Likit varlıklar, işletmelerin nakit ve nakde çevrilmesi kolay olan varlıklarıdır. Kasadaki ve bankadaki para ve alınan çekler bunlara örnek olarak gösterilebilir.

Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmına Net Çalışma (İşletme) Sermayesi denir.

Analiz açısından dönen varlıklar toplamına Brüt Çalışma (İşletme) Sermayesi adı verilmektedir. Dönen varlıklar, bilindiği gibi en fazla bir yıl içinde tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek, tüketilebilecek varlıklar ile eldeki nakit ve bankadaki mevduattan oluşmaktadır.

Brüt çalışma sermayesi, bir işletmenin

• Peşin alışlar, gider ödemeleri, üretim ve satışlar şeklinde sıralanabilecek günlük faaliyetlerini sürdürmesi,
• Kısa vadeli borçlarını ödemesi amacıyla kullanılmaktadır.

Bir işletmenin faaliyet döngüsü ne kadar düzgün ve hızlı ise çalışma sermayesi de o derece verimli ve ekonomik olarak kullanılmış olur. Etkin bir faaliyet döngüsü için bir miktar elde hazır değerlerin olması, tahsil kabiliyeti olan alacaklar ile satış kabiliyeti olan stokların bulunması, üretimi aksatmayacak hammadde ve malzemeye sahip olunması önemlidir. Böyle bir kompozisyona sahip işletmenin likit (nakit) sıkıntısı çekmeyeceği söylenebilir. Bu bakımdan net satışların brüt çalışma sermayesine olan oranının (çalışma sermayesi devir hızı) yüksek olması istenir. Çalışma sermayesi devir hızı arttıkça işletmenin kârlılığı da yükselir. Eğer dönen varlıklarda birkaç kalemde aşırı miktarda yığılma varsa, şüpheli alacak karşılığı ve stok değer düşüklüğü karşılığı büyük tutarlarda ise dönen varlıkların birbirine dönüşümü çok yavaşlayacak ve kısa vadeli borçların ödenmesi ile günlük faaliyetlerin sürdürülmesi zorlaşacaktır.

Kısa vadeli borç ödeme gücünün değerlemesinde likidite oranlarından yararlanılmaktadır. Likidite oranları işletmelerin kısa vadeli borç ödeme gücünü ölçme veya diğer bir ifadeyle kısa vadeli yabancı kaynaklarını zamanında ödeyip ödeyemeyeceğini tespitte kullanılır. Likidite analizinde kullanılan başlıca oranlar:

• Cari oran,
• Likidite oranı,
• Nakit oranıdır.

Kalite, ilgili iktisadi varlığın satışa çıkarıldığında gerçek değerini bulma ihtimali olarak ifade edilir.

Likidite oranlarını yorumlarken likiditeyle ilgili bazı oranlardan da yararlanmak gerekir. Likidite oranlarını destekleyici nitelikteki bu oranlar, alacakların ortalama tahsil süresi, alacak devir hızı, stok devir hızı, işletme sermayesi devir hızı vb. oranlardır.

Cari oran, işletmenin her bir liralık kısa vadeli borcuna karşılık kaç liralık dönen varlığı olduğunu gösterir. İşletmenin cari oranının 1,5 olması, işletmenin her 1 liralık kısa vadeli borcuna karşılık 1,5 liralık dönen varlığa sahip olduğu bilgisini vermektedir.

Cari oranın yeterli olup olmadığını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar cari oranın yeterliliği konusunda karar verilirken dikkate alınmalıdır. Söz konusu faktörler aşağıdaki gibidir:

• Dönen varlıkların yapısı ve dağılımı,
• İşletmenin tedarik ve satış şartları,
• Dönen varlıkların gerçek değeri,
• Dönen varlıklarda olası değer kayıpları,
• Mevsimlik hareketlerin etkisi,
• Faaliyette bulunulan işkolu,
• Kısa vadeli borçların vadeleri itibarıyla dağılımı,
• Bankalarla ilişkiler,
• Borçların ertelenme ve refinansman olanakları,
• Stok devir hızı,
• Alacak devir hızı,
• Ticari alacakların senetli ve senetsiz olarak dağılımı,
• Piyasanın durumu,
• Satışların düzenliliği ve kararlılığı.

Likidite oranı işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir. Stokların paraya çevrilmesinde bir belirsizlik vardır. Bu nedenle ödeme gücünün belirlenmesinde stokların paraya çevrilmeme riskini ortadan kaldırmak için oranın hesaplanmasında genel olarak dönen varlıklardan stoklar indirilmektedir. Bu oran işletmenin satışları durduğu anda kalan dönen varlık kalemleri ile kısa vadeli yabancı kaynaklarını karşılayıp, karşılamayacağını gösterir. 

Likidite oranları değerlendirilirken yararlanılması gereken ve faaliyet oranları dışında kalarak likiditeyi ölçmede likidite oranlarını tamamlayıcı nitelik taşıyan stokların işletme sermayesine (dönen varlıklara) oranı, çalışma (işletme) sermayesinin faaliyetlerden sağlanan fona oranı, faaliyet sonucu sağlanan fonların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranı vb. oranlara yer verilecektir.

Likidite oranının genelde 1 olması yeterli kabul edilmektedir. Oranın 1 olması işletmenin kısa vadeli yabancı kaynaklarının tamamını nakit ve kısa sürede nakde dönüştürülmesi mümkün olan iktisadi kıymetlerle ödeyebileceğini gösterir. Oran 1 olsa dahi işletmenin borç ödeme gücünün yeterli olup olmadığını tespit ederken cari oranın değerlemesinde olduğu gibi diğer faktörlerin de dikkate alınması gerekir. Oran 1’in altına düştüğü takdirde borç ödeme gücü açısından bir zayıflamanın söz konusu olduğunu söylemek mümkündür. Ülkemizde genelde işletmeler faaliyetlerini kısa vadeli kredilerle finanse ettikleri için likidite oranı 1’in altındadır. Likidite oranı 1’in üzerinde olsa dahi işletme alacaklarını tahsil etmede güçlüklerle karşılaşıyorsa orana bakarak borç ödeme gücünün yeterliliğinden bahsetmek mümkün değildir. Buna karşılık oran 1’den küçük fakat stoklar kolaylıkla paraya çevrilebiliyorsa borç ödeme gücünün yetersizliği söz konusu olmaz. Likidite oranı birden küçük olan bir işletmede eğer stok devir hızı yüksekse, oranın birden küçük olmasını da olumsuz değerlendirmemek gerekir.

Sadece nakit ve nakde çevrilmesi kolay olan varlıklarla işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyip ödeyemediğini ölçtüğünden oldukça hassas bir orandır. Bu oran işletmenin satışlarının durması ve alacaklarının da tahsil edilememesi durumunda işletmenin kısa vadeli borçlarının ne kadarlık kısmını karşılayabildiğini gösterdiğinden dolayı diğer oranlara göre daha hassastır. 

Çalışma (işletme) sermayesinin ne kadarlık kısmının stoklara bağlandığını gösteren bu oran stokların çalışma sermayesine (dönen varlıklara) bölünmesi suretiyle hesaplanır. Oranın yüksek veya düşük olması sonucun hemen iyi ya da kötü olarak yorumlanmasına imkân vermez. Oranın yüksek olması stok devir hızı yüksek ve alacaklarının tahsil kabiliyeti yüksek olan işletmelerde bir sakınca teşkil etmez. Ancak söz konusu devir hızları düşük ise stokların nispi payının yüksek olmaması olumlu yorumlanabilir. 

Nakit dönüş süresinin (NDS) hesaplanması için aşağıdaki eşitlikten faydalanılmaktadır:

Nakit Dönüş Süresi (NDS) = Alacakların Ortalama Tahsil Süresi (ATS) + Stok Ortalama Elde Tutma Süresi (STS) - Borçların Ortalama Ödeme Veya Ertelenme Süresi (BES)

Nakit Dönüş Süresi (NDS) = 62+26-36=52 gündür.