Günlük hayatta en sık kullanılan merkezî eğilim ölçüsü olan aritmetik ortalama, seriyi oluşturan tüm gözlem değerlerinin gözlem sayısına oranı olarak tanımlanır. Aritmetik ortalama konum olarak verilerin en çok hangi değer etrafında toplandığının ya da yoğunlaştığının sayısal bir ölçüsüdür.

Bazen gözlem değerlerinin tümü aynı öneme sahip olmayıp temsil ettikleri değer bakımından farklılık gösterebilirler. Bu durumda, gözlem değerleri tartılandırılır, diğer bir ifadeyle ağırlık verilir. Gözlem değerleri bu ağırlıklarla çarpıldıktan sonra tartılı aritmetik ortalama hesaplanır.

1.Gözlem sayısının (n) aritmetik ortalama ile çarpımı, gözlem değerlerinin toplamına eşittir.

2.Gözlem değerlerinin aritmetik ortalamadan sapmalarının (farklarının) cebirsel toplamı sıfıra eşittir.

3.Gözlem değerlerinin aritmetik ortalamadan sapmalarının karelerinin toplamı minimumdur.

4.Aritmetik ortalama serideki tüm gözlem değerleri dikkate alınarak hesaplandığından, diğer bir ifadeyle duyarlı ortalama olduğundan seride yer alan aşırı değerlerden etkilenir.

Seriyi oluşturan gözlem değerlerinin karelerinin toplamının gözlem sayısına oranının karekökü kareli ortalamayı verir. Bir başka ifadeyle gözlem değerlerinin karelerinin aritmetik ortalamasının karekökü kareli ortalama olarak adlandırılır.

Gözlem değerleri küçükten büyüğe sıralandığında ortada kalan gözlem değeri medyandır ve tanımından da anlaşılacağı gibi bir seride yer alan gözlemlerin tümünün hesaba katılmadığı ortalamalardan biridir.

Kartiller medyandan önceki ve sonraki grubun yarısını işaret eder. Diğer bir ifadeyle kartiller, serideki gözlemlerin %25’inin hangi değerden önce geldiğini, yine %75’inin hangi değerden önce geldiğini belirtir. ‹lk kartil Q1, üçüncü kartil Q3 ile gösterilir. Daha önce de tan›mlandığı  gibi gözlemlerin %50’sinin hangi değerden önce geldiğini gösteren medyan ise ikinci kartil kabul edilir. Şekil 2.1’de birinci kartil, medyan ve üçüncü kartilin gözlemlerin hangi noktasında kaldığı gösterilmektedir. 

Mod en sık ortaya çıkan (en yüksek frekanslı) ölçüm olarak tanımlanmaktadır.

Bir gözlemler setinin değişim aralığı, bu serinin en büyük gözlemi ile en küçük gözlemi arasındaki farkıdır.

Varyans gözlemlerin aritmetik ortalamadan olan sapmalarının karelerinin toplamının gözlem sayısına oranıdır.

Farklı serilerin değişkenliklerinin karşılaştırılmasında, farklı birimlerle ölçülmüş veri setleri söz konusu olduğundan standart sapma kullanışlı değildir. Bunun yerine ilgili serilerin standart sapmaları serilerin ortalama değerinin yüzdesi olarak ifade edilir ve gözlem değerlerinin büyüklüklerinden kaynaklanan farklılık ortadan kalkmış olur. Elde edilen bu yeni değişkenlik ölçüsü kullanılarak serilerin birbirlerine göre daha değişken ya da daha homojen oldukları konusunda yorum yapılabilir.

Tartılı aritmetik ortalama hesabı için gözlem değerleri tartılarla beraber ayrıca frekanslarla çarpılır ve tartılarla frekansların çarpımlar toplamına oranlanır.

Anakütle için hesaplanan sayısal betimleyici ölçümlere parametre denir.

Örneklem için hesaplanan sayısal betimleyici ölçümler istatistik olarak adlandırılır.

Medyan,ölçümlerin %50’sinin üzerinde, %50’sinin aşağısında yer aldığı merkezi değerdir.

6 öğrenci sınava girdiğinden, bunun bir anakütle oldu¤u düşünülmelidir. N= 6 olmak üzere anakütle aritmetik ortalaması;

(80+70+75+85+90+80)/ 6=80'dir.

Öncelikle veriler küçükten büyüğe sıralanmalıdır.

Ö2:70 Ö3:75 Ö1:80 Ö6:80 Ö4:85 Ö5:90 

Ortada kalan gözlem medyandır. Bu veri setinde çift sayıda gözlem olduğu için ortada kalan iki gözlem toplanıp ikiye bölünerek medyan hesaplanmalıdır. Fakat bizim veri setimizde ortadaki iki değer aynı olduğu için medyan 80'dir.

Gözlemlerin %50’sinin hangi değerden önce geldiğini gösteren medyan ise ikinci kartil kabul edilir.

Mod en sık ortaya çıkan (en yüksek frekanslı) ölçümdür.Bu sette en sık tekrarlana ölçüm 80 olduğu için veri setinini modu 80'dir.

Değişim aralığı bir veri setindeki maksimum değer ile minumum değer arasındaki farktır. bu veri setinde maksimum değer 80, minimum değer ise 60'tır. bu veri setinin değişim aralığı 85-60=25'tir.

Bir gözlemler setinin en büyük gözlemi ile en küçük gözlemi arasındaki farka değişim aralığı denir.