Farklı çiftlik hayvanları üretim faaliyetleri et, süt, lif ve yumurta gibi yaşam için gerekli olan maddelerin elde edilmesine çok önemli düzeyde katkıda bulunmaktadırlar. Bu katkının devam edebilmesi ise ancak hayvanların üremeleri ile mümkün olabilmektedir. Çünkü yetiştiriciliği yapılan hayvan türlerinin ürememeleri durumunda ekonomik öneme sahip hayvansal ürünlerin üretimi gerçekleşmediği gibi var olan çiftlik hayvanı türünün gelecek kuşaklardaki devamlılığı da sağlanamamaktadır. Bu nedenle üreme, hayvan yetiştiriciliğinde ilk ve en önemli aşamadır.

Üremenin çiftlik hayvanları üretimindeki diğer önemli bir rolü ise üretimi yapılan verimlerin genetik olarak iyileştirilmesinde başvurulan yöntemlerin başarısı üzerindeki etkisidir. Üzerinde durulan tüm genetik ıslah yöntemlerinin başarısı, esas olarak seleksiyon (damızlık seçimi) uygulamasının etkinliğine bağlı olup etkinlik, söz konusu hayvan sürüsünde (populasyonunda) elde edilen döl sayısındaki artışa bağlı olarak artış göstermektedir. Çünkü en üstün nitelikli damızlıklar düşük sayıdaki döl gruplarının aksine fazla sayıdaki döl grupları içinden daha başarılı olarak seçilmektedirler.

Üreme, hayvanların uyum (adaptasyon) yetenekleri ile de doğrudan ilişkili olup, hayvan gruplarının yeni bir çevreye uyumlarını gösteren ölçütlerin başında gelmektedir. Yani, yeni bir çevreye getirilen hayvanlar uyum sağlayamazlar ise ilk aşamada üreme fonksiyonlarını durdurmaktadırlar.

Sığır yetiştiriciliğinde üretilen temel verimler süt ve ettir. Üreme, süt sığırı yetiştiriciliğinde üretimin ekonomikliğini birçok yolla belirlemektedir. Bu yolların başında laktasyonu periyodik olarak yenilemesi dolayısıyla da süt üretiminde devamlılığı sağlaması gelmektedir. Diğer yollar ise; buzağı üretimi yoluyla sürünün yenilenmesine ve damızlık satışlarına imkan vermesi ve esas olarak erkek buzağı üretimi yoluyla da et üretimine katkıda bulunmasıdır. Et sığırcılığında ise üreme öncelikli olarak mümkün olduğu kadar çok yavru elde edilerek bunların besiye alınmaları açısından önem taşımaktadır.

Memeli hayvanlarda dişi üreme organları içeriden dışarıya doğru sırasıyla iki adet ovaryum (yumurtalık), iki adet ovidukt (yumurta yolu), uterus
(döl yatağı), vagina (döl yolu) ve vulvadan (döl yolu ağzı) oluşmuştur (Şekil 2.1).

Memeli ve kanatlı hayvanlarda ovaryumların iki temel fonksiyonu vardır. Bunlar; dişi üreme hücresi olan yumurtanın (oosit) ve bazı üreme hormonlarının üretilmesidir.

Karın bölgesinde iç organların tümünü örten zar.

Follikülün ovulasyon yapmadan önceki formudur.

Memeli erkek üreme organları içeriden dışarıya doğru sırasıyla bir çift testis, kanal sistemi (epididimis ve ductus deferens), eklenti üreme bezleri
(ampulla, vesikula seminalis, prostat, cowper bezi), üretra ve penisten oluşmaktadır (Şekil 2.2).

Bir organ ya da salgı bezinin işlev gören dokusudur.

Testislerin, erkek üreme hücreleri (spermatozoit, sperm) ve erkek cinsiyet hormonları (androgenler) üretimi olmak üzere iki esas fonksiyonu bulunmaktadır. Kanatlılarda abdomen boşluğunda bulunan testisler memelilerde vücudun dışında derinin devamı olan skrotum adı verilen bir kese içinde bulunurlar. Skrotumun görevi; sağlıklı bir spermatozoit üretimi için testislerin sıcaklığının vücut sıcaklığından daha düşük sıcaklığa düşürülmesine katkıda bulunmak ve testisleri dış etkilere karşı korumaktır.

Üreme hormonları hayvanların eşeysel olgunluğa ulaşmalarıyla birlikte fonksiyon yapmaya başlarlar, dişi ve erkek üreme hücrelerinin üretilmesi
(gametogenesis), cinsel istek ve belirtilerinin ortaya çıkması, döllenme, gebelik, doğum ve gibi üreme olaylarının gerçekleşmesini denetlerler.

Üreme ile doğrudan ilişkili olan hormonlar esas (primer) üreme hormonları olarak gruplandırılmakta ve epifiz, hipotalamus, hipofiz, ovaryum,  uterus, testis, meme bezi ve gebe hayvanlarda plasenta olmak üzere başlıca sekiz merkezden üretilmekte ve salgılanmaktadırlar.

İskeletin, yanlarda iki kalça kemiği ve üstte omurganın devamını oluşturan kemiklerden meydana gelmiş kısmı.

Beyinde bulunan ve üremeyi denetleyen bir merkez de epifiz bezidir. Epifiz bezi, beyinin üçüncü ventrikülüsünün tavanına kısa bir sapla asılı durumdadır. Üreme üzerindeki kontrolünü ürettiği melatonin isimli hormon yoluyla gerçekleştirmektedir. Bu bez, çiftlik hayvanları türlerinin hemen hepsinde bulunmakla birlikte üreme üzerindeki etkisini esas olarak koyun, keçi ve at gibi mevsime bağlı olarak kızgınlık gösteren, dolayısıyla çiftleşen türlerde göstermektedir.

Eşeysel olgunluk (ergenlik, pubertas) üreme organlarının gelişmeleri sonucunda genç erkeklerin spermatozoit ve genç dişilerin yumurta hücresi üretmeye başlamaları ve çiftleşme isteği göstermeleri durumudur.

Memeli çiftlik hayvanlarında erkeklerin yılın her mevsiminde sperma üretmeleri ve aşım isteğine sahip olmalarına karşılık dişiler, ancak kızgınlık
olarak adlandırılan ve döngüsel olarak tekrarlanan dönemlerde cinsel istek gösterirler ve çiftleşirler. Kızgınlık döngüsü, dişi hayvanın eşeysel olgunluğa ulaşması ile başlayan ve kızgınlık, çiftleşme, ovulasyon ve döllenme gibi davranışsal ve fizyolojik üreme süreçlerini içine alan bir dönemdir. Kızgınlık (Östrüs), kızgınlık döngüsü içinde yalnızca bir devreye özgü iken, kızgınlık döngüsü bir kızgınlığın başından onu izleyen ikinci kızgınlığa kadar geçen süredir.

Monoöstrik hayvanlar: Bu tip kızgınlık esas olarak yabani hayvanlarda görülür. Bu hayvanlar yılda bir defa kızgınlık gösterirler ve çok uzun süren bir cinsel dinlenme (anöstrus) dönemine girerler.

Kızgınlık döngüsü proöstrus, östrus, metaöstrus ve diöstrus olarak isimlendirilen birbirini izleyen dört alt evreden oluşmaktadır.

Bu amaçla bir veya birden fazla hormon çeşitli şekillerde kullanılabilmektedir. Gonad uyarıcı salıverilme hormonu (GnRH), progesteron, östrogen ve Prostaglandin F2a analogları en çok kullanılan hormonlar arasındadır.