Süt sığırcılığında yüksek bir verim ve başarılı bir üretim için genetik verim yeteneği yüksek damızlık hayvanlara en uygun çevre koşullarının sağlanması gerekir.
Çevre koşulları içerisinde en önemli faktör ise, iyi bir besleme programının uygulanmasıdır. Çünkü bir sığırcılık işletmesinde besleme yöntemlerine bağlı olarak
işletme giderlerinin %50-70’ini yem giderleri oluşturmaktadır. Bu nedenle, süt
sığırcılığında verimliliği ve karlılığı etkilen faktörlerin başında besleme gelmektedir.

Hayvanların yemlerle tükettikleri besin maddelerinden yararlanabilmeleri için
besin maddelerinin sindirim kanalında sindirilerek emilmeleri gerekir. Sindirim; yemlerle alınan besin maddelerinin, çeşitli sindirim salgıları ve mikrooragnizmalar yardımı ile daha basit yapıda parçalara ayrılarak, sindirim kanalından
emilebilir hale getirilmesidir. Hayvan, sindirim sonrası ortaya çıkan basit yapılı
bileşikleri barsak duvarından emerek vücuttaki metabolizma olaylarında kullanır.
Glukoz, tuz gibi bazı bileşikler sindirilmeden barsaklardan emilebildikleri halde,
daha karmaşık yapılı bileşiklerin emilebilmesi için sindirilmeleri zorunludur. Besin maddelerinin sindirim ve emilimi ile ilgili bilgiler sizlere 2. ünitede kapsamlı
olarak anlatılmıştı.

Süt sığırlarının besin madde gereksinimi; bir hayvanın günlük besin madde gereksinimi veya tükettikleri yemdeki miktarı olarak belirtilmektedir. Süt sığırlarının
protein gereksinimi ham protein veya sindirilebilir ham protein olarak, enerji gereksinimi ise; Metabolik Enerji (ME), Toplam Sindirilebilir Besin Maddeleri (TSBM)
veya Net Enerji Laktasyon (NEL) gibi enerji birimleri ile ifade edilmektedir.

Yem tüketimi üzerine çevre sıcaklığının etkisi önemlidir. Çevre sıcaklığının düşmesi hayvanın vücudundan enerji kaybını artırdığı için enerji gereksinimi ve dolayısı ile yem tüketiminin artmasına, çevre sıcaklığının yükselmesi ise yem tüketiminin düşmesine neden olur.

Yemde bulunan ve yemin tadını ve kokusunu kötüleştiren maddeler yem tüketimini düşürür. Rasyonun kaba yem ve sellüloz içeriği, kaba yemin kalitesi de yem
tüketimine etkide bulunmaktadır. Rasyonda yüksek oranda kolay parçalanabilir
karbonhidrat bulunması rumen pH’sını düşürdüğü için yem tüketimini olumsuz
etkiler. Rasyonda aşırı protein bulunması buna karşın yetersiz enerji düzeyi ruminal dengeyi bozduğundan yem tüketimini düşürür. Rasyonda aşırı yağ kullanımı
sellülozca zengin yemlerin rumenden geçişini yavaşlatarak yem tüketimini azaltır.

Yaşama payı; canlı ağırlığı değişmeyen ve hiçbir verim vermeyen bir hayvanın
yaşamını devam ettirebilmesi için gereksinim duyduğu besin maddeleri miktarını ifade eder. Ancak, hayvancılık gelir elde etmek amacıyla yapılan bir tarımsal
faaliyet olduğu için uygulamada hayvanların sadece yaşama payı düzeyinde beslenmesi düşünülemez

Yaşama payı
enerjisi; bazal metabolizma dışında yem yeme, sindirim faaliyetleri ve vücut ısısının düzenlenmesi gibi işlevler için gerekli olan enerji miktarını içerir. Çevre faktörleri içerisinde çevre sıcaklığı yaşama payı enerji gereksinimini önemli düzeyde
etkilemektedir. Çünkü, çevre sıcaklığı yazın ve kışın ne olursa olsun hayvan vücut
sıcaklığını sabit tutmak zorundadır. Vücut ısısı süt sığırlarında 37.0-39.3 °C arasında değişir. Vücut ısısının sürekli olarak normal düzeyde tutulmasını sağlayan
en uygun çevre ısısı sığırlarda 5-20 °C’dir.

Tüm memeli hayvanlar gibi süt sığırları da yeni doğan yavrularını beslemek için
süt salgılarlar. Süt verme dönemine laktasyon denir ve süt sığırlarında bir laktasyon dönemi 305 gün kabül edilir. Laktasyondaki hayvanların besin madde gereksinimlerini; canlı ağırlık, yaş, süt verim miktar ve kalitesi belirler. Laktasyon
dönemindeki bir inek kendi vücudundaki kuru maddenin 4 katından daha fazlasını sütle vücudundan dışarı salgılamaktadır. Bu nedenle laktasyon dönemindeki
ineklerin verim payı besin madde gereksinimleri oldukça yüksektir

Süt vitamin bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle süt sığırlarının özellikle
vitamin A ve vitamin D gereksinimleri rasyonla yeterli düzeyde karşılanmalıdır.
Süt sığırlarının diğer vitamin gereksinimleri daha düşük olup, genellikle tükettikleri yemlerle veya rumende bulunan mikroorganizmalar tarafından karşılanmaktadır. Ancak, yüksek verimli ineklerin rasyonlarına niasin katılması önerilmektedir.

Sütün önemli bir bölümünü su oluşturduğu için süt veren hayvanların su tüketimleri oldukça yüksektir. Süt sığırlarının su gereksinimi; hayvanın fizyolojik durumuna,
kuru madde tüketimine ve çevre sıcaklığı gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
Sığırlar her bir kg kuru madde tüketimine karşılık yaklaşık 4-6 lt su tüketmektedirler. Bunun dışında süt ineklerinde her 1 lt süt verimi için 0.87 lt su hesaplanmalıdır. Yazın sıcak havalarda hayvanların su tüketimi önemli düzeyde artmaktadır.
Süt sığırlarında yetersiz su tüketimi, sütte su oranını değiştirmemekle birlikte, yem
tüketimi ve süt verimini düşürmektedir

Süt sığırlarının beslenmesinde mısır silajı yaygın olarak kullanılan değerli bir
kaba yemdir. Kaliteli bir mısır silajı enerji bakımından oldukça zengindir. Günde
hayvan başına 25-30 kg mısır silajı yedirildiğinde ineğin yaşama payı ile süt verimi için gerekli olan enerjinin önemli bir kısmı karşılanabilir. Ancak mısır silajı protein bakımından yeterli olmadığı için yemlemede mısır silajının proteince
zengin yemlerle desteklenmesi gerekir.

Yoğun yemler; enerji, protein ya da her ikisi bakımından zengin ve sindirilme
derecesi yüksek olan yemlerdir. Yoğun yemler içerdikleri besin maddesi miktarına göre enerji yemleri ve protein ek yemleri olarak iki ana gruba ayrılır.

Süt ineklerinin beslenmesinde dört temel dönem söz konusudur (Şekil 4.2):
Erken laktasyon dönemi (1. dönem): Buzağılamadan sonraki ilk 70 günlük
dönemdir. Hayvan en yüksek süt verimine bu dönemde ulaşır.
Orta laktasyon dönemi (2. dönem): Laktasyonun 70-140 günlük dönemini
kapsar. Bu dönemde süt verimi azalmaya başlar, hayvanın kuru madde tüketimi
ise en yüksek düzeye ulaşır.
Geç laktasyon dönemi (3. dönem): Laktasyonun 140-305 günlük dönemini
kapsar. Süt üretiminde sürekli bir azalma görülür.
Kuru dönem (4. dönem): Hayvanın kuruya ayrıldığı ve süt vermediği yaklaşık
60 günlük dönemi kapsar.

Bu dönemde ineklerin beslenmesinde mutlaka iyi kaliteli bir kaba yem kullanılmalı, hayvanların günlük kuru madde tüketimlerinin yarısı veya en az %
30’unu kaba yemler oluşturmalıdır. Kaba yemlerin en az yarısı 5 cm’den daha
uzun doğranmış olmalıdır. Günlük süt verimi belirlenerek verilecek yem miktarı
süt verimine göre ayarlanmalıdır. Mümkünse kaba ve yoğun yem karıştırılarak
birlikte verilmelidir. Yüksek süt verimli hayvanların enerji ve protein gereksinimlerinin karşılanması için gerekirse rasyona yağ ve korunmuş protein eklenmelidir.

Altıncı aydan sonra buzağıların, dana ve düvelerin beslenmesi oldukça kolaylaşır. Bu dönemde damızlık olarak kullanılacak dana ve düvelerde çok hızlı bir
canlı ağırlık artışı ve kendi gelişmelerini yeterince tamamlamadan erken yaşta
cinsi olgunluğa ulaşmalar istenmez. Bu nedenle bu dönemde beslemenin temelini kaliteli kaba yemler oluşturmaktadır. Kaba yem kalitesine bağlı olarak sınırlı düzeyde yoğun yem takviyesi ile beslenen dişi düveler ergin canlı ağırlığın
%70’ine ulaştıkları 13-15 aylık yaşta tohumlanmakta ve ilk gebeliğin son 2- 3
aylık dönemine kadar benzer şekilde beslenmelerine devam edilmektedir. Gebeliğin son 2-3 aylık döneminde ise kurudaki ineklerin beslenmesine benzer bir
besleme programı uygulanmaktadır. Damızlık olarak kullanılacak erkek dana
ve düvelerin beslenmesi de dişi dana ve düvelere benzemektedir. Damızlık dışı
erkek danalar ise besiye alınır.

Besleme, sütün miktar ve kalitesini önemli düzeyde etkiyebilir. Özellikle süt yağının besleme ile önemli ilişkisi vardır. Süt hayvanlarının yeterli düzeyde süt yağı
sentezleyebilmeleri için rasyon kuru maddesinde en az %17-18’i ham sellüloz bulunmalıdır. Çünkü, sellülozun rumende parçalanması sonucu açığa çıkan asetik
asit süt yağının sentezlenmesinde kullanılmaktadır. Rasyona katılan bitkisel ve
hayvansal yağların sütün yağ içeriği üzerine etkisi genellikle önemsizdir.

Süt inekleri için rasyon hazırlarken, rasyon hazırlanacak hayvanın özellikleri, besin madde gereksinimleri, rasyona girebilecek yemler ve besin madde içerikleri,
rasyonda kullanılacak yemlerin hayvan sağlığı ve süt kalitesine etkileri, yemlerle
ilgili kısıtlamalar ile yemler ve katkı maddelerinin birim fiyatları dikkate alınmalıdır. Süt inekleri için rasyon hazırlama ve yemleme yöntemlerine ilişkin bilgiler
sizlere 8. ünitede daha detaylı olarak verilecektir.

Süt inekleri kışın genellikle ahırda yemlenirler. Kış beslemesinde süt ineklerine
verilecek en iyi kaba yemler kuru otlar ve silo yemleridir. Kaliteli kaba yemler
ineklerin yaşama payı dışında verim payı gereksinimlerinin bir bölümünü de
karşılayabilir. Ancak, sadece kaba yemlerle tek başına dengeli bir yemleme yapılamaz. Süt verimi için gerekli besin maddeleri açığı yoğun yem karışımından
oluşan süt yemi ile karşılanmalıdır. Kış dönemi beslemesinde rasyonun A ve D
vitamini bakımından desteklenmesinde yarar vardır.

Süt humması; yüksek verimli ineklerde doğumdan sonra süt salgısı nedeniyle artan kalsiyum gereksiniminin tüketilen yemlerle karşılanamaması sonucu ortaya
çıkan bir beslenme hastalığıdır. Doğumdan önce aşırı kalsiyum tüketimi de süt
hummasına yol açabilir. Özellikle ikinci veya üçüncü laktasyonunu tamamlayan
hayvanlarda süt humması daha sık görülür. Süt hummasının önlenmesi için doğumdan önce kalsiyum bakımından dengeli bir besleme ve D vitamini takviyesi
önemlidir

Laktasyonun ilk döneminde enerji kaynağı olarak yeteri kadar karbonhidrat
tüketmeyen ineklerde görülen bir beslenme hastalığıdır. Erken laktasyon döneminde yeteri kadar karbonhidrat tüketmeyen süt ineklerinde enerji ihtiyacının
karşılanması için vücut yağları parçalanmaktadır. Vücut yağlarının parçalanması
sonucu açığa çıkan keton bileşiklerinin kandaki düzeyinin aşırı yükselmesi ketosise neden olmaktadır. Bu durum, erken laktasyon döneminde süt ineklerinin
rasyonlarıyla yeterli düzeyde karbonhidrat tüketimi sağlanarak ve rasyona niasin
katılarak önlenebilir.