Ana hatları ile limana hizmet almak için uğrak yapan gemilere yönelik operasyonlardır. Geminin demirlemesi, rıhtıma yanaşması, rıhtımdan ayrılması, liman baseni ve gemi manevra alanlarındaki operasyonlar gemi operasyonları dahilindedir.

Gemi operasyonları, rıhtım operasyonları, iç taşıma operasyonları, depolama operasyonları ve kapı operasyonları.

Kamunun ilgili Gümrük İdaresi tarafından yürütülür.

Gemiden tahliye edilen ya da liman kapısından gemiye yüklenmek üzere giren yükün liman sahasında geçici depolanmasına yönelik tüm operasyonları kapsar.

Liman operasyonlarının verimliliğini limanın kendi iç örgütlenme yeteneği doğrudan etkiler. Ancak bunun yanında liman operasyonlarının işleyişini ve yapılanmasını armatör/müşterinin tutum ve istekleri, acentelerin organizasyonu, gümrük operasyonları, nakliyeciler, resmi diğer kurumlar ve yöresel alışkanlıklar da etkilemektedir.

Bazı durumlarda büyük kapasiteli bir geminin hemen arkasından limana ulaşan küçük gemiye yanaşma önceliği verilebilir. Çünkü küçük geminin işlemi daha kısa sürecektir. Bu durumda son giren ilk çıkar prensibi uygulanabilir.

Yükün limanda hiçbir işlemden geçmeden doğrudan aprona götürülüp gemiye yüklenmesi işlemdir.

Terminal sahası içinde yer alan, konteynerin doldurulup boşaltıldığı, ayrıca yüke katma değerli hizmetlerin verildiği tesislerdir. Eğer konteyner içi CFS’de dolduruluyor ise bu işleme “iç dolum/liman dolum”, konteyner içi CFS’de boşaltılıyorsa bu işleme de “iç boşaltım/liman boşaltım” adı verilir. Diğer yandan Konteyner liman sahası dışında doldurulacaksa bu işlem “dış dolum/fabrika dolum” olarak adlandırılırken, konteyner içi liman dışında boşaltılacaksa bu işleme de “dış boşaltım/fabrika boşaltım” adı verilir.

Liman sahasına deniz tarafından gelen yükler ithalat amaçlı, ülke içindeki başka bir limandan aktarma amaçlı (kabotaj) ve transit taşımacılık kapsamında gemiden boşaltılabilir.

• Apron + Kapı (Supalan): Yükün gemiden boşaltıldıktan sonra doğrudan liman sahası dışına çı- karılmasıdır. Tehlikeli yüklerde bu uygulama bir zorunluluk olsa da normal şartlarda supalan ope- rasyonlarda sahil vincinin liman sahasının dışından gelecek olan çekici ve kamyonlar ile düzenli beslenememesi durumunda rıhtım operasyonlarının planlanandan uzun sürmesi riski vardır.

• Apron + Ambar/Sundurma/CFS + Kapı: Gemiden boşaltılan yükün çeşitli katma değerli hizmet- leri (yük ayrıştırma, ambalajlama, kolileme, çuvallama, iç boşaltım vb.) aldıktan sonra liman dışına çıkartılmasıdır.

• Apron + Depolama + Ambar/Sundurma/CFS + Kapı:Yükün gemiden boşaltıldıktan sonra bir süre depolanma- sı, ambar/sundurma CFS istasyonlarında işlem görmesi ve sonrasında liman sahasından çıkarılmasıdır.

• Apron + Depolama + Kapı: Yükün gemiden boşaltıldık- tan sonra depolanması, daha sonra liman sahasının dışına çıkarılmasıdır.

Kıyılarda ya da nehirlerde yük taşıma amaçlı kullanılan, genellikle bir römorkör vasıtasıyla çekilen motorsuz ve mürettebatsız teknelerdir.

Sıvı dökme yük terminallerinin temel görevi, limanda elleçlenen sıvı yükün limana geldiği andaki ürün kalitesinde herhangi bir değişiklik olmadan elleçlenmesi, depolanması ve sevkiyatının sağlanmasıdır.

Sıvı kimyasal madde limana geldikten sonra, gemiden tahliyesi iki şekilde yapılabilir. Yük, müşteri talebine bağlı olarak ya doğrudan liman sahasının dışına çıkarılır (supalan) ya da liman sahasında veya yakın bölgesinde bulunan kimyasal depolama tanklarına sevk edilerek depolanır. Ürün depolanacak ise öncelikle ürüne uygun tank rezervasyonu yapılır. Eğer ürün normal kimyasallardan farklı bir teknolojiyle depolanması gereken bir ürün ise tank (mümkünse) ürüne uygun hâle getirilir.

Bu terminallerde yükün doğası gereği emici sistemler ve yürüyen bant sistemleri gibi kesintisiz aktarıcı sistemlerle yükleme/ boşaltma yapılabileceği gibi sahil vinçleri de kullanılabilir. Özellikle yürüyen bant gibi kesintisiz aktarıcı sistemlerle yük, ilave bir iç taşımaya gerek duyulmadan depolama sahasına aktarılabilir.

• Fabrika + Kapı + Apron (Supalan)

• Fabrika + Kapı + Dolu konteyner istif sahası + Apron

• (Liman içindeki) Boş konteyner istif sa-hası + CFS + Dolu konteyner istif sahası + Apron

• (Liman dışındaki) Boş konteyner istif deposu + Kapı + Boş konteyner istif sa-hası + CFS + Dolu Konteyner istif saha-sı + Apron

• Boş konteyner istif sahası + Apron

• Boş konteyner istif deposu + Kapı + Boş konteyner istif sahası + Apron

• Fabrika + Kapı + Boş konteyner istif sahası + Apron

• Apron + Kapı (Supalan) + Fabrika

• Apron + Dolu konteyner istif sahası + Kapı + Fabrika

• Apron + Dolu konteyner istif sahası + CFS + Boş konteyner istif sahası

• Apron + Dolu konteyner istif sahası + CFS + Boş konteyner istif sahası + Kapı + Boş konteyneristif deposu

• Apron + Boş konteyner istif sahası

• Apron + Boş konteyner istif sahası + Kapı + Fabrika

• Apron + Boş konteyner istif sahası + Kapı + Boş konteyner istif deposu

Yolcular gemiye binerken önce liman sahasına gelir, güvenlik süreçlerinden geçerek terminal binasına gider, kayıt ve bagaj işlemlerini (Check in) tamamlar, sonrasında bekleme salonlarında gemiye biniş saati bekler. Bu noktada yolcunun niteliğine ve satın alınan hizmetin düzeyine göre bekleme yapılan alanların kalite standartları (CIP, VIP vb.) farklılık gösterebilir. Eğer uluslararası bir güzergah söz konusu ise pasaport kontrolü de terminal binası içinde gerçekleşir. Yolcu çoğu zaman gemiye giriş yapacağı borda merdivenlerine girmeden önce son bir güvenlik kontrolünden geçer, sonrasında gemiye alınır. Yolcular terminal girişindeki kayıt (Check in) noktasında teslim ettikleri bagajlarını kamaralarında hazır bulur.

• Gemi Verimliliği: Belli bir zaman diliminde gemiye verilen hizmetle ilgili olan ölçümlerdir.

• Vinç Verimliliği: Vinç verimliliği net değer ve tonaj olarak ifade edilen ve her bir vinç için hesaplanan bir ölçümdür.

• Rıhtım Verimliliği: Rıhtım ve terminalde hizmet üretimi ilişkisini tanımlar. Birim zaman diliminde rıhtımın tamamı veya rıhtımın her bir metresi için ölçümler kullanılabilir.

• Terminal Saha Verimliliği: Rıhtım verimliliği ölçümleriyle benzerdir. Bu kez terminal sahası ile elleçlenen yük arasındaki oran aranır.

• Ekipman Verimliliği: Bir çalışma saatinde elleçlenen yük miktarı/sayısının her bir vinç için ölçümüdür.

• İş Gücü Verimliliği: Limanda çalışan personelin verimliliği ile ilgilidir. Belli bir zaman periyodunda iş gücünün izlenmesi ve her iş gücünün saat başı verimlilik oranının ölçülmesini kapsar.

• Maliyet Etkinliği: Belirli bir zaman diliminde (hafta, ay, yıl vb.) elleçleme maliyetlerinin belirlenmesidir.