupa halk edebiyatının en önemli kaynaklarından biri olarak gördüğü diğer bir Hint metni olan Panchatantra’ya başvurmuştur. 1859’da Benfey Panchatantra’yı Almancaya çevirmiş ve ona kapsamlı bir önsöz yazmıştır. Benfey’in kendisinin de ifade ettiği gibi Silvestre de Sacy’nin araştırmalarından etkilendiğine şüphe yoktur. O, Panchatantra’nın tercümeleri, farklı redaksiyonları ve kökeniyle ilgilenmiştir. Benfey daha sonra Panchatantra’dan elde edilen değişik çeviri ve uyarlamaları kastederek, bu yayılmayı belgelemiştir. Benfey daha sonra bir gerçeği vurgulamıştır: Avrupa halkı aslında Hindistan’dan gelen bazı temaları ve motiferi yeniden üretmiştir; fakat bu yeni oluşturmalarla yeni, gerçekten sanat değeri taşıyan hikâyeler ortaya çıkmıştır.

Tarihî Coğrafi Fin Kuramının kurucusu Julius Krohn’dur (1835-188). Julius Krohn kuramın yöntemi üzerinde çalışmaya başlamış ancak erken yaşta ölünce yerine oğlu Kaarle Krohn (1863-1933) çalışmaları devam ettirmiştir.

Kuramın temel eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:  
• Kaarle Krohn, “Halk Bilimi Yöntemi” (1926) 
• Axel Olrik “ Halk Anlatmalarının Epik Yasaları” (1909) 
• Antti Aarne “Masalların Tip Kataloğu” (1910) 
• Stith Thompson “Masal Tip Kataloğu”(1928) 
• Stith Thompson “Halk Edebiyatının Motif İndeksi” (1968) (1928’de çıkan kitabın genişletilmiş baskısı) 

Halk bilgisi ve özellikle de halk edebiyatı metinlerini karşılaştırmak suretiyle belli sonuçlara ulaşma düşüncesinin Fin kuramının temelinde var olmasından dolayı Tarihi Coğrafi Fin Kuramına “Karşılaştırılmalı Folklor Kuramı” da denilmektedir.

Tarihî Coğrafi Fin Yönteminin kurucuları Krohn’lar Halk Bilimi Yöntemi adlı eserlerinde Fin okulunun çalışma yöntemini şu şekilde belirtmişlerdir:

1. Çalışma Alanının Sınırlanması
2. Konunun Seçimi ve Etkinlik Alanı
3. Malzemenin Elde Edilmesi
4. Malzemenin Elenmesi
5. Malzemenin Düzenlenmesi
6. Coğrafi Sınırlandırmanın Yapılması
7. Analiz İşlemi
8. Yanlış Hatırlamanın Etkisi
9. Yayılma (Genişleme) Etkisi
10. Dönüşme Yasaları
11. Ölçütler
12. Epik Yasalar
13. Temel Yapı
14. Özdeşlik (Aynilik)
15. Ana Vatan ve Göç
16. Yayılma Yönü
17. Yayılma Biçimi
18. Çıkış Zamanı ( Yaratılış Zamanı) Temeller (Çekirdek Yapı) 
19. Son Söz (Krohn, 2004).

Tarihi-coğrafi yöntemin genişlemesine ve özellikle de halk anlatılarının yapı çözümlemesine yönelişin ilk örneklerinden biri de Axel Olrik’in Epik Yasalarıdır. A. Olrik, bu yasaları ortaya koyarken halk anlatılarının içerik ve yapısal düzenini oluşturan bazı temel kuralları tanımlamayı hedeflemiştir. Bu kuralları belirleme düşüncesinin ortaya çıkışını ise şöyle açıklamaktadır: “Halk anlatılarıyla ilgilenen herhangi bir kimse uzaktaki bir halkın edebiyatını okuyunca, bu halk ve onun geleneksel anlatıları o kimseye şimdiye kadar tamamen yabancı olsa bile bu anlatılarla daha önce karşılaşmış gibi bir duyguya kapılır.” A. Olrik bu tanıdık gelmenin iki nedene dayandığını ve bunların; “ilkel insanın ortak zihin özelliği” ve “bu özelliğe uygun olan doğa kavramı ve ilkel mitoloji” olduğunu söyler.

“Olrik’in “kural” olarak belirlediği ve biyolojiden kaynaklanması dolayısıyla antropologlar tarafından “Süperorganik” kavramıyla da adlandırılan ve metnin, doğal varlıklar gibi kendine özgü bir yapısallığının esas olduğunu savunup metin dışı unsurları göz ardı etmesi nedeniyle de eleştirilen epik yasalar şunlardır:

1. Giriş ve Bitiş Kuralı
2. Yineleme Kuralı
3. Üçler Kuralı
4. Bir Sahnede İki Kuralı
5. Zıtlık Kuralı
6. İkizler Kuralı
7. İlk ve Son Durumun Önemi Kuralı
8. Anlatının Her zaman Tek Bir Çizgi Üzerinde Olma Kuralı
9. Kalıplaştırma Kuralı
10. Büyük Tablo Sahneleri Kuralı
11. Anlatı Mantığı Kuralı
12. Entrika Birliği Kuralı
13. Epik Birliği Kuralı
14. İdeal Epik Birliği Kuralı
15. Dikkati Başkahramanın Üzerine Toplama Kuralı

Kaarle Krohn’un öğrencisi olan Antti Aarne, Krohnlar tarafından derlenmiş olan masalları tasnif işini üstlenir. Masallara numaralar vermek suretiyle işe başlayan Aarne, 1910 yılında FFC serisinden yayımlanan “Verzeichnis der Marcheantypen (Masal Tipleri Dizini)” adlı masal tipleri kataloğunda masalları üç ana başlık altında sınıflandırmıştır:
I. Hayvan Masalları (1-299)  Kaarle Krohn’un öğrencisi olan Antti Aarne, Krohnlar tarafından derlenmiş olan masalları tasnif işini üstlenir. 
II. Günlük (Asıl) Masallar (300-1199)  
III. Anekdotlar ve Şakalar (1200-1999) 

Hayvan Masalları 1-299  
• 1-99 Vahşi hayvanlar 
• 100-149 Vahşi hayvanlar ve evcil hayvanlar  
• 150-199 Vahşi hayvanlar ve insan  
• 200-219 Evcil hayvanlar  
• 220-249 Kuşlar  
• 250-274 Balıklar  
• 275-299 Öteki hayvanlar 

Asıl Masallar 300-1199  
A. Sihir Masalları 300-749  
• 300-399 Tabiatüstü rakip  
• 400-459 Tabiatüstü veya sihirli zevce (zevç) veya diğer ilgili kimseler  
• 460-499 Tabiatüstü vazife  
• 500-559 Tabiatüstü yardımcı 
• 560-649 Tabiatüstü eşya  
• 650-699 Tabiatüstü muktedir olma hâli veya bilme  
• 700-749 Diğer tabiatüstü hâller  
B. Efsane Tarzındaki Masallar 750-849  
C. Kısa Hikâye Tarzındaki Masallar 850-999  
D. Aptal Dev Masalları 1000-119 

Fıkralar 1200-1999  
• 1200- 1349 Edepsizlik  
• 1350- 1439 Evli Kimselerin Lâtifeleri  
• 1440-1524 Kahraman olan bir kızın (kadının) latifeleri  
• 1525-1874 Kahraman olan bir erkeğin latifeleri  
• 1525-1639 Kurnaz adam  
• 1640-1674 Tesadüf suretiyle mutluluk  
• 1675-1724 Aptal  
• 1725-1874 Papazların latifeleri  
• 1875-1999 Yalan masalları 

Aarne’nin öğrencisi Stith Thompson tarafından düzenlenen ve günümüz çalışmalarında da sıklıkla kullanılan sınıflandırma sistemi şöyledir:

1. Hayvan Masalları 1- 299
2. Asıl Halk Masalları: 300- 1199
3. Güldürücü Hikâyeler, Nükteli Fıkralar 1200-1999
4. Zincirlemeli Masallar 2000- 2399
5. Sınıflamaya Girmeyen Masallar 2400- 2499

Thompson, Halk Edebiyatının Motif İndeksi adlı altı ciltlik çalışmasında; çeşitli dünya anlatılarında tespit ettiği motifleri alfabetik olarak sıralamış, altıncı ciltte ise konu ve kavramların dizinini vermiştir:

1. Mitolojik Motifler
2. Hayvanlar
3. Yasak (Tabu)
4. Sihir (Büyü)
5. Ölüm
6. Olağanüstülükler (Harikuladelikler)
7. Devler
8. Denemeler (Sınama, İmtihan Etme)
9. Akıllılar ve Aptallar
10. Aldatmalar
11. Talihin (Kaderin) Tersine Çevrilmesi
12. Geleceği Belirleme
13. Şans ve Kader/Talih
14. Toplum
15. Ödüller ve Cezalar
16. Tutsaklar (Esirler) ve Kaçaklar
17. Anormal Zulümler
18. Cinsiyet Hayatın Tabiatı. 
19. Din
20. Karakter Özellikleri
21. Mizah
22. Çeşitli Motifler

Türk masallarının sınıflandırılması konusunda 378 Türk masal tipini içeren Typen Türkischer Volksmärchen; TTY adlı çalışma yani Türk Masal Tipleri Kataloğu Boratav ve Eberhard tarafından hazırlanmıştır.

1. Hayvan Masalları: 1-21
2. Hayvan ve İnsan: 22-33
3. Hayvan veya Bir Ruh İnsana Yardım Eder: 34-82
4. Tabiatüstü Bir Ruh veya Hayvanla Evlenme: 83-09
5. İyi Ruh veya Evliyalarla Yaşama: 110-122
6. Kaderin Hâkimiyeti: 123-142
7. Rüya: 143-145
8. Kötü Ruhlarla Yaşama: 146-168
9. Sihirbazlar: 169-184 
10. Bir Kız Sevgili Bulur: 185-196
11. Bir Erkek Sevgili Bulur: 197-222
12. Fakir Kız Zenginle Evlenir: 223-238
13. Kıskançlık ve İftira: 239-255
14. Hor Görülen Koca Kahraman: 256-258
15. Zina ve Baştan Çıkarma: 259-280 Acayip İcraat ve Olaylar: 281-289 
16. Acayip Davalar: 290-301
17. Realist Masallar: 302-310
18. Acayip Tesadüfler: 311-316
19. Komik Hikâyeleri: 317-322
20. Aptal Tembel Erkekler ve Kadınlar: 323-338
21. Hırsız ve Dedektif 339- 349
22. Akıllı, Hilekâr veya Cimri Erkek Kadınlar 350- 378

Fin okulunun temel kavramı urformdur. Fin Okulu temsilcileri sözlü kültür ürünlerinin urformik yani ilk hâlinin bulunabileceğini düşünürler. Bunun temel nedeni ise dönemin siyasal ve sosyal fikir dünyasında aranmalıdır. Bu arayışının arkasında ilk örneği bularak bilinen tarihi yeniden yazmak vardır. Bir masalın tarihi hakkında bilinenlerin yeni paradigmaya uygun olarak yeniden düzenlenmesi, ulusal köklere ulaşma ülküsünü de desteklemektedir. Tarihî Coğrafi Fin Kuramı özelinde yapılan bir çalışmanın hedeflediği şey ise belli yer ve zamanda bilinçli olarak yaratılan herhangi bir folklor ürününün, örneğin bir masalın ilk yaratıldığı şeklinin yani “ur-formu”nun bulunabilmesidir. Ayrıca masalın ilk formunun oluştuğu zaman ve mekânın da tespiti önemlidir.

Von Sydow folklorun geleneğin insan taşıyıcıları olmaksızın kendiliğinden aktarıldığını söyleyen mekanik süper organik teorilere karşı çıkmıştır. O, folklorun bir bireyden diğerine aktarıldığını düşünmüştür. Özel olarak “aktif gelenek taşıyıcıları”, “pasif gelenek taşıyıcıları” şeklinde bir ayrım yapmıştır. İlki, bir toplumda masalları birebir anlatan, şarkılar söyleyenler iken ikincisi, yani pasif gelenek taşıyıcıları veya taşıyıcıları dinleyenlerdir. Onlar, tüm yaşamları boyunca duymuş fakat asla uygulamamışlardır.

C. Von Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür. Bu terim, botanikte bir bitkinin yerli veya bölgesel tipine verilen isimden alınmıştır. Sözcük Yunancada ev anlamına gelen “oikos” kökünden türemiştir. Sydow, nasıl bir bitki farklı bölgelerdeki farklı iklim ve toprak koşullarına uyum sağlıyorsa halk masallarının da aynı şekilde bir bölgeden, ülkeden diğerine hareket ettikçe o bölgenin yerel özelliklerini alacağını söylemiştir. Sydow’a göre ‘‘ekotip” karşılaştırmalı yöntemin mantıksal bir uzantısıdır. Kimse bir halk masalının yerli versiyonunun veya baladın, nasıl yegâne olduğunu, onu başka yerlerdeki versiyonlarıyla karşılaştırmadan bilemez.

Antropolojik Teori, Fin Metodunun “metin” ağırlıklı çalışmasını tenkit etmiştir. Bu görüşe göre metnin anlatıldığı ortam yani “anlatım ortamı” olmaksızın metnin hiçbir anlamı yoktur.

Temelinde dilbilimi çalışmaları yaratan yapısalcı kuram, sözlü kültüre ait metinlerin yapısal özelliklerini inceleyip evrensel formüller ortaya koymaya çalışan kuramdır.

Propp, sabit olan ve bir masaldan diğerine nakledilen hareketlere “fonksiyon” adını vermiş ve masalları bu sabit unsurlara göre incelemiştir. Fonksiyon, bir masalın temel parçalarıdır. Her fonksiyon, masaldaki bir karakterin aksiyonu, yani belli bir nedene bağlı olarak ortaya çıkan ve belli sonuçları olan bir harekettir. Bu fonksiyonların sayısı otuz bir tanedir ve bu sayıyı aşmaz.

Propp, masallarda çok sayıdaki işlevin mantıksal olarak bazı alanlara göre kümelendiğini söyler. Bu alanlar, işlevleri yerine getiren kişilere uygun düşen eylem alanlarıdır. Masalda şu eylem alanlarıyla karşılaşılır:

1. Saldırgan (Kötü kişi)
2. Bağışçı (Sağlayıcı)
3. Yardımcı
4. Prens ve babası (Aranan kişi)
5. Gönderen (Görevlendiren)
6. Kahraman
7. Sahte kahraman

1. Olaylar arasında irtibatı sağlayan bağlayıcı unsurlar
2. Hareketlerin maksat ve nedenleri
3. Masal kahramanlarının ortaya çıkış şekilleri
4. Masal kahramanlarının vasıfları

Masalın Biçimbilimi kitap, masalları yapısal olarak inceler. Masalların yapısal özelliklerinin çözümlendiğinde masallardaki sabit ve değişken öğelerin ortaya çıkacağı öngörülmüştür. Eserde malzeme olarak 100 peri masalını kullanmıştır. Propp metodunu; masalların sabit unsurları olarak kabul edip, ispatladığı “fonksiyonlar” üzerine kurmuştur. Peri masallarında var olan benzerliklerden hareket ederek masalların sabit ve değişken unsurlarını tespit etmiştir. Masallarda masal kahramanlarının isimleri ve faydalandıkları nesneler değişmekte fakat masal kahramanlarının yaptıkları iş değişmemektedir. Buradan, aynı hareketlerin çeşitli masal kahramanlarına aktarıldığı kolayca görülebilir. Masal kahramanları daima aynı fonksiyonları icra ettikleri için fonksiyonların sayısı sınırlı, her masalda değişen masal kahramanlarının sayısı ise sınırsızdır.

Başgöz, masalı formüle indirgeyen Propp yaklaşımını eleştirirken “Propp’un yaklaşımı ile, masalın dili incelenemez, masalın kişileri üzerinde yorum yapılamaz, masal toplum ilişkisi ortaya konamaz, masalın bir şaka mı yahut toplumsal eleştiri mi olduğu anlaşılamaz, daha ileri gidilerek denilebilir ki metnin gerçek bir masal mı olduğu yoksa uydurma mı olduğu belirtilemez” diyerek Propp metodunun belirsizliklerine dikkat çekmiştir. Bunun dışında Başgöz, Propp’un çalışmasında iyi bilinmeyen, biraz karanlıkta kalan bir nokta daha olduğunu söyler ve bunu şöyle ifade eder: “Kendisi diyor ki ‘Büyük sayıda masalı karşılaştıranlar göreceklerdir ki bazen, masalın ortasına ait bir eleman, başında yer alıyor. Yapıyı araştıran insan en önemli elemanı göz önünde tutar ve önemsizlikleri bir tarafa bırakır.”

Folklor kuramları arasında en çok bilinen kuramlardan biri olan Psikanalitik Kuram, sadece halk bilimi alanında değil edebî romanlardan sinema filmi çözümlemelerine kadar pek çok alanda sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Kuramın önemli temsilcileri arasında Sigmund Freud, Wilhelm Wundt ve Carl G. Jung’un yer alır. Bu kurama göre masallar, bireyin kendi bilinçaltındaki meseleleri kültürel sağaltım yöntemiyle yeniden gözden geçirmesini, kendiyle yüzleşmesini sağlar ve bu nedenle kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Freud, bilinçaltının nasıl çalıştığını açıklamak için mit, masal, tabu, fıkra ve batıl inançlara yönelmiştir.

Erich Fromm da peri masalları üzerine psikanalitik kuramı uygulayan isimlerden biridir. “Erich Fromm peri masallarını, mitleri ve rüyaları psikanalitik açıdan yorumlayan The Forgotten Language (Unutulmuş Dil) adlı öncü kitabını yazmıştır”. Kuramı uygulayan Fromm, Kırmızı Başlıklı Kız’ın bir kurt (erkek) tarafından baştan çıkarılan ve erdem yolundan ayrılan bir bakireyi temsil ettiğini söyler. Freudcu okumanın kesinlikle ötesine geçer. Fromm’a göre kurt, karnını (rahmini) kızla ve onun büyükannesiyle doyururken aslında gebelik kıskançlığı gösterir, kırmızı başlıklı kız da kurdun karnına kısırlık taşlarını yerleştirirken onu cezalandırır. Bu masal erkeklerden ve cinsel ilişkiden nefret eden kadınları temsil eder. 

Avrupa folklor tarihinde Hint Avrupa ile ilişki kurup Ari ırkın saf ve arı hikâyelerine ulaşma fikri tetikleyici olmuştur. Bu nedenle de masal ve mitlerin kaynağını, karşılaştırmalı yöntemlerle en eski olduğu düşünülen mitlerde arama yoluna gidilmiştir. Bu kuram, Grimm Kardeşler olarak bilinen Wilhelm ve Jacob Grimm tarafından karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarıyla geliştirilmiş bir bakış açısıdır. Grimmler’in ortaya koymak istediği en önemli olgu, millî kültürün en eski hâli ile güncel olanın karşılaştırılabilir olmasıdır. Bu ülküyle masal araştırmalarını sistemleştirmiş ve bir yöntem ortaya koymak istemişlerdir. 

Bu teorinin en büyük savunucusu Franz Felix Adalbert Albert Kuhn’dur (1812-1881). Kuhn karşılaştırmalı dilbilim incelemeleriyle bilinir. 1859 yılında yayınlanan ‘‘Miras Kalan Ateş ve Tanrıların İçeceği’’ adlı çalışmasının ardından “Mitlerin Gelişme Evreleri” adlı eserinde birçok mitin temelinde fırtına, yağmur, şimşek, rüzgâr gibi doğal güçlerin yer aldığını savunur

Avrupa’daki romantik hareket, bilim insanlarını dilsel ve kültürel olarak Hint-Avrupa ortaklığını aramaya yöneltti. Bu yaklaşım masal çalışmalarının babası olarak bilinen Grimm Kardeşler’i de etkiledi. Jacob Grimm 1834 yılında dilbilimsel konuları edebiyat tarihine aktarmış, bazı Alman halk şarkılarının (lieder) ve Ezop fabllarının ortak yönlerinin, Hint-Avrupa teorisini desteklediğini belirtmiştir. Ardından Wihelm Grimm’in de Kinder und Hausmärchen’ın üçüncü cildinde kardeşinin yorumlarını devam ettirerek Arilerin, Asya ve Avrupa’daki ilk yerleşim alanlarından göç ederken yanlarında masal ve fablların tohumlarını götürdüklerini; bu tohumların sonradan farklı etnik merkezlerde birbirinden bağımsız olarak filizlenip çiçek açtıklarını belirtmiştir. 

Theodor Benfey'dir. 

Tarihî Coğrafi Fin Kuramının kurucusu Julius Krohn’dur (1835- 188). Julius Krohn kuramın yöntemi üzerinde çalışmaya başlamış ancak erken yaşta ölünce yerine oğlu Kaarle Krohn (1863-1933) çalışmaları devam ettirmiştir 

• Kaarle Krohn, “Halk Bilimi Yöntemi” (1926) 

• Axel Olrik “ Halk Anlatmalarının Epik Yasaları” (1909) 

• Antti Aarne “Masalların Tip Kataloğu” (1910) 

• Stith Thompson “Masal Tip Kataloğu”(1928) 

• Stith Thompson “Halk Edebiyatının Motif İndeksi” (1968) 

Tarihî Coğrafi Fin Kuramının temel arayışı her masalın belli bir yer ve zamanda yaratılmış olduğunun ispatlanmasıdır. Sözlü kültür ürünlerinin urformik yani ilk hâlinin bulunabileceğini düşünürler

1. Çalışma Alanının Sınırlanması 

2. Konunun Seçimi ve Etkinlik Alanı 

3. Malzemenin Elde Edilmesi 

4. Malzemenin Elenmesi 

5. Malzemenin Düzenlenmesi 

6. Coğrafi Sınırlandırmanın Yapılması 

7. Analiz İşlemi 

8. Yanlış Hatırlamanın Etkisi 

9. Yayılma (Genişleme) Etkisi 

10. Dönüşme Yasaları 

11. Ölçütler 

12. Epik Yasalar 

13. Temel Yapı 

14. Özdeşlik (Aynilik) 

15. Ana Vatan ve Göç 

16. Yayılma Yönü 

17. Yayılma Biçimi 

18. Çıkış Zamanı ( Yaratılış Zamanı) 

19. Temeller (Çekirdek Yapı) 

20. Son Söz (Krohn, 2004). 

1. Giriş ve Bitiş Kuralı 

2. Yineleme Kuralı 

3. Üçler Kuralı 

4. Bir Sahnede İki Kuralı 

5. Zıtlık Kuralı 

6. İkizler Kuralı 

7. İlk ve Son Durumun Önemi Kuralı 

8. Anlatının Her zaman Tek Bir Çizgi Üzerinde Olma Kuralı 

9. Kalıplaştırma Kuralı

10. Büyük Tablo Sahneleri Kuralı 

11. Anlatı Mantığı Kuralı 

12. Entrika Birliği Kuralı 

13. Epik Birliği Kuralı 

14. İdeal Epik Birliği Kuralı 

15. Dikkati Başkahramanın Üzerine Toplama Kuralı 

I. Hayvan Masalları (1-299) 

II. Günlük (Asıl) Masallar (300-1199) 

III. Anekdotlar ve Şakalar (1200-1999) 

1. Hayvan Masalları 1- 299 

2. Asıl Halk Masalları: 300- 1199 

3. Güldürücü Hikâyeler, Nükteli Fıkralar 1200- 1999 

4. Zincirlemeli Masallar 2000- 2399 

5. Sınıflamaya Girmeyen Masallar 2400- 2499” 

I. Hayvan Masalları 

II. Günlük (Asıl) Masallar 

III. Fıkralar ve Anekdotlar 

IV. Zincirlemeli Masallar 

V. Sınıflandırmaya Girmeyen Masallar 

A. Hayvan Masalları: 1-21 

B. Hayvan ve İnsan: 22-33 

C. Hayvan veya Bir Ruh İnsana Yardım Eder: 34-82 

D. Tabiatüstü Bir Ruh veya Hayvanla Evlenme: 83-09 

E. İyi Ruh veya Evliyalarla Yaşama: 110-122 

F. Kaderin Hâkimiyeti: 123-142 

G. Rüya: 143-145 

H. Kötü Ruhlarla Yaşama: 146-168 

İ. Sihirbazlar: 169-184 

J. Bir Kız Sevgili Bulur: 185-196 

K. Bir Erkek Sevgili Bulur: 197-222 

L. Fakir Kız Zenginle Evlenir: 223-238 

M. Kıskançlık ve İftira: 239-255 

N. Hor Görülen Koca Kahraman: 256-258 

O. Zina ve Baştan Çıkarma: 259-280 

P. Acayip İcraat ve Olaylar: 281-289 

Q. Acayip Davalar: 290-301 

R. Realist Masallar: 302-310 

S. Acayip Tesadüfler: 311-316 

T. Komik Hikâyeleri: 317-322 

U. Aptal Tembel Erkekler ve Kadınlar: 323-338 

V. Hırsız ve Dedektif 339- 349 

W. Akıllı, Hilekâr veya Cimri Erkek Kadınlar 350- 378 

Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür. Bu terim, botanikte bir bitkinin yerli veya bölgesel tipine verilen isimden alınmıştır. Sözcük Yunancada ev anlamına gelen “oikos” kökünden türemiştir ki aynı kök “ekonomy” (ekonomi) ve “ecology” (ekoloji) gibi İngilizce sözcüklerde de bulunur. Sydow, nasıl bir bitki farklı bölgelerdeki farklı iklim ve toprak koşullarına uyum sağlıyorsa halk masallarının da aynı şekilde bir bölgeden, ülkeden diğerine hareket ettikçe o bölgenin yerel özelliklerini alacağını söylemiştir. Sydow’a göre ‘‘ekotip” karşılaştırmalı yöntemin mantıksal bir uzantısıdır. Kimse bir halk masalının yerli versiyonunun veya baladın, nasıl yegâne olduğunu, onu başka yerlerdeki versiyonlarıyla karşılaştırmadan bilemez” 

Yapısalcı kuramı masallar üzerinde uygulayarak kendine has bir yöntem geliştiren Rus halk bilimci Vladimir Propp (1895-1970) olmuştur. Dorson, Propp’un Morfologiya Skazki (1928) adlı çalışmasını yapısal deneme çalışmalarında diğer girişimleri gölgede bırakacak olan bir çalışma olarak kabul eder. 1958’de İngilizceye Morphology of the Folk Tale (Masalın Biçimbilimi) adıyla çevrilen bu çalışmasıyla birlikte Propp’un ününün arttığını ve diğer ülkelerde de tanınmaya başlandığını aktarır.

Masalın Biçimbilimi adlı bu kitap, masalları yapısal olarak inceler. Propp, masalların tarihsel arka planının anlaşılabilmesinin ön koşulunun yapısal inceleme olduğunu belirtir. Masalların yapısal özelliklerinin çözümlendiğinde masallardaki sabit ve değişken öğelerin ortaya çıkacağı öngörülmüştür. Propp, biçimbilim (morfoloji) sözcüğünün, biçimlerin incelenmesi anlamına geldiğini belirtir ve tıpkı Sydow’un yaptığı gibi bitkibilimden ödünçlendiğini söyler. Propp, bitkibilimde, biçimbilim teriminin, bir bitkiyi oluşturan bölümlerin ve bu bölümlerin hem birbiriyle hem de bütünle kurdukları bağıntıların incelenmesini kapsadığını aktarır. Propp’a göre biçimbilim başka bir deyişle bir bitkinin yapısının incelenmesidir (Propp, 2011: 3). Propp, daha önce masalın biçimbilimi kavramının var olabileceğini hiç kimsenin düşünmediğini söyler. Ona göre masal alanında, biçimlerin incelenmesi ve yapıyı düzenleyen kuralların ortaya konması organik oluşumları inceleyen biçimbiliminki kadar kesinlikle olanaklıdır 

1. Saldırgan (Kötü kişi) 

2. Bağışçı (Sağlayıcı) 

3. Yardımcı 

4. Prens ve babası (Aranan kişi) 

5. Gönderen (Görevlendiren) 

6. Kahraman 

7. Sahte kahraman 

Propp’un çalışmasına yönelen geç dikkat ve ilgi, beraberinde birçok eleştiriyi de getirmiştir. Örneğin, “Propp’u en çok eleştirenlerden biri de, Propp’un “Morphology of the Folktale” adlı monografisini yapısalcı yaklaşımın üstünlüğünü ve biçimci yaklaşımın kusurlarını göstermek için kullanan tanınmış Fransız yapısalcı/Structuralist Claude Lévi- Strauss’dur. Propp’un yaklaşımını masalların hemen hemen bütünüyle sözlü olmasına rağmen, metinleri yazılı sabit metin gibi algılayarak tahlil sürecinde sözlü özellikleri, ses tonu, ruh hâli, karakter gibi masalları birbirinden farklı kılan her şeyi ortadan kaldırmakla eleştirilmiştir. Propp’un savunucuları ise, bu tür bir eleştirinin gereksiz ve aşırı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Çünkü Propp’un yaklaşımı masallarda bulunmayan anlamları aramamaktadır, o psikanalizci gibi bir masaldan diğerine farklılaşan unsurları araştırmamıştır. Propp, anlatımın yapısını oluşturan yapı bloklarının elementlerini tespit etmeye çalışmıştır 

Jung’un bahsettiği dört arketip şunlardır: 

1. Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri 

2. Yeniden Doğuş Üzerine 

3. Masallarda Ruhun Fenomenolojisi Üzerine 

4. Hilebaz Figürünün Psikolojisi Üzerine 

Oğuz Cebeci’nin aktardığına göre bu eserde Freud şunları söylemektedir: “İnsan zihni üç tabakadan ya da sistemden oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla bilinç, önbilinç ve bilinçaltıdır. Önbilinç ve bilinçaltı, bilinç düzeyinde temsil edilip edilmemelerine göre ve kendi aralarında geçirgenliğin düzeyine bağlı olarak, bilinçten ve birbirlerinden ayrılırlar.” Freud’un geliştirdiği ikinci kuram ‘Yapısal Model’ kuramı adını taşımaktadır. “Yapısal model, Freud’un 1923 yılından itibaren savunduğu ve günümüzde daha yaygın olarak bilinen modeldir. İnsan zihninin ego, id ve süperego adlı üç kavramdan oluştuğu varsayımına dayanmaktadır. Bunlardan id (altben) insan zihninde, gündelik yaşamı yöneten mantık ve ahlak ilkelerinden uzak, serbest enerji akışıyla belirlenen ilkel ve ilksel bir oluşumu gösterir… Ego (ben) ise insan zihninin kişisel olan tarafıdır ve idin aksine gerçek ilkesi tarafından yönetilir. Mantık ve akılcı düşüncenin belirlediği ego insan zihninin diğer unsurlarının yani id ve süperegonun hem kendisiyle hem de birbirleriyle olan ilişkilerinin merkezinde yer alır. Süperego (üstben) içselleştirilmiş ana-baba imgelerinin etkisiyle oluşmuş denetleyici bir gücü gösterir; temel ilkesi, belirli bir eylem ya da düşüncenin ana-babanın onay ve sevgi duygusunun kaybına yol açıp açmayacağı sorusuna verilen bir yanıt çerçevesinde kişinin yaşamına yön vermektir”