• Wagner Kanunu,
• Sıçrama Etkisi,
• Abromowitz Eliasberg Hipotezi,
• Dows Hipotezi,
• Bürokrasinin Ekonomik Teorisi
• Olson Hipotezi,
• Dengesiz Büyüme Hipotezi,
• Direktör Hipotezi,
• Oates Hipotezi,
• Düşük Verimlilik Hipotezi,
• Politik Konjonktür Hareketleri Teorisi,
• Borcherding Hipotezi,
• Buchanan Yaklaşımı,
• Meltzer-Richard Hipotezi,
• Demsetz Hipotezi,
• Açık Ekonomi Hipotezi,
• Peltzman Hİpotezi.

Genel olarak kamu harcamalarının sürekli olarak
artış gösterdiğini ve bunun nedeninin toplumun
ihtiyaçlarının artması olduğunu savunan görüştür.

Abromowitz Eliasberg Hipotezi

Alan Peacock Jack Wisemen, İngiltere’de 1890-
1995 yıllarını kapsayan dönemde kamu harcamalarının
artış trendini incelemişlerdir. Peacock ve Wisemen, söz
konusu dönemde İngiltere’de kamu harcamalarının sürekli
bir artış gösterdiğini, ancak bu artışın özellikle savaş ve
depresyon dönemlerinde “sıçrama” gösterdiğini ortaya
koymuşlardır. Bu “teorik” açıklamalar literatürde
“Sıçrama Etkisi” olarak adlandırılmışlardır.

Olson Hipotezi.

Dengesiz Büyüme Hipotezi.

Direktör Hipotezi.

Ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi
amacına yönelik kamu politikaları sonucunda devletin
ekonomik faaliyetlerinin genişlemesi özellikle de merkezi
devlet, ulaştırma, haberleşme, enerji ve altyapı yatırımları
gibi hizmetler üzerinde yoğunlaşmasıdır.

Düşük Verimlilik Hipotezi.

Politik Konjonktör Teorisi.

Devletin büyümesinde nüfus artışı, kentleşme,
ekonominin yapısındaki değişme, enflasyon vb. faktörler
rol oynamaktadır. Ancak Buchanan’a göre bu faktörler
dışında devletin sürekli büyümesinin nedenlerinden biri
“Mali Aldanma”, diğeri ise politik müteşebbislerin
(politikacıların) “Politik Gelir” şeklindeki çıkarlarını
maksimize etme eğilimleridir.

Mali aldanma kavramı, dolaylı vergiler veya
kaynakta tevkif usulüne göre tahsil edilen dolaysız
vergiler neticesinde vergi yükümlülerinin vergi
ödediklerinin farkına varmamaları, dolayısıyla kendilerine
sağlanan kamu hizmetlerinin bedelini doğru olarak
saptayamamaları durumudur. Bir başka ifade ile vergi
ödeme konusundaki bilinçsizlik, vergi mükelleflerinin
kamu hizmetine olan taleplerini arttırmaktadır. Sonuç
itibariyle kamusal mal ve hizmetlere olan talebin artması
kamu harcamalarının genişlemesi sonucunu ortaya
çıkarmaktadır.

Sıçrama Etkisi.

Kamu harcamalarının savaşın olmadığı dönemde
de arttığını, özellikle soğuk savaş ve askeri açıdan diğer
ülkelere korku vermek amacıyla devletin savunma
harcamalarını arttırdığını savunmaktadır.

Ekonomideki yapısal değişiklikler ve
uzmanlaşma.

A. Lindbeck ve D. Cameron.

Peltzman Hipotezi.

Adolph Wagner.

1883.

• Koruyucu ve düzenleyici kamusal mallara olan
talepler dolayısıyla devlet başlıca iç ve dış
güvenlik ile adalet hizmetlerine olan harcamaları
arttırmaktadır.
• Kültürel ve sosyal refaha yönelik kamusal
mallara olan talepler dolayısıyla devlet, eğitim,
sağlık vb. hizmetler için harcamalarını
arttırmaktadır. Ölçek ekonomilerinin söz konusu
olduğu endüstrilerin özel sektöre bırakılması
yerine devlet tüketicinin korunması amacı ile bu
endüstrileri kendi tekeline almaktadır. Posta ve
telekomünikasyon hizmetleri, elektrik üretim ve
dağıtımı, ulaştırma hizmetleri bu konuda örnek
verilebilir.

Bazı kamusal mal ve hizmetler bölünemez ve
pazarlanamaz nitelikte olduğu için fiyatlandırılamazlar.
Dolayısıyla bu tür mal ve hizmetlerden fayda
sağlayanlardan da bir bedel talep edilir. Dows’a göre
kamu harcamalarının finansmanında fayda yaklaşımının
uygulanmaması dolayısıyla siyasal otorite kamusal
hizmetlerden doğrudan fayda sağlayamayanlardan da
vergi talep etme hakkına sahip olabileceklerdir. Sonuç
olarak, vergi ödeme gücü yaklaşımının uygulanması
devlet bütçesinin daha büyük olması sonucunu
doğuracaktır.

Kamu kesiminde bürokratlar, bütçenin hacmini
genişleterek (bütçe maksimizasyonu) kendi özel
çıkarlarını arttırmaya (fayda maksimizasyonu) çabalarlar.
Özetle bürokrasi daha uzun süre makamda kalmak için
siyasal iktidarın istekleri doğrultusunda bütçenin hacmini
genişletmek durumundadır.

Baumol’a göre iktisadi faaliyetler esasen sermaye
yoğun ve emek-yoğun olmak üzere iki grupta toplanabilir.
Baumol, kamusal hizmetlerin esasen emek-yoğun
özellikte olması nedeniyle birim başına yüksek üretim
maliyetlerinin ve verimliliğin kamu kesiminde düşük
olduğunu belirterek açıklar.

Stigler’e göre, siyasal güç çoğunluğun oylarına
dayalı iktidarların elindedir. Bu bakımdan siyasal gücü
elinde tutan siyasal iktidarlar zengin ve fakir arasında
kalan ortanca seçmen taleplerini karşılayarak iktidarda
kalmaya çalışırlar. Kısaca siyasal süreçte direktör, ortanca
seçmen gruplarıdır. Bu kesim kamu harcamalarının
artışında temel rolü üstlenmektedir.

Orzechowski’ye göre kamu harcamalarının
artışının bir nedeni kamu kesimindeki verimliliğin özel
kesime oranla daha düşük olmasıdır. Düşük verimlilik,
kamu kesiminde yapılan hizmetler için daha fazla harcama
yapılmasına neden olmaktadır.

Thomas Borcherding.

Borcherding, refah, nüfus artışı ve enflasyonun
kamu harcamaları üzerindeki etkisini ortaya koymak
amacıyla 1902-1970 yılları arasında ABD’de kamu
harcamalarının gelişimini incelemiştir. Yaptığı analize
göre nüfus artışının %25 oranında, enflasyonun %12
oranında ve kişi başına milli gelir artışlarının ise yaklaşık
olarak %25 oranında devletin büyümesinde etkili
olduğunu tahmin etmiştir.

G. Tullock ve W. Niskanen.

William E. Oates.

William Nordhauss.

“Wagner Kanunu” ya da “Kamu Harcamalarının
Artış Kanunu” olarak adlandırılmaktadır.

Fayda Yaklaşımı’nın uygulanmamasından dolayı.

• Ekonomik ve Mali Faktörler,
• Siyasal Faktörler,
• Sosyal Faktörler.

• Tam kamusal mal ve hizmetlere olan ihtiyaç,
• Yarı kamusal mal ve hizmetlere olan ihtiyaç,
• Ölçek ekonomilerinin söz konusu olduğu
hizmetler,
• Depresyon ve ekonomik kriz,
• Mali aldanma,
• Enflasyonist baskılar,
• Az gelişmiş ülkelerde devletin ekonomik büyüme
ve kalkınmadaki rolü,
• Tam istihdamın sağlanması,
• Kaynakların etkin dağılımı ve yeniden kullanımı
politikası,
• Keynezyen görüşlerinin kamu politikalarına
hakim olması.

• Sıcak savaş tehlikesinin yaklaşması,
• Soğuk savaş ve dış tehditler,
• Siyasal süreçte siyasal aktörlerin kendi
çıkarlarının peşinde koşmaları,
• Politik konjonktürde seçim ekonomisi
uygulanması,
• Bürokrasinin bütçenin hacmini genişletmesi,
• Çıkar ve baskı gruplarının devletten transfer
kollama gayretleri,
• Hükümetlerin popülist, partizanca ve patronaj
politikaları.

• Nüfus Artışı,
• Gelir ve servet dağılımının dengeli olması,
• Geri kalmış bölgeler sorunu,
• Konut sorunu,
• Terör,
• Sosyal yardım ve sosyal hizmetlerin sağlanması,
• Sosyal tazminler,
• Sosyal güvenlik hizmetleri,
• Teknolojik değişme.

Lobicilik.

Çıkar ve baskı gruplarının devlet tarafından “suni”
olarak yaratılmış bir ekonomik transferi elde etmek için
giriştikleri faaliyetler ve bu amaçla yapmış oldukları
harcamalardır.

İki başlık altında incelenebilir:
1. Teorik Sonuçlar
2. Analitik Sonuçlar

Ölçek ekonomileri, mikroiktisatta firmanın üretim
miktarı ile ortalama maliyetleri arasında ilişki kuran bir
analizdir. Genel olarak firmanın üretim ölçeğinin artması
bir noktaya kadar birim başına ortalama maliyeti azaltır.
Geniş ölçekte üretimde bulunmanın sağlayacağı bu
maliyet tasarrufuna “pozitif ölçek ekonomileri” denir.

Firmanın elde edebileceği maliyet tasarrufları
belirli bir noktadan sonra söz konusu olmaz. Hatta
büyümenin devam etmesi halinde bu kez birim başına
ortalama maliyetlerin arttığı görülür. Firmanın aşırı
büyümesinin ortaya çıkardığı bu olumsuz sonuçlara
“negatif ölçek ekonomileri “denir.

Pozitif Ölçek Ekonomileri ve Negatif Ölçek
Ekonomileri ile açıklanabilir.

Sonuçları iki başlıkta toplayabiliriz:
• Kamu ekonomisinin aşırı genişlemesinin ortaya
çıkardığı Ekonomik sonuçlar,
• Kamu ekonomisinin aşırı genişlemesinin ortaya
çıkardığı Siyasal sonuçlar.

Devlet bütçesinde giderler toplamının gelirler
toplamından fazla olması durumudur.

Kayıt dışı ekonomi.

Bütçe açıklarıdır.

Aşırı genişleyen kamu ekonomisi, ekonomik
sorunların ve yozlaşmaların kaynağını teşkil eder.
Bilindiği üzere kamu harcamaları genel olarak vergi
gelirleri ile finanse edilir. Vergi gelirleri ile finanse
edilemeyen kısım ise vergi dışı gelirler ile finanse
edilmeye çalışılır.
Hemen belirtelim ki, toplam kamu harcamalarının
tamamen vergi gelirleri ile finanse edilmemesinin bazı
nedenleri bulunmaktadır. Siyasal süreçte kamu
harcamalarının artırılması siyasal iktidarlar için yeniden
seçilebilmeyi garantilemek anlamını taşır. Buna karşın
kamu harcamalarının vergi ile karşılanması seçmene bir
külfet getirdiğinden, siyasal iktidarlar oy kaybına
uğramamak için bu yola seçim öncesinde pek
başvurmazlar. Dolayısıyla artan kamu harcamalarının
vergi gelirleri ile finanse edilemeyen kısmı bütçe
açıklarını oluşturur.
Seçimi kazanan iktidarlar, seçim sonrasında bozulan
ekonomik dengeleri yerine oturtmak ve vaatlerini yerine
getirebilmek için vergi oranlarını arttırmak zorunda
kalırlar. Dolayısıyla zaman içinde vergi yükü de artma
eğilimi gösterir. Vergi yükünün artmasının ortaya
çıkardığı olumsuz sonuçlar ise şunlardır:
• Toplam tasarrufların azalması,
• Toplam yatırımların azalması,
• Çalışma gayretlerinin azalması,
• Kayıt dışı ekonominin genişlemesi.
Ekonomide ortaya çıkan bu sonuçlar, nihai olarak
ekonomik büyüme ve kalkınmanın yavaşlaması,
prodüktivitenin azalması, işsizliğin artması ve vergi
gelirlerinin düşmesi gibi durumları ortaya çıkarır. Özetle,
ağır vergi yükü, kamu ekonomisinin genişlemesinin bir
sonucudur ve ekonomi üzerinde tahripkar sonuçlar
doğurur.
Öte yandan, artan kamu harcamaları dolayısıyla siyasal
iktidarlar için vergi dışı finansman araçlarına başvurmak
kaçınılmazdır. Kamu harcamalarının borçlanma ve
emisyon suretiyle karşılanması da ekonomik sorunları
giderek arttırır. Özellikle para basmak suretiyle kamu
harcamalarının finansmanı, enflasyonist eğilimleri arttırır.
Enflasyon da ekonomi üzerinde oldukça ağır ve maliyetli
sonuçlar doğurur.

• Rüşvet,
• Zimmet,
• Adam kayırmacılık,
• Hizmet kayırmacılığı,
• Rant kollama vs.

Firmanın büyümesinin ortaya çıkardığı fayda ve
maliyetleri açıklamakta kullanılmaktadır.

• Geniş ölçekte üretimde bulunan bir firmada yeni
teknolojiler ile üretim yapılması söz konusu
olacağından birim başına üretim maliyeti az
olacaktır.
• Geniş ölçekte üretimde bulunan bir firmada
işbölümü ve uzmanlaşmadan yararlanılacağından
üretim maliyetleri düşük olabilecektir.
• Büyük ölçekli firmalarda daha ucuz finansman
olanaklarından da yararlanmak mümkündür.
Ölçek büyümesi ile firmanın pazarlama
maliyetlerinde de bir azalma görülür.

Devletin kamusal mal ve hizmet üretimini
artırması (devletin büyümesi) sonuç itibariyle bir noktadan
sonra toplumsal faydayı artırmamakta, aksine
azaltmaktadır. Gerçekten de devletin koruyucu ve düzeni
sağlayıcı hizmetleri (iç güvenlik, dış güvenlik, adalet ve
yargı) ve toplumsal refaha yönelik hizmetleri üstlenmesi,
(eğitim, sağlık hizmetleri vs.) dışında görev ve
fonksiyonlarını daha da genişletmesi, bu defa toplumun
sağladığı faydayı doğrudan ve dolaylı olarak
azaltabilecektir. Örneğin, devletin özel kesiminin
yapabileceği faaliyetleri de üstlenmesi ve bu faaliyetleri
kârlılık ve verimlilik ilişkisi içerisinde yürütememesi
sonuçta topluma bir maliyet yükleyecektir. Örneğin
KİT’lerin zararlarının genel bütçeden vergi gelirleri ile
karşılanması toplumsal bir maliyettir. Bu bütçe
maliyetinin dışında devletin kuruluşlarında ve KİT’lerde
görülen israf, rüşvet, zimmet vs. olaylar da toplum
açısından bazen parasal olarak hesap edilemeyen
maliyetlerdir.

Kamu ekonomisinin aşırı genişlemesi, bir başka
ifade ile sınırsız devlet, siyasal sorunların nitelik ve nicelik
yönünden artmasına neden olur.

Politikacıların yeniden seçilebilmek amacıyla
bütçe kaynaklarını kendi seçim bölgesine aktarmasına
hizmet kayırmacılığı denmektedir.

Wagner Kanunu (Kamu Harcamalarının Artış Kanunu); genel olarak kamu harcamalarının sürekli artış gösterdiğini ve bunun nedeninin de toplumun ihtiyaçlarının artması olduğunu savunan görüştür.

Moses Abromowitz ve Vera Eliasberg İngiltere’de 1890-1950 yıllarını kapsayan dönemde kamu istihdamının artış trendini incelemişlerdir. Bu iki iktisatçı çalışmalarında savaşın kamu harcamalarını arttırdığını, bunun dışında sanayileşmenin de kamu harcamalarını artmasında önemli rol oynadığını ileri sürmüşlerdir.

Bazı kamusal mal ve hizmetler bölünemez ve pazarlanamaz nitelikte olduğu için fiyatlandırılamazlar. Dolayısıyla bu tür mal ve hizmetlerden fayda sağlayanlardan da bir bedel (vergi) talep edilir. Anthony Downs’a göre, kamu harcamalarının finansmanında fayda yaklaşımının uygulanmaması dolayısıyla siyasal otorite kamusal hizmetlerden doğrudan fayda sağlayamayanlardan da vergi talep etme hakkına sahip olabilecektir. Sonuç olarak, vergi ödeme gücü yaklaşımının uygulanması devlet bütçesinin daha büyük olması sonucunu doğuracaktır.

İngiliz iktisatçılar Alan Peacock ve Jack Wiseman, İngiltere’de 1890-1955 yıllarını kapsayan dönemde kamu harcamalarının artış trendini incelemişlerdir. Peacock ve Wiseman, söz konusu dönemde İngiltere’de kamu harcamalarının sürekli bir artış gösterdiğini, ancak bu artışın özellikle savaş ve depresyon dönemlerinde “sıçrama” gösterdiğini ortaya koymuşlardır. Peacock ve Wiseman’ın teorik açıklamaları literatürde “Sıçrama Etkisi”olarak adlandırılmaktadır.

Kamu kesiminde bürokratlar bütçenin hacmini genişleterek (bütçe maksimizasyonu) kendi özel çıkarlarını arttırmaya (fayda maksimizasyonu) çabalarlar. Özetle, bürokrasi daha uzun süre makamda kalmak için siyasal iktidarın istekleri doğrultusunda bütçenin hacmini genişletmek durumundadır. William Niskanen ve Gordon Tullock bu yaklaşımı geliştiren iktisatçıların başında gelmektedir.

Mancur Olson tarafından ilerisürülen bir yaklaşımdır. Olson’a göre Devletin büyümesinde politik müteşebbisler,seçmenler ve bürokratlar dışında çıkar ve baskı grupları da etkili olurlar. Özellikle, ekonomik çıkar ve baskı grupları siyasal iktidar ve bürokrasi üzerinde lobicilik yaparak“ekonomik transferler”elde etmeye çalışırlar. Örneğin, yatırımların ve ihracatın desteklenmesi amacıyla teşviklerin arttırılması talebi doğrultusunda yapılan lobicilik faaliyetleri sonuçta devletin büyümesine neden olur.

William Baumol’a göre iktisadi faaliyetler esasen sermaye-yoğun ve emek-yoğun olmak üzere iki grupta toplanabilir. Baumol, kamusal hizmetlerin esasen emek-yoğun özellikte olması nedeniyle birim başına yüksek üretim maliyetlerinin ve verimliliğin kamu kesiminde düşük olduğunu belirtmektedir. Kısaca Baumol’a göre kamu harcamalarının artmasının temel nedenlerinden birisi, devletin iktisadi faaliyetlerinin emek-yoğun özellikte olmasıdır.

George Stigler’e göre, siyasal güç çoğunluğun oylarına dayalı iktidarların elindedir. Bu bakımdan siyasal gücü elinde tutan siyasal iktidarlar zengin ve fakir arasında kalan ortanca seçmen taleplerini karşılayarak iktidarda kalmaya çalışırlar. Kısaca, siyasal süreçte direktör, ortanca seçmen gruplarıdır. Bu kesim kamu harcamalarının artışında temel rolü üstlenmektedir.

William Oates’e göre, ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi amacına yönelik kamu politikaları sonucunda devletin ekonomik faaliyetleri genişler. Özellikle, merkezi devlet; ulaştırma, haberleşme, enerji ve altyapı yatırımları gibi hizmetler üzerinde yoğunlaşır. Oates, devletin büyümesi sonucunu doğuran bu etkiyi“yoğunlaşma etkisi” olarak adlandırmaktadır.

William Orzechowski’ye göre, kamu harcamalarının artışının bir nedeni kamu kesimindeki verimliliğin özel kesime oranla daha düşük olmasıdır. Düşük verimlilik, kamu kesiminde yapılan hizmetler için daha fazla harcama yapılmasına neden olmaktadır.

Politik konjonktür hareketleri (political business cycles) konusunda çalışmalar yapan araştırmacılara göre kamu harcamaları özellikle seçim dönemlerinde artmaktadır. Politikacılar seçim ekonomisi stratejisi izleyerek, seçimler yaklaştıkça kamu harcamalarını arttırmaktadırlar.

Borcherding, refah, nüfus artışı ve enflasyonun kamu harcamaları üzerindeki etkisini ortaya koymak amacıyla 1902-1970 yılları arasında ABD’de kamu harcamalarının gelişimini incelemiştir. Yaptığı analize göre nüfus artışının % 25 oranında, enflasyonun % 12 oranında ve kişi başına milli gelir artışlarının ise yaklaşık olarak % 25 oranında devletin büyümesinde etkili olduğunu tahmin etmiştir.

Devletin büyümesinde nüfus artışı, kentleşme, ekonominin yapısındaki değişme, enflasyon vb. faktör rol oynamaktadır. Ancak Nobel ekonomi ödülü sahibi James M. Buchanan bu faktörler dışında devletin sürekli büyümesinin nedenlerini şu şekilde açıklamaktadır: Politik müteşebbislerin (politikacıların)“politik gelir”şeklindeki çıkarlarını maksimize etme eğilimleri kamu harcamalarını arttırmaktadır.Oylarını maksimize etmeye çalışan politikacılar artan kamu harcamalarını çoğunlukla emisyon ve borçlanma ile finanse etmektedir. Mali aldanma (fiscal illusion) adı verilen bir olay neticesinde de devlet büyümektedir. Mali aldanma kavramı, dolaylı vergiler veya kaynakta tevkif usulüne göre tahsil edilen dolaysız vergiler neticesinde vergi yükümlülerinin vergi ödediklerinin farkına varmamaları, dolayısıyla kendilerine sağlanan kamu hizmetlerinin bedelini doğru olarak saptayamamaları durumunu ifade etmektedir. Bir başka ifade ile vergi ödeme konusundaki bilinçsizlik, vergi mükelleflerinin kamu hizmetlerine olan talebini arttırmaktadır. Sonuç itibariyle kamusal mal ve hizmetlere olan talebin artması kamu harcamalarının genişlemesi sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Alan H. Meltzer ve Scott F. Richard adlı iktisatçılara göre sıçrama etkisi kamu harcamalarının büyümesini açıklamakta yeterli değildir. Kamu harcamaları savaşın olmadığı normal dönemlerde de artmaktadır. Özellikle soğuk savaş ve askeri açıdan diğer ülkelere korku vermek amacıyla devlet savunma harcamalarını arttırmaktadır.

Harold Demsetz’e göre, ekonomideki yapısal değişiklikler ve uzmanlaşma devletin büyümesinin nedenleri olarak görülebilir. Örneğin, hesap makinelerinin yerini bilgisayarların alması, kamu kesiminde harcamaların artmasına neden olmuştur.

Uluslararası ekonomik ilişkilerin serbest olduğu dışa açık ülkelerde içe dönük kapalı ekonomilere oranla kamu harcamaları daha fazla artmaktadır. Ödemeler bilançosu açık veren ülkelerde kamu harcamaları politikaları ile açık giderilmeye çalışılmaktadır. Bu yaklaşım Assar Lindbeck ve David Cameron adlı iktisatçılar tarafından savunulmuştur.

Sam Peltzman’a göre, kamu harcamalarındaki artışın en önemli nedenlerinden birisi gelir dağılımındaki eşitsizliklerdir. Bir ülkedeki gelir dağılımının bozuk olması gelirin yeniden dağılımı için kamu harcamalarının artması neticesini doğurmaktadır.

• Tam kamusal mal ve hizmetlere olan ihtiyaç(iç ve dış güvenlik, adalet, diplomasi hizmetleri
• Yarı kamusal mal ve hizmetlere olan ihtiyaç (eğitim, sağlık hizmetleri)
• Ölçek ekonomilerinin söz konusu olduğu hizmetler (enerji, ulaştırma, haberleşme)
• Depresyon ve ekonomik kriz (konjonktürel dalgalanmalar)
• Mali aldanma
• Enflasyonist baskılar
• Az gelişmiş ülkelerde devletin ekonomik büyüme ve kalkınmadaki rolü
• Tam istihdamın sağlanması
• Kaynakların etkin kullanımı ve yeniden dağılım politikaları
• Keynezyen görüşlerin kamu politikalarına hakim olması

• Sıcak savaş tehlikesinin yaşanması,
• Soğuk savaş ve dış tehditler,
• Siyasal süreçte siyasal aktörlerin kendi çıkarlarının peşinde koşmaları,
• Politik konjonktürde seçim ekonomisi uygulanması,
• Bürokrasinin bütçenin hacmini genişletmesi,
• Çıkar ve baskı gruplarının devletten transfer kollama gayretleri,
• Hükümetlerin popülist , partizanca ve patronaj politikaları

• Nüfus artışı
• Gelir ve servet dağılımının dengeli olması,
• Geri kalmış bölgeler sorunu,
• Konut sorunu,
• Terör,
• Sosyal yardım ve sosyal hizmetlerin sağlanması,
• Sosyal tazminler,
• Sosyal güvenlik hizmetleri,
• Teknolojik değişme

Vergi yükünün artmasının ortaya çıkardığı başlıca olumsuz sonuçlar şunlardır:                     • Toplam tasarrufların azalması,
 • Toplam yatırımların azalması,
 • Çalışma gayretlerinin azalması,
 • Kayıt dışı ekonominin genişlemesi.

Kamu ekonomisinin aşırı genişlemesinin ortaya çıkardığı siyasal yozlaşmaların bir kısmını sadece ana başlıkları ile şu şekilde sıralayabiliriz:
• Rüşvet,
• Zimmet,
• Adam kayırmacılık,
• Hizmet kayırmacılığı,
• Rant kollama vs.