İş sağlığı ve güvenliği sorununun büyüklüğünü gösterir.

Çünkü bireyin sağlık durumu işgücü arzını miktar, kalite ve fiyat olarak etkiler ve çalışanın sağlığı ile beşeri sermayenin etkinliği –ve dolayısıyla– firmanın performansı arasında bir çeşit bağlantı vardır. Daha iyi çalışan sağlığı daha iyi firma anla­mına geldiği için işyerinde sağlığa yatırım yapmanın ekonomik bir gerekçesi söz konusu­dur.

Güvenlik üretim fonksiyonu; firmanın güvenlik harcamaları ile iş kazaları ve meslek hastalıkları arasındaki ilişkiyi gösteren negatif eğimli eğridir.

İş kazası; işyerlerinde ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara neden olan istenmeyen olaylardır.

Marjinal güvenlik maliyeti; işverenin işyeri güvenliğini arttırmak için yaptığı harcamalardaki artışın üretim maliyetlerinde neden olduğu artışı gösteren kavramdır.

Tehlike; işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanları veya işyerini etkileyebilecek zarar ve hasar verme potansiyelidir.

Marjinal Güvenlik Faydası (MGF): İşyeri güvenliğinin bir birim arttırılması durumunda firmanın sağlayacağı faydayı gösteren kavramdır.

Sağlık Zararı: İnsanların yaralanması, hastalanması, malın ve/veya çalışılan yerin zarar görmesi veya bunların birlikte gerçekleşmesine neden olabilecek potansiyel kaynak veya durumdur.

İş Sağlığı ve Güvenliği: İşyerinde işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan; çalışanların, geçici işçilerin, tedarikçi personelinin, ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların sağlığına zarar verebilecek faktörleri ortadan kaldırmak ve/veya iyileştirmek amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

Risk: Bir olay veya bir olgunun içinde onun doğası gereği var olan ve gerçekleştiği zaman kesinlikle zarar veren durumdur.

Ekonomik Konjonktür, Firma Ölçeği, Küreselleşme, İşgücünün Eğitim Seviyesi, İş Güvenliği Hizmetlerinin Yetersizliği, Kayıt Dışı İstihdamın Fazlalığı, Kişisel Hatalar, Makine, Ekipman ve Kullanılan Malzemelere Bağlı Nedenler

Konjonktürel dalgalanmalar: Ekonominin reel üretim hacminde gözlenen iniş ve çıkışlar konjonktür olarak adlandırılmaktadır. Konjonktür ekonomideki büyüme ve daralma dönemlerinin dönüşümlü olarak yaşanmasını ifade etmektedir. Konjonktür dönemi dört aşamadan meydana gelir: tepe, daralma, dip ve genişleme.

Küreselleşme: Yerkürenin farklı bölgelerinde yaşayan insan, toplum ve devletler arasındaki iletişim ve etkileşim derecesinin “karşılıklı bağımlılık” kavramı çerçevesinde giderek artmasıdır.

Taşeron İşletme: Alt işveren olarak da adlandırılır. Bir işin bir kısmını gerçekleştirmek ya da esas işi yapan işverenin sözleşmesindeki tüm yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla anlaşma imzalayarak üstlenen diğer yüklenicidir.

Kayıt dışı istihdam: Niteliği açısından yasal olmakla birlikte kamu kurumlarına bildirilmemiş, kamu kayıtlarına ve istatistiklere yansımayan ve istatistiksel olarak tam hesaplanamayan kendi adına veya ücretli/yevmiyeli çalışmalar şeklindeki istihdam türleridir.

Ekonomik nedenlerin başında işsizlik ve kayıtlı sektörün yeterince açık iş üretememesi gelmektedir. İşgücü üzerinde vergi ve sigorta gibi ağır kamusal mali yüklerin olması da işverenlerin işçileri kamu kurumlarına kayıt ettirmeden çalışmaya yönelmelerine neden olmaktadır. Vergi yükünün adil dağıtılmaması, yoksulluk ve çalışma hayatında yeni çalışma şekillerinin (eve iş verme, taşeron işçiliği, tele çalışma gibi) yaygınlaşması da kayıt dışı istihdamın artmasına neden olan diğer ekonomik faktörlerdir. Kayıt dışı istihdamın sosyal nedenleri olarak göç, nüfus artışı ve işgücünün niteliğinin düşük olması sayılabilir. Kayıt dışı istihdam bazı durumlarda ‘işletmelerden kaynaklanan nedenler’ e bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Küçük işletmelerin yaygınlığı, işletmelerin rekabet gücünün düşüklüğü, işletmelerin yeterince kurumsallaşamamaları, marka yaratamamaları ve fason üretim işletmelerden kaynaklanan kayıt dışı istihdam nedenlerindendir. Kayıt dışı istihdamın nedenlerinin en büyük kısmı kamudan kaynaklanan sorunlar ile ilgilidir. Bürokratik işlemlerin fazlalığı ve mevzuatın basit olmaması çoğu durumda işverenleri bununla uğraşmak yerine kayıt dışı işçi çalıştırmaya yöneltebilmektedir. Denetimlerin yetersizliği, kayıt dışı istihdamın tespit edilmesi durumunda cezaların etkin olmaması da ‘kamu’ dan kaynaklanan kayıt dışı istihdam sebepleri arasında sayılabilir.

• Karar alma yeteneğinin azalması
• Karmaşık planlamalar yapabilme yeteneğinin azalması
• İletişim becerilerinin azalması
• Verimlilik ve performansın azalması
• Hafıza kaybı ve ayrıntıları hatırlayamama
• Çevredeki değişikliklere ve kendisine aktarılan bilgilere karşılık verememe
• Uyanık kalamama (araç kullanırken uyuma)
• Risk alma eğiliminin artması
• Unutkanlığın artması
• Hatalı değerlendirmeler yapmak
• Hastalığın, işe gitmemenin ve işçi devir hızının artması
• Kaza oranlarının artması

• Firma Kârlılığının Artması
• Davranış Değişikliğinin Sağlanması ve Güvenlik Kültürünün Oluşması
• Firma İmajının Güçlendirilmesi
• Kurum Sadakatinin Güçlenmesi
• İş Sağlığı ve Güvenliği Standartlarının Maliyetleri

Güvenlik Kültürü: Bir firmada insanların risklere, kazalara ve önlemlere karşı davranışlarına rehberlik eden; çalışanların güvenlikle ilgili davranışlarını ödüllendiren ve endişelerini rapor etmelerini cesaretlendiren, güvenlikle ilgili konuların nasıl yönetileceğini belirleyen kalıcı ve tutarlı bir sistemin olmasıdır.

Sosyal Sorumluluk: Firmanın ekonomik ve çevresel yükümlülükleri ile sosyal etkileridir. Sosyal sorumluluklar genellikle şirketlerin yasal zorunluluklar dışında yaptığı faaliyetleri kapsar. Sosyal sorumluluklar şirketlerin hissedarlarına karşı olan sorumlulukları da kapsar.

• İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği için her türlü önlemi almak, organizasyonu yap­mak, araç ve gereçleri eksiksiz bulundurmak
• İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek
• Sağlık ve güvenlik önlemlerinin değişen şartlara uygun hale getirmek ve mevcut durumu sürekli iyileştirmek
• İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini vermek
• İşyerlerinde meydana gelecek iş kazalarını ve meslek hastalıklarını en geç iki gün içinde yazı ile Çalışma Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne bildirmek

OHSAS 18001 İş Kanunu’nun kamuya yüklediği ödev gereğince hazırlanıp 9 Aralık 2003 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren bir iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğidir. OHSAS 18001, öncelikle ağır ve tehlikeli işyerleri için BSI tarafından geliştirilen, tüm dünyada kabul görmüş ve risk analizine dayalı bir yönetim sistemidir. OHSAS 18001 şartnamesi, iş kazası ve meslek hastalıklarını en aza indirmeyi amaçlayan işyerlerinin isçi yükümlülükleri sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yasal yükümlükleri yerine getirebilmeleri için karşılanması gereken şartları içerir. Bu yönetim sistemi, zararla sonuçlanabilecek olası tehlikelerin önceden tespit edilerek bu riskleri minimize ve bertaraf edilmesi ile gerekli önlemlerin alınmasını hedeflemektedir.

• Her Konuda İşçilerin Sağlık ve Güvenliklerini Korumak
• İşin Kişilere Uygun Hale Getirilmesine Özen Göstermek
• Teknik Gelişmeler Doğrultusunda Tehlikeli Olan Ekipmanları Değiştirmek
• İşyeri İçin Genel Bir İş Güvenliği Politikası Geliştirmek
• İşyerinde Koruyucu ve Önleyici Hizmetleri Yürütmek
• İşyerinde Ciddi ve Yakın Tehlikelerle İlgili Önlemleri Almak
• Risk Değerlendirmesi Yapmak ve Kaza Raporlarını Düzenlemek
• İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Konularda İşçileri Bilgilendirmek
• İşçilerin Katılımını Sağlamak
• İşçileri İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Eğitmek
• İşçilerin Sağlık Gözetimini Yapmak

• Toplantılarda, eğitim esnasında, yöneticilerle veya ustabaşları ile bir bir yapılan konuşmalarda soru sorma, konu oluşturma, öneride bulunma
• Her türlü danışma faaliyetinin içinde bulunmak. Bu bir ankete, öneri projesine veya güvenlikle ilgili bir yarışmaya katılmak şeklinde olabilir.
• Kişisel güvenlik ekipmanlarının belirlenmesi sürecine katılmak
• Çalışma grupları gibi iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin içinde yer alabilmek için gönüllü olmak
• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözden kaçırılmış riskleri çözüm önerileri ile birlikte raporlamak
• İşçi temsilcisinin düzenlediği faaliyetlere katılmak ve işçi temsilcisi olmaya gönüllü olmak
• Şirketin yayın organında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili haberlere katkı sağlamak
• Eğitimde aldığı bilgileri işe aktarmak
• Yeni işe girenler iyi örnek olmak ve onlara iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hususlarda rehberlik etmek

• İşe başlanmadan önce
• Çalışma yeri veya iş değişikliğinde
• İş ekipmanlarının değişmesi halinde
• Yeni teknoloji uygulanması halinde

• Makina, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araç­larını doğru şekilde kullanmak,
• Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve kullanımdan sonra muhafaza edildiği yere geri koymak,
• İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını kurallara uygun olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek,
• İşyerinde sağlık ve güvenlik için ciddi ve ani bir tehlike olduğu kanaatine vardıkları herhangi bir durumla karşılaştıklarında veya koruma tedbirlerinde bir aksaklık ve eksiklik gördüklerinde, işverene veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisine derhal haber vermek,
• İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam tarafından belirlenen zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile işbirliği yapmak,
• İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve kendi yap­tıkları işlerde sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde, işveren veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile mevzuat uygulamaları doğrultusunda işbirliği yapmak.