Dünya sigortacılığına paralel olarak ülkemiz mevzuatında da sigortacılık faaliyetleri hayat ve hayat dışı olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. 2010 yılı içinde yapılan düzenlemelere göre, hayat dışı sigortalar 18 branş olarak belirlenmiştir. Sigorta şirketleri 1998 yılından itibaren hayat ya da hayat dışı sigorta gruplarından sadece birinde faaliyet gösterebilmektedir. Ancak, hayat portföylerini hayat şirketlerine devretmeyen hayat dışı şirketler yeni poliçe tanzim etmemekle birlikte mevcut hayat portföylerini devam ettirebilmektedir. Mevcut düzenlemelere göre hayat sigorta şirketleri hayat sigorta branşlarının tamamında, emeklilik şirketleri ise hayat sigorta branşlarından hastalık / sağlık hariç diğer branşlarda ruhsat alabilmektedir.

Ülkemizde 2011 yılı sonu itibariyle 35’i hayat dışı sigorta şirketi, 14’ü hayat ve emeklilik şirketi, 9’u hayat sigorta şirketi ve biri reasürans şirketi olmak üzere toplam 59 sigorta, reasürans ve emeklilik şirketi faaliyet göstermektedir. Aktif olarak faaliyet gösteren şirketlerin dışında, ruhsat sahibi olmakla birlikte aktif faaliyet göstermeyen ya da faaliyeti kamu otoritesi tarafından durdurulmuş olan dört hayat dışı ve iki hayat sigorta şirketi ile bir reasürans şirketi mevcuttur. Bunlarla birlikte ruhsat sahibi toplam şirket sayısı 66’dır.

2011 yılı sonu itibariyle ülkemizde sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde toplam 59 şirket faaliyet göstermektedir. Faal şirketlerin 35’i hayat dışı sigortalar, 9’u hayat sigortaları, 14’ü hayat ve emeklilik, biri de reasürans alanında ruhsat sahibidir. Ancak, ruhsat sahibi olmakla beraber faaliyette bulunmayan dört hayat dışı, iki hayat ve bir reasürans şirketi bulunmaktadır. Bunlarla birlikte ruhsat sahibi şirket sayısı 66’ya ulaşmaktadır.

Ülkemizde sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde faaliyet gösteren 59 sigorta, reasürans ve emeklilik şirketinde 2011 yılı sonu itibariyle toplam 16.783 kişi istihdam edilmektedir. Diğer yandan, sigorta ve emeklilik şirketlerinin sigortacılık faaliyetine aracılık etmek üzere kurulan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde tutulan Levha’ya kayıt yaptırmış acente sayısı 16.616, bireysel emeklilik sisteminde aracılık yapmak üzere Emeklilik Gözetim Merkezi’ne (EGM) kayıtlı bireysel emeklilik aracısı sayısı ise 17.868’dir.

Sektörde faaliyet gösteren sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından yıl içinde düzenlenen poliçe sayısı 2011 yılında bir önceki yıla göre hayat dışı branşlarda % 15,62, hayat branşında ise % 57,07 oranında artmıştır. Diğer yandan, aynı yılda bireysel emeklilik sistemindeki sözleşme sayısı % 15,92, katılımcı sayısı ise % 15,80 oranında yükselmiştir. Bu durum, poliçe, sözleşme ve katılımcı sayıları itibariyle sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinin ülkemizde aralıksız olarak büyümeye ve gelişmeye devam ettiğini göstermektedir. Tablo 8.4’de hayat dışı branşlarda son beş yıl içindeki poliçe sayıları yer almaktadır.

Türkiye’de sigortalılık oranının halen düşük ve potansiyelin de yüksek olması yabancı yatırımcıların bu piyasaya ilgisini çekmeye devam etmektedir. Ülkemizde 2001 yılında 15 olan yabancı sermayeli şirket sayısı 2010 yılı sonunda 44’e yükselmiştir. 2011 yılında sektöre bir yeni yabancı sermayeli şirket girişi olmasına rağmen, bir yabancı sermayeli şirketin faaliyetinin durdurulması sonucunda yabancı sermayeli şirket sayısında bir değişiklik olmamıştır. 31.12.2011 tarihi itibariyle mevcut 35 hayat dışı sigorta şirketinden 28’i ve 23 hayat ve emeklilik şirketinden 16’sı doğrudan veya dolaylı olarak yabancı ortaklıdır. Bu şirketlerin 36 adedinde yabancı sermayenin payı % 50’nin üzerindedir.

Türk finans sektörü bankacılık ağırlıklı bir yapıya sahiptir. Bankacılığı sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörleri takip etmektedir. 2010 yılı sonunda 1,3 trilyon
Türk finans sektörü varlık toplamı 2011 yılı sonunda 1,5 trilyon
’ye yükselmiştir. Bu tutarın yaklaşık 1,4 trilyon
’lik kısmını bankacılık sektörü (TCMB dahil) oluşturmakta iken, sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinin varlık toplamı 42,5 milyar olarak gerçekleşmiştir. Varlık toplamı içerisinde bankacılık sektörünün payı % 89,83, sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinin payı ise % 2,80’dir.

Sigortacılık sektöründe 2011 yılında toplam 17,2 milyar
prim üretilmiş ve bir önceki yıla göre prim üretiminde ortalama % 21 oranında artış sağlanmıştır. Prim üretimi hayat ve hayat dışı şirket ayrımında incelendiğinde, hayat dışı şirketlerin toplam prim üretimi içindeki ağırlığı 2007 yılında % 85 iken 2011 yılında % 82’ye gerilediği görülmektedir.

Küresel ekonomik krizin etkisiyle Türkiye’de toplam prim üretimi 2009 yılında enflasyon oranının altında artış göstermiş, buna karşılık krizin sona ermesiyle birlikte tekrar hızlı büyümeye başlamıştır. Bu trend 2011 yılında da devam etmiş ve prim üretimi hayat dışı şirketlerde % 22, hayat / emeklilik şirketlerinde ise % 21 oranında artmıştır.

2011 yılında hayat dışı dallarda düzenlenen poliçelerin yaklaşık üçte biri KTK Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) sigortasında, onda biri ise motorlu kara taşıtları kasko sigortasında tanzim edilmiştir. Buna karşın, adı geçen sigortaların prim üretimi hayat dışı prim üretiminin sırasıyla beşte bir ve dörtte birini teşkil etmektedir. Hayat dışı branşlar dikkate alındığında, düzenlenen poliçe sayısının % 61’inin, prim üretiminin ise % 73’ünün dört branşta, kara araçları, kara araçları sorumluluk, hastalık / sağlık ile yangın ve doğal afetler, gerçekleştirildiği görülmektedir.

Sözlük anlamıyla borçlarını ödeyebilme kapasitesi anlamına gelen Solvency, Türkçeye “yükümlülük
karşılama yeterliliği” veya "sermaye yeterliliği" olarak çevrilmektedir. Yükümlülük karşılama yeterliliği, şirketlerin sigortalılara karşı olan yükümlülüklerini karşılayıp karşılamayacaklarına dair işletme hesapları ve olası değişimler hakkında bilgi sunan bir uygulamadır ve bu uygulamayla, şirketlerin belli bir anda borçlarını karşılamaya yeterli olup olmadığı ölçülmektedir.

Solvency sisteminin amacı sigorta ve reasürans şirketlerinin finansal açıdan zor dönemlerde (örneğin büyük kayıplara yol açan olayların veya ekonomik krizlerin meydana geldiği zamanlarda) sağlıklı şekilde faaliyetlerini yürütebilmelerini sağlamaktır. Böylece hem tüketiciler hem de şirketler korunmuş ve bir bütün olarak finansal sistemin istikrarı sağlanmış olacaktır.

Solvency II projesi AB’de Solvency I ile başlayan çalışmanın devamı niteliğindedir. Solvency I AB tek sigorta piyasasında sermaye yeterliliği rejimini yeniden düzenleyip güncelleştirirken, Solvency II çok daha kapsamlı düzenlemeler getirmektedir. Solvency II’de ana hedef, Solvency sistemini oluştururken sigorta şirketinin karşı karşıya kaldığı riskleri daha iyi değerlendirmektir. AB’de mevcut sermaye yeterliliği düzenlemelerinin aşağıda belirtilen zayıf noktaları nedeniyle yetersiz kalması üzerine Solvency II olarak adlandırılan yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur.
• Riskleri Dikkate Almaması: AB’de ilk sermaye yeterliliği düzenlemelerinin yürürlüğe girdiği 1970’lerin başından bu yana risk yönetimi önemli bir ilerleme kaydetmiş ve birçok büyük şirket
karmaşık risk yönetimi sistemleri geliştirmiştir. Ayrıca bir yandan yeni ürünlerin doğması ile yeni
riskler ortaya çıkarken bir yandan da risk azaltıcı tedbirler geliştirilmeye başlanmıştır. Ancak,
yürürlükteki sistem risk bazlı olmayıp, piyasa, kredi ve faaliyet riski gibi bazı önemli riskleri hesaba
katmamaktadır. Mevcut sistem geçmiş verileri kullanan statik hesaplamalara dayalı olup,gelecekte oluşması muhtemel riskleri dikkate almamaktadır.
• Sigortalıları Yeterince Koruyamaması: Mevcut sistemde risklerin dikkate alınmaması, sigorta
şirketlerinin kendi risklerini yeterli derecede yönetmelerini ve risk yönetimlerini geliştirmelerini teşvik etmemektedir. Mevcut sistem, şirketlerin mali bünye zafiyetine düşmeksizin yükümlülükleriyle uyumlu sermaye miktarının belirlenmesini sağlayamadığı gibi, denetçilerin şirketlere zamanında müdahalesine imkan vermemektedir. Bu nedenle, yürürlükteki sistem şirket
başarısızlıklarını önlemede yetersiz kalmakta ve sigortalıları yeterince koruyamamaktadır.
• Tek Sigorta Piyasasının Düzgün İşlemesini Sağlayamaması: Birçok üye ülke AB çapında
uygulanan sermaye yeterliliğine ilişkin mevcut asgari gereklilikleri yetersiz bularak kendi
reformlarını gerçekleştirmiş ve böylece her üye ülkede hem sermaye yeterliliği hesaplamasına hem
de denetime ilişkin birbirinden farklı kurallar ortaya çıkmıştır. Bu durum, gerek AB sigorta şirketleri
gerekse sigortalılar için maliyetleri önemli ölçüde artırmakta, AB içindeki rekabeti engellemekte,
grupların etkin zamanında denetlenmesini sağlayamamakta ve Tek Pazarın düzgün ve sağlıklı
şekilde işlemesinin önünde önemli bir engel teşkil etmektedir.
• Uluslararası Düzenlemeler ve Diğer Sektördeki Düzenlemelerle Uyumlu Olmaması: Kredi derecelendirme kuruluşları ile Uluslararası Sigorta Denetçileri Birliği (IAIS) ve Uluslararası
Aktüerya Birliği (IIA) gibi uluslararası kuruluşların sermaye yeterliliği sisteminin güncellenmesine
ilişkin çalışmaları risk bazlı ekonomik yaklaşım öngörmekte olup, AB’nin mevcut sermaye
yeterliliği sistemi güncel yaklaşımların gerisinde kalmıştır. Ayrıca, Basel II yürürlüğe girmiş ve
2006/48/EC ve 2006/49/EC sayılı Direktiflerle bankalar için risk bazlı sermaye yeterliliği sistemine
geçilmiştir. Uluslararası ve sektörler arası bu uyum eksikliği AB sigorta şirketlerinin rekabet gücüne zarar vermektedir.

Solvency II mevcut sistemi çok daha geniş bir perspektiften gözden geçirirken, günümüzdeki çok çeşitli riskleri, risk yönetimi, finans teknikleri ve finansal raporlama gibi uygulamaları dikkate almayı amaçlamaktadır. Mevcut sistemle arasındaki bir diğer temel fark, Solvency II’nin varlıkları daha detaylı şekilde incelemesi, hem varlıklar hem de yükümlülükleri daha ayrıntılı metotlarla ele almasıdır. Bu çerçevede, Solvency II tek başına muhasebe penceresinden yapılan hesaplara ve aktiflerin durumuna değil, gerçek risk ölçümlerine dayanmakta ve varlıklarla beraber yükümlülükleri de daha fazla dikkate alan bir uygulama getirmeyi amaçlamaktadır. Sonuç olarak, yeni sistemin hem daha “dinamik” hem de daha fazla “riske dayalı” olması beklenmektedir.

Genel Amaçlar
• AB sigorta piyasalarının bütünleşmesini artırmak
• Sigortalıların daha fazla korunmasını sağlamak
• AB sigorta şirketlerinin rekabet gücünü artırmak
• Daha iyi düzenlemeyi teşvik etmek

Özel Amaçlar
• Risk yönetimini geliştirmek
• Denetim alanında uyumu artırmak
• Sektörler arası uyumu sağlamak
• Sermayenin daha iyi dağılımını sağlamak
• Uluslararası düzenlemelere uyum sağlamak
• Şeffaflığı artırmak

Operasyonel Amaçlar
• Sigorta direktiflerini tek çatı altında toplamak
• Teknik karşılıkların hesaplanmasını uyumlaştırmak
• Küçük ve orta ölçekli şirketler için orantılı düzenlemeler getirmek
• Raporlama alanında uyumu artırmak
• Değerleme ve raporlama kurallarını IASB, IAIS ve IAA kurallarıyla uyumlu hale getirmek

Sigorta Şirketlerine Faydaları
• Risk bazlı sermaye yaklaşımı sayesinde en uygun sermaye yeterliliğinin belirlenmesi
• Sermaye yeterliliği hesaplamasına ilişkin belirlenecek standart formül sayesinde sermaye
yeterliliğinin çok az ekstra maliyetle hesaplanabilmesi
• Etkin risk yönetimi uygulamalarının benimsenmesi
• Başta yatırımlara ilişkin kısıtlamalar olmak üzere gereksiz yasal kısıtlamaların kaldırılması
• Karşılanabilir risk özelliklerine sahip ve kişiye özel yeni ürünler yaratılması
• Sigorta ürünlerinin riske uygun şekilde fiyatlandırılması
• Mali zayıflıklara karşı erken müdahale yapılabilmesi
• Şeffaflığın artması
• Daha profesyonel ve rekabetçi bir yapının oluşması

Sigortalılara Faydaları
• Sigorta şirketlerinin mali bünye zafiyetine düşme olasılığının azaltılması sayesinde sigortalıların
daha fazla korunması
• Daha iyi risk yönetimi, düzgün fiyatlandırma, etkim denetim ve risk bazlı ekonomik model
sayesinde sigortalıların sigorta ürünlerine olan güveninin artması
• Ürün çeşitliliği ve fiyatlandırmada yaşanan iyileşmeler sayesinde sigortalıların daha fazla ürüne
daha ucuz fiyatlarla erişebilmesi

Denetçilere Faydaları
• Daha iyi denetim yapabilecek araçlara kavuşmaları ve şirketlerin karşılaştıkları risklerin tümünü
kapsamlı bir şekilde inceleyebilmeleri
• Zamanında harekete geçerek etkin denetim yapabilmeleri
• Sigorta gruplarının daha etkin şekilde denetlenmesi
• Denetim Kurumları arasında işbirliği ve uyumun artması

Genel Olarak Ekonomiye Faydaları
• Sigorta sektörünün kuramsal bir yatırımcı gibi davranması sonucunda, sektörün ve genel olarak AB ekonomisinin sermaye edinme maliyetlerinin düşmesi
• Düzenlemelerin ekonomik gerçeklerle uyumlu hale getirilmesi sayesinde genel olarak AB
ekonomisinde daha iyi bir sermaye dağılımına katkıda bulunması
• Ekonomide riskin ve sermayenin daha verimli dağılması sayesinde orta ve uzun vadede mali
istikrarın sağlanmasına katkıda bulunulması

Bütünlükçü Bilanço Yaklaşımı: Sigorta ve reasürans şirketlerinin sermaye yeterliliği sistemi
çerçevesinde bulundurması gereken sermaye düzeyini belirlerken, bilançosunda yer alan tüm
varlık ve yükümlülüklerle bunların etkileşimlerini dikkate almasını öngörmektedir. Bilançoda
yer alan tüm varlıkların ve yükümlülüklerin piyasa değerleriyle tutulması esas olup, bunun
mümkün olmadığı durumlarda, bu varlıklara ve yükümlülüklere benzer başka varlıkların ve
yükümlülüklerin değerleri veya piyasaya uyumlu değerleme teknikleri kullanılacaktır.

Risk Çeşitlendirme: Çeşitlendirme, risk artıran ya da tetikleyen olayların birbirinden bağımsız
olduğu varsayımıyla, bütün risklerin aynı anda gerçekleşmesinin mümkün olmadığı ilkesine
dayanmaktadır. Çok sayıda riski üstlenen bir sigorta şirketinden tüm risklerin aynı anda talep
edilmesi imkansızdır. Bu nedenle şirketler Solvency II sisteminde tüm riskler aynı anda
gerçekleşmiş gibi sermaye tutmaya gerek duymayacaklardır.

Riski azaltma: Her risk türü için kullanılabilen risk azaltma teknikleri, etkin ve verimli bir risk
yönetimi stratejisinin en önemli unsurlarından biridir. Solvency II sisteminde sermaye yeterliliği
hesaplanırken bu unsur da dikkate alınacaktır. En çok rastlanan risk azaltma yöntemi bir risk
portföyünün kısmen ya da tamamen bir reasürans şirketine devredilmesidir.

Hedef sermaye olarak da tanımlanan SCR (Solvency Capital Requirement), bir sigorta şirketinin
beklenmedik ancak önemli boyuttaki kayıplarının karşılanmasına yardımcı olacak ve poliçe sahipleriyle lehtarlara makul bir güvence sağlayacak düzeydeki sermaye miktarını ifade eder.

1. Hayat-dışı sigorta risk modülü, kapsanan tehlike ve işin yürütülmesinde kullanılan süreçlerle
ilgili olarak, hayat-dışı sigorta yükümlülüklerinden kaynaklanan riski yansıtmaktadır. Modül,
sigorta ve reasürans kuruluşlarının mevcut sigorta ve reasürans yükümlülüklerinin yanı sıra,
gelecek on iki aylık dönem boyunca alınması beklenen yeni işlere ilişkin sonuçlardaki
belirsizlikleri de hesaba katarak ve en azından aşağıdaki modüller için, gerekli sermaye
ihtiyaçlarının bir bileşimi olarak hesaplanabilecektir.

2. Hayat sigorta risk modülü, kapsanan tehlike ve işin yürütülmesinde kullanılan yöntemlerle
ilgili olarak, hayat sigorta yükümlülüklerinden kaynaklanan riski yansıtarak ve en azından
aşağıdaki alt- modüller için gerekli sermaye ihtiyaçlarının bir bileşimi olarak
hesaplanabilecektir.

3. Sağlık sigorta risk modülü, hayat sigortasına benzer teknik temelde gerçekleştirilsin veya
gerçekleştirilmesin, hem kapsanan riskleri ve hem de işin gerçekleştirilmesinde kullanılan
süreçleri takip ederek, sağlık sigorta yükümlülüklerinin sigortalanmasından kaynaklanan riskleri
yansıtarak ve hesaplama asgari düzeyde aşağıdaki riskleri kapsayabilecektir.

4. Piyasa risk modülü, kuruluşun varlıklarının ve yükümlülüklerinin değeri üzerinde etki yapan,
finansal araçların piyasa fiyatlarının seviyesi veya oynaklığından kaynaklanan riskleri yansıtmaktadır. Modül, özellikle bunların süreleri ile alakalı olmak üzere, varlık ve yükümlülükler arasındaki yapısal uyumsuzluğu düzgün bir şekilde yansıtarak ve en azından aşağıdaki alt-modüller için gerekli sermaye ihtiyaçlarının bir bileşimi olarak hesaplanabilecektir.

5. Karşı taraf temerrüt risk modülü, beklenmedik temerrüt veya karşı tarafın ve sigorta ve
reasürans kuruluşunun borçlularının kredi pozisyonundaki gelecek on iki ay boyunca olabilecek
bozulma nedeniyle ortaya çıkacak muhtemel zararları yansıtmaktadır. Karşı taraf temerrüt risk
modülü, reasürans düzenlemeleri, menkul kıymetleştirme, türevler ve aracılardan alacaklar gibi
risk- hafifletme sözleşmelerinin yanı sıra, spread- riski alt modülünde kapsanmamış olan
herhangi bir diğer kredinin etkisine maruz olma durumunu da kapsayacaktır. Sigorta veya
reasürans kuruluşu tarafından veya onun adına tutulan ipotek veya diğer bir güvenceyi ve
bununla ilişkili riskleri uygun şekilde dikkate alabilecektir.

SCR’nin kapsamına alınmak istenen riskler arasında ayrıca kredi riski ve operasyonel risk de
sayılabilir.
Kredi Riski: Şirketin anlaşmalı olduğu karşı tarafların, yapılan sözleşme gereklerine uymayarak
ödeme yükümlülüklerini tamamen ya da kısmen ve/veya zamanında yerine getirmemelerine ya da
getirememelerine bağlı olarak ortaya çıkan risktir.
Operasyonel Riskler: Uygun olmayan ya da işlemeyen iş süreçleri, insan hataları, teknolojik ya da altyapıyla ilgili aksaklıklar, hatalı raporlama veya dış etkenler nedeniyle ortaya çıkabilecek zararları ifade eder.