İletişim türleri genel olarak; sözlü iletişim, sözsüz iletişim ve yazılı iletişim olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Bir başka iletişim sınıflandırmasına göre ise iletişim, toplumsal ilişkiler sistemi olarak, bireyin tek başına kendinden başlayarak sırasıyla; bireyin kendisi ile iletişimi, bireyler arası iletişim, grup iletişimi, örgütsel iletişim ve kitle iletişimdir.

Günlük yaşantıda ve birçok alanda insanlar arasındaki iletişim çoğunlukla sözel iletişim ile başka deyişle konuşma ile sağlanmaktadır. İnsanın ses organları ile alıcıya gönderdiği iletiler, dinleyicinin işitme organlarıyla alınarak beyinde ilgili merkezlerde anlamlandırılır ve böylece sözlü iletişim süreci gerçekleşmiş olur.

Sözlü iletişim, insanlık tarihinin herhangi bir çağında, belli bir topluluğun veya toplulukların içinde, kamunun kullanmasıyla evrim geçirerek değer kazanmış ve tanınabilir duruma gelmiş sistemlere göre düzenlenip seslendirilen, boğumlu seslerden oluşmuş bir anlatım ve anlaşma aracı olarak tanımlanmaktadır.

Sözlü iletişimde başarılı olmak, ne zaman ve nasıl konuşma sırasının size veya bir başkasına geldiğini anlamayı, ne zaman bir konuyu açıklamayı ve değiştirmeyi, konuşmaya bir başkasını davet etmeyi, konuşmayı nasıl sürdürülebileceğini veya sonlandırabileceğini bilmeyi içerir.

Sağlıklı bir sözlü iletişim aşağıdakileri kapsamaktadır:

• Dilsel ögeleri doğru seslemek,
• Vurgulamaya ve tonlamaya hakim olabilmek,
• Söz sırası alabilmeyi becermek,
• Anlamda uzlaşmayı sağlamak,
• Dinlemek ve dinlediğini anlayabilmek,
• Sözlü iletişimi ve uzlaşı yollarını bilmek.

İyi bir sözlü iletişimin ses özellikleri şöyle sıralanmaktadır:

• İşitilebilirlik
• Akıcılık
• Açıklık
• Hoşagiderlik
• Bükümlülük.

Eğitim kurumlarındaki sözlü iletişim becerisi derslerinin genel amacı, öğrencilere duygu, düşünce, gözlem, hayal ve isteklerini dil kurallarına uygun, doğru ve etkili biçimde anlatma becerisi kazandırmaktır. Sözlü iletişim, eğitim ve öğretim etkinliklerinin de temelinde yer alır.

Yüz yüze görüşmeler, mülakatlar, toplantılardaki konuşmalar, eğitim programlarındaki dersler, halka hitaplar, sözlü sunumlar, telefonla yapılan görüşmeler, konferanslar, resmi konuşmalar, resmi görüşmeler, komite toplantıları, oryantasyon eğitimleri, bir kurum içinde kullanılan sözlü iletişim araçlarına örnek olarak gösterilebilir.

İyi bir konuşmanın özellikleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

• Bilgiye dayalı oluşu
• Kullanılan dilin kurallarının ve yapısının doğru kullanılması
• Bir amacı oluşu
• Konuşmacının kişiliği ile bütünleşmesi
• Hedef kitlenin özelliklerini dikkate alması
• Güçlü bir konuşma yöntemine sahip olması
• İlgi çekici oluşu
• Beden dilini doğru kullanmayı gerektirmesi
• Doğru üslup gerektirmesi.

Sözlü iletişim sayesinde, iletilen mesajın anlaşılma derecesi denetlenebilir, verilen yanıtlar kontrol edilebilir ve anlaşılmayan bir konu varsa bu konuya açıklık getirilebilir. Eş zamanlı olarak geri bildirimde bulunulur.

Sözlü iletişimin zayıf yönü, mesajın çok sayıda insandan geçmesi gerektiğinde ortaya çıkar. Örneğin; bir örgüt içinde, kararların ve diğer iletilerin otorite hiyerarşisinde aşağıya ya da yukarıya sözlü olarak iletilmesi gerektiğinde, mesajların bozulma ya da değişme tehlikesi ortaya çıkabilir. Buna benzer olarak kararlar, planlar, politikalar ve stratejiler gibi kalıcı ve uzun süreli iletişimler için sözlü iletişim uygun bir yöntem sayılmaz. Sözlü iletişimde alınan ileti zamanla ya tamamen ya da kısmen unutulmakta ya da değişikliğe uğramaktadır. İletilerin kalıcılığının sağlanması kurulan iletişimin yazılı iletişimle desteklenmesi ile mümkün olacaktır.

Yazılı iletişimin kendine has özellikleri söyle sıralanabilir:

• Bilginin kalıcı olmasını sağlar.
• Bilginin aynen aktarılmasını sağlar.
• Gelecekte başvurmak amacıyla iletişimin kalıcı
• olarak kaydedilmesini sağlar.
• Uzun iletilerin aktarılması için en ideal yoldur.
• İletide izinsiz olarak yapılabilecek değişiklik riskini en aza indirir.
• Kesin, açık ve kapsamlı bir şekilde iletişim kurmayı sağlar.
• Aynı anda birden çok kişiye iletinin ulaştırılmasını sağlar.

Yazılı iletişime has en önemli özellik kalıcı olmasıdır. Yazılı iletişimin kalıcı olması ve bu iletişim biçiminde ileti üzerinde değişiklik yapma riskinin az olması nedeniyle, herhangi bir anlaşmazlık durumunda yasal kanıt olarak kullanılabilme üstünlüğünü de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle kişiler ve kurumlar arasında kurulan iletişimde yazı hem bağlayıcı hem de güvenilir bir araçtır.

Yazılı iletişimin kalıcı olması bazı istenmeyen durumlarda bir sınırlılığa dönüşebilir. Örneğin, bir şirket raporu ya da özel bir mektup, iletilmek istenen alıcının dışındaki diğer insanların eline geçerse gizliliğin ve mahremiyetin ortadan kalkmasına yol açabilir.

Yazılı iletişimin zaman alıcı olması, baskı ve dağıtım maliyetlerinin olması, bürokrasiyi arttırması ve birçok formalite içermesi gibi bazı dezavantajları bulunmaktadır.

Uyulması gereken kurallar şu şekilde sıralanmaktadır:

• Yazıda kullanacağınız sözcüklerin anlamını iyi bilin ve yerinde kullanın.
• Her cümlede bir düşünceyi, her paragrafa tek bir konuyu anlatmaya çalışın.
• Mümkün olduğunca kısa cümleler yazmaya çalışın.
• Olumlu ifadeler kullanın çünkü olumsuz ifadeler daha zor anlaşılmaktadır.
• Özne-yüklem uyumuna dikkat edin.
• Yazdıklarınızı tekrar okuyarak ifadelerinizin doğruluğundan ve açıklığından emin olun.
• Dikkat edilmesini istediğiniz sözcük veya cümleleri belirginleştirin. (altını çizin, italik yazın, vb.)
• Fazla abartılı ve gereksiz sözcüklerden kaçının.
• Eski, az kullanılan, herkes tarafından bilinmeyen sözcükleri ve deyimleri kullanmayın.
• Gereksiz tekrarlardan kaçının.
• Okuyucuyu düşünerek yazın.

Günlük yaşamda gerçekleştirilen ilişkilerde başvurulan simgesel kodlar içinde sözsüz olanlar, anlam yaratma ve paylaşmada çoğu kez bilincinde olmaksızın, ama kaçınılmaz olarak sürekli kullanılırlar. Bireyler arası yüz yüze iletişimde doğal olarak yer alan ses tonlaması, yüz ifadeleri, mimikler, beden hareketleri, jestler sözlü iletişimin çerçevesini ve anlamını belirlemede her zaman etkili olmuştur.

Bir kelime herkes için ortak bir anlam ifade etmektedir, ancak bir yüz ifadesi her insan tarafından farklı yorumlanabilir. Her yüz ifadesinin kendine has bir anlamı ve mesajı bulunmaktadır ve bu anlam herkes tarafından farklı yorumlanmaktadır.

Sözsüz iletişimin özellikleri şu şekilde açıklanmaktadır:

• Sözsüz iletişim etkilidir.
• Sözsüz iletişim duyguları belirtir.
• Sözsüz iletişim çift anlamlıdır.
• Sözsüz iletişim belirsizdir.

Sözsüz iletişim süreci ve süreçten çıkarılabilecek her anlam kültürden kültüre değişebilmektedir. Bir kültürdeki olağan davranışlar, bir başka kültürün üyeleri tarafından tamamen yanlış anlaşılabilir.

Farklı ülkelerde farklı anlamlara gelebilen örnek hareketler şöyledir:

• Çene sıvazlamak: Fransa, İsviçre’nin Fransızca konuşulan bölgesi ve Belçika’da “sıkıldım” demektir.
• Buruna dokunmak: İngiltere ve İskoçya’da “seninle bir sırrı paylaşıyoruz” demektir. Galler’de “burnun şekilsiz” anlamındadır.
• Şakak göstermek: Hollanda hariç tüm batı ülkelerinde delilikle ilgili bir işarettir. Hollanda’da ise “akıllı” anlamındadır.
• El sallama: Dünyanın pek çok yerinde selamlaşma veya veda anlamına gelirken, Yunanistan’da “cehennem ol” anlamındadır.

Toplumsal ilişkiler sistemi olarak iletişim, bireyin kendisi ile iletişimi, bireyler arası iletişim, grup iletişimi, örgütsel iletişim ve kitle iletişimi olarak da düşünülebilir. Diğer bir deyişle, bu tür tekelleşme yazı işleri kadrolarının tek bir çatı içinde birleşmesi sonucunu doğurmaktadır.

Simgelerin, bir bireyin dışa vurulmayacak şekilde, kişinin kendi içinde üretimi, iletilmesi ve yorumlanması, bireyin kendisiyle iletişimidir. Bireyin kendisiyle iletişimi, insanın kendi içinde, kendisiyle kurduğu iletişimdir. İnsanın kendisiyle iletişimi için, "içsel iletişim" ya da "öz-iletişim" terimleri de kullanılmaktadır.

Bireyin kişiliği kendi içinde üç yapıdan oluşur. Birinci yapı, düşünsel yapısını oluşturur ve bireyin sahip olduğu bilgileri ifade eder. İkinci yapı, duygusal yapısıdır ve bireyin tutumları, davranışları, görüşleri ve güdülerini oluşturur. Üçüncü yapı ise amaç yapısıdır ve bu yapı bireyin gerçek güdülerini sağlayan değerler dizisini oluşturur.

Bireyler arası iletişim, “iki ya da daha fazla kişi arasında meydana gelen mesaj alışverişi” dir. Genel bir tanımlamayla, kaynağı ve hedefi insanların oluşturduğu iletişime, “kişiler arası iletişim” denir.

Bir iletişim etkinliğinin, bireylerarası iletişim sayılabilmesi için şu üç faktörün bulunması gerekir:

• Bireylerarası iletişime katılanlar, belli bir yakınlık içinde yüz-yüze ilişki halinde olmalıdırlar,
• Katılımcılar arasında tek yönlü değil, karşılıklı mesaj alış-verişi, dolayısıyla çift yönlü iletişim olmalıdır,
• Söz konusu mesajlar, sözlü ve sözsüz nitelikte olmalıdır.

Bireyler arası iletişim; yüz yüze ya da kişisel iletişim araçlarıyla gerçekleştirilen iletişim türüdür. İnsan, bireyler arası iletişimde başkasıyla yüz yüze konuşabileceği gibi, kitle iletişim araçları dışında kalan kişisel araçlarla da (mektup, telefon, faks vb.) iletişim kurabilir. Özellikle gündelik yaşamda kişisel iletişim kanallarının açık ve gelişkin olması, bireylerin kuracakları iletişimi sağlıklı kılar.

"Grup" ile "İletişim" olgusu adeta birbirinin ayrılmaz bir parçasıdır: Grupların oluşması ve varlığını sürdürebilmesi için mutlaka bireyler arasında bir iletişimin bulunması gerekir. Diğer yandan "grup" diye adlandırılan sosyal varlıklar; genel bir deyişle insanların "iletişim davranışı"nı etkilemektedir.

"Grup" ile "kalabalığı" birbirinden ayıran temel faktör, iletişimdir. Aralarında iletişim bulunmayan bir insan topluluğu ancak bir kalabalıktır. Fiziksel açıdan birlikte olan insanlar gruba benzese de, eğer birbirleriyle etkileşim içerisinde değillerse, aralarında bir iletişim yoksa grup değillerdir. Örneğin; sinema izleyicileri arasında etkileşim olmadığı için grup değillerdir. Bir grubu oluşturmak için bireylerin yan yana bulunmaları ya da ortak mekanda olmaları yeterli değildir. Bu açıdan gruplar yığın ya da topluluklardan ayrılırlar.

Grup iletişiminin sınırı, bireyler arası iletişimin bittiği yerde başlar. Grup içi ve gruplar arası iletişim bu yüzden bireyler arası iletişime oldukça benzer. Ancak burada iletişim, “bir grup olarak hareket etme özelliği kazanmış kişiler” arasında gerçekleşmektedir. Grubun ortak özellikleri artık grup iletişimini büyük ölçüde belirlemektedir. Grup iletişimi de bireyler arası iletişimde olduğu gibi, aynı mekanı paylaşma ve yüz yüze gerçekleşme özelliklerini taşır.

Grupların varlık nedeni, insan ilişkileridir. Gruplar, belli işlevlerini ancak insani ilişkiler yoluyla yerine getirebilir. İnsan ilişkileri de toplumsal grupların içinde kurulur. Çeşitli ilişki türleri, grubun niteliğine göre grup içinde gerçekleşir.

Grubun özelliklerine göre kendine has iletişim yapısı vardır. Kişiler, içinde yer aldıkları yapıya ters düşmemek için, zorunluluğu olan ya da olmayan iletişim kurallarına ve biçimine uymaya özen gösterirler. Çevremizde isteyerek ya da istemeyerek içinde bulunduğumuz grupları göz önüne alırsak farklı dinamikleri olduğunu fark edebiliriz. Bir arkadaş grubundaki iş bölümü, statüler, norm ve beklentiler, haberleşme (iletişim) örüntüsü¨ bir devlet dairesindekilerden çok farklıdır. Bir apartmanda oturan kişilerin aralarındaki iletişim, o kişilerin özellikleriyle ya da ne kadar süredir aynı binada yaşıyor oluşlarıyla ve başka faktörlerle şekillenecektir.

Devlet dairesi çalışanları ve arkadaş grubunu karşılaştırdığımızda, göze çarpan en önemli fark, devlet dairesinde arkadaş grubundakinden daha belirgin ve yerleşmiş bir grup yapısı olmasıdır. Ayrıca, devlet dairesinde kimden kime bilgi iletişimi olacağı, kimlerin hangi mevkilerde olduğu, bu mevkilere ilişkin statüler ve rol beklentilerinin ne olduğu, nasıl bir iş bölümü bulunduğu, karar verme mekanizmasının ne olduğu vb. ilişkiler bilinir. Yeni oluşan bir arkadaş grubunda ise bu yapısal özelliklerin çoğu söz konusu değildir. Ancak, eğer bu arkadaş grubu söz gelimi sınıfta bir proje çalışması yüklenirse ve bir müddet bu proje üstünde grup halinde çalışırsa, yukarıdaki yapısal özelliklerin bazıları bu grupta da belirmeye başlayabilir, örneğin, bir iş bölümü, belirli bir iletişim örüntüsü, statü ve rol farklılaşması görülebilir.

Örgüt denildiğinde, iki veya daha fazla insanın, ortak bir amaca ulaşabilmek için, davranışlarını biçimsel kurallara göre düzenlediği yapı anlaşılmaktadır.

Örgütsel iletişimi bir kavram olarak ele almak gerekirse ‘bir örgütün çeşitli birimleri ve çalışanları arasında bilgi, duygu, anlayış ve yaklaşım paylaşımını, bu paylaşım sürecindeki her türlü araç-gereç ve yöntemi, söz konusu paylaşımla ilgili çeşitli kanalları ve mesaj şekillerini içeren süreç’ olarak tanımlanmaktadır.

Örgütsel iletişim, bir örgütün çeşitli kısımları ve personeli arasındaki bilgi, veri, algı, anlayış, yaklaşım aktarmaları işinde kullanılan her türlü yöntem, araç, gereç ve tekniği ile bu aktarmadaki çeşitli sistemleri (kanalları) ve yazılı, sözlü, sözsüz her türlü mesaj şeklini içermektedir.

Örgütsel iletişimin işlevleri;

• Bilgi sağlama,
• İkna etme ve etkileme,
• Emredici ve öğretici iletişim kurma,
• Birleştirme olmak üzere dört grupta toplanmaktadır.

Bilgi alışverişi, iletişimin en temel işlevi olarak kabul edilir. Bilgi, bireyin çevresi ile uyumlu bir ilişki kurması için gereklidir. Diğer yandan, örgütün hedeflerine ulaşmak amacıyla, etkinliklerin gerçekleştirilebilmesi için; çalışanların neyi, nasıl ve neden yapacaklarını bilmeleri, dolayısıyla da bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.

İkna etme; insanın karşısındaki kişi ve kişilerin davranış, düşünce ve tutumlarını istenen biçimde etkileme ve değiştirme sürecidir.

Etkileme ise, kişilerin tutum ve davranışlarını, onların istek ve amaçlarına ters düşmeyecek şekilde, daha uzun sürede değiştirme girişimidir.

İkna etmeye ilişkin iletişimin amacı açıkça ortaya konmasına karşın, etkilemede daha gizli ve uzun dönemli iletişim stratejisi izlemek gerekir.

Örgütlerde yöneticiler, astlarıyla yalnızca bilgi vermek için değil; neyi, nasıl yapacaklarını söylemek ve onlara yön vermek veya davranışlarını yönlendirmek amacıyla da iletişim kurarlar. Astların, örgütsel amaçlar doğrultusunda performans göstermeleri için, eğitim gereksinmelerinin karşılanması gerekir. Eğitimin başarılı olması için, eğitici ve eğitilenler arasında olumlu bir iletişim kurulması gerekir.

İletişimin bir diğer işlevi de, birleştirme ve eş güdüm sağlamadır. Kültürel olarak bir toplumsal sistem içerisinde yer alan kişilerin, karşılıklı ilişki ve bağlılığını sürdürebilmeleri iletişim ile mümkündür. Bireylerin örgütsel amaçlar etrafında toplanmalarını sağlayan iletişim, aynı zamanda bireylerin psikolojik bütünlüğünü ve dengesini korumada da önemli bir işleve sahiptir.

Örgütsel iletişim, örgütsel yapı içerisinde biçimsel iletişim ve biçimsel olmayan iletişim olarak ikiye ayrılır. Örgütsel yapı içerisinde biçimsel iletişim ve biçimsel olmayan iletişim birbirini tamamlayan niteliktedir.

Biçimsel iletişim sistemi, biçimsel örgüt yapısına bağlı olarak ortaya çıkan iletişim ilişkilerini ve kanallarını içerir. Bu kanallar, örgüt içindeki ve örgütle çevresi arasındaki bilgi ve mesaj alışverişini sağlamak üzere, örgütlenme surecinde belirlenmiştir. Örgütteki hiyerarşik yetki yapısı ile ilgili olan biçimsel iletişim sistemi, örgüt içindeki ve örgütle çevre arasındaki bilgi akımını sağlayan kanalları gösterir. Biçimsel iletişim, örgütte bütünlüğü sağlaması, sorumlulukların belirlenmesi ve görevlerin yerine getirilmesinde önemli rol oynar.

Biçimsel olmayan iletişim, biçimsel iletişim gibi bir örgütün olmazsa olmaz süreçlerindendir. Biçimsel olmayan iletişim, bir örgütün görünen tüm biçimsel süreçlerini tamamlayıp desteklediği kadar, görünmeyen ancak çalışanlarca bilinen değerler, tutumlar, algılar, sözel ve sözel olmayan iletişim süreçleri gibi birçok ögeyi içinde barındırmaktadır. Biçimsel olmayan iletişim, bir kurumda ya da bir çalışma ortamında insanların birbiriyle iletişimi ve etkileşiminden doğan bir toplumsal ilişkiler ağıdır denilebilir. Her biçimsel organizasyonun ya da her kurumun içinde biçimsel olmayan organizasyonun varlığından söz edilebilir. Bir kurumda süreklilik kazanmış dostluk ve arkadaşlık ilişkileri, paylaşılan aynı hobiler, aynı yöreden olanların bir grup oluşturması gibi durumlar biçimsel olmayan iletişimin varlığını ortaya koyar.

Kitle iletişimi, yığın iletişimini anlatır. Kitle iletişiminde "kitle" kavramı izleyicilerin sosyal, siyasal ve ekonomik bakımlardan belirsiz, ayırt edilemeyen kişiler kümesi olduğunu ima eder. Kişiler kümesi geniş izleyici, okuyucu ya da seyircidir.

Kitle iletişiminde:

• Kitle iletişiminin hedef kitlesi görece geniştir.
• Hedef kitle çeşitli toplumsal kümelerden oluşur.
• Hedef kitleyi oluşturan bireyler birbirlerini tanımazlar.
• İletişimci de hedef kitleyi oluşturan bireyleri tanımaz.
• Kitle iletişim araçları aracılığıyla kaynaktan uzakta, birbirinden ayrı mekanlarda bulunan çok sayıda insanla aynı anda iletişim kurulabilir.
• İletişim tek yönlüdür. Hedef kitlenin anında yanıt verme olanağı yoktur.
• Kitle iletişim araçlarının ürünlerinin bireye maliyetinin düşük olması nedeniyle halkın çoğunluğu için kolay elde edilebilir.
• Kitle iletişimi, iletişimin örgütlü ve kurumsal bir yapıya dönüşmüş şeklidir.

Kitle iletişim araçlarının işlevleri aşağıda kısaca listelenmektedir:

• Bilgilendirme, haber verme,
• Etkileme, kamuoyu oluşturma,
• Kişileri yaşadıkları toplumun bir parçası haline getirme (toplumsallaştırma),
• Kültürün nesilden nesile geçişine ve gelişmesine katkı sağlama,
• Eğitme,
• Eğlendirme, hoşça vakit geçirtme,
• Dış dünyayı görmemizi sağlama,
• Eşya ve hizmetlerin tanıtılmasına, satılmasına yardımcı olma.

Sözlü iletişim

Sağlıklı bir sözlü iletişim aşağıdakileri kapsamaktadır:

• Dilsel ögeleri doğru seslemek,

• Vurgulamaya ve tonlamaya hâkim olabilmek,

• Söz sırası alabilmeyi becermek,

• Anlamda uzlaşmayı sağlamak,

• Dinlemek ve dinlediğini anlayabilmek,

• Sözlü iletişimi ve uzlaşı yollarını bilmek. Başarılı bir sözlü iletişimin anahtarı güzel konuşma, anlaşılır olma ve sesi etkili kullanmaktır.

Etkili iletişim kurabilmek için birinci temel beceri karşımızdakini dinlemektir. Çeşitli dinleme şekilleri vardır:

• Görünüşte Dinleme

• Savunmada Dinleme

• Seçerek Dinleme

• Tuzakçı Dinleme

• Denetçi Dinleme

• Nezaketen Dinleme

• Ürkek Dinleme

• Yaltaklanmacı Dinleme

Yazılı iletişimin kendine has özellikleri söyle sırala-
nabilir:
• Bilginin kalıcı olmasını sağlar.
• Bilginin aynen aktarılmasını sağlar.
• Gelecekte başvurmak amacıyla iletişimin
kalıcı olarak kaydedilmesini sağlar.
• Uzun iletilerin aktarılması için en ideal
yoldur.
• İletide izinsiz olarak yapılabilecek değişiklik
riskini en aza indirir.
• Kesin, açık ve kapsamlı bir şekilde iletişim
kurmayı sağlar.
• Aynı anda birden çok kişiye iletinin ulaştı-
rılmasını sağlar.
Bu özellikler üzerinde düşünülürse, daha birçok
yeni özellik eklemenin mümkün olduğu görüle-
bilir. Burada yazılı iletişime has en önemli özellik
kalıcı olmasıdır. Yazılı iletişimin kalıcı olması ve bu
iletişim biçiminde ileti üzerinde değişiklik yapma
riskinin az olması nedeniyle, herhangi bir anlaş-
mazlık durumunda yasal kanıt olarak kullanılabil-
me üstünlüğünü de beraberinde getirmektedir. Bu
nedenle kişiler ve kurumlar arasında kurulan ileti-
şimde yazı hem bağlayıcı hem de güvenilir bir araç-
tır. Yazılı iletişimin kalıcı olması bazı istenmeyen
durumlarda bir sınırlılığa da dönüşebilir.

İletişimin temel bir yönünü sözsüz iletişim oluşturur. Başka deyişle, günlük yaşamda gerçekleştirilen ilişkilerde başvurulan simgesel kodlar içinde sözsüz olanlar, anlam yaratma ve paylaşmada çoğu kez bilincinde olmaksızın, ama kaçınılmaz olarak sürekli kullanılırlar. Bireylerarası yüz yüze iletişimde doğal olarak yer alan ses tonlaması, yüz ifadeleri, mimikler, beden hareketleri, jestler sözlü iletişimin çerçevesini ve anlamını belirlemede her zaman etkili olmuştur. Öte yandan, başkaları hakkındaki izlenimlerin ve kararların oluşmasında görsel kodlar sezgisel değerlendirme aracı olarak önemli bir işlev
üstlenirler. Kelimelerin yetersiz kaldığı durumlarda ya da konuşmanın mümkün olmadığı durumda sözsüz iletişimden yararlanırız.

Simgelerin, bir bireyin dışa vurulmayacak şekilde, kişinin kendi içinde üretimi, iletilmesi ve yorumlanması, bireyin kendisiyle iletişimidir. Bireyin kendisiyle iletişimi, insanın kendi içinde, kendisiyle kurduğu iletişimdir. İnsanın kendisiyle iletişimi için, “içsel iletişim” ya da “öz-iletişim” terimleri de kullanılmaktadır.
Kişinin kendisi ile iletişimi, onun içsel iletişimidir. Kişinin kendi kendini motive ederek, ihtiyaçları ile kafasındaki kimliğini kavramasında yardımcı olan yol, kişinin kendi kendini sorgulaması, iç iletişim kurmasıdır. Kişinin; ihtiyaçlarının, değerlerinin, tutum, davranış ve yeteneklerinin farkına varması, düşündüklerini ve hissettiklerini kavramaya çalışması, kendisiyle geliştirdiği iç iletişimle mümkün olur. Bu bir anlamda kişinin kendisine ilişkin farkındalığını artırmasıdır.

Bireylerarası iletişim, “iki ya da daha fazla kişi arasında meydana gelen mesaj alışverişi” dir. Genel bir tanımlamayla, kaynağı ve hedefi insanların oluşturduğu iletişime, “kişiler arası iletişim” denir. Karşılıklı iletişimde bulunan kişiler, bilgi/sembol üreterek, bunları birbirlerine aktararak ve yorumlayarak iletişimi sürdürürler.

İnsanlar; okullar, dernekler, kulüpler, şirketler, çeşitli kamu kurumları, siyasi partiler, hastaneler gibi farklı örgütlerle iç içe yaşarlar. Genel olarak örgüt denildiğinde, iki veya daha fazla insanın, ortak bir amaca ulaşabilmek için, davranışlarını biçimsel kurallara göre düzenlediği yapı anlaşılmaktadır.
Örgütsel iletişim, bir örgütün çeşitli kısımları ve personeli arasındaki bilgi, veri, algı, anlayış, yaklaşım aktarmaları işinde kullanılan her türlü yöntem, araç, gereç ve tekniği ile bu aktarmadaki çeşitli sistemleri (kanalları) ve yazılı, sözlü, sözsüz her türlü mesaj şeklini içermektedir (Koçel, 2003). Örgütsel iletişimi bir kavram olarak ele almak gerekirse ‘bir örgütün çeşitli birimleri ve çalışanları arasında bilgi, duygu, anlayış ve yaklaşım paylaşımını, bu paylaşım sürecindeki her türlü araç-gereç ve yöntemi, söz konusu paylaşımla ilgili çeşitli kanalları ve mesaj şekillerini içeren süreç’ olarak tanımlanmaktadır.

Kitle iletişimi, yığın iletişimini anlatır. Kitle iletişiminde “kitle” kavramı izleyicilerin sosyal, siyasal ve ekonomik bakımlardan belirsiz, ayırdedilemeyen kişiler kümesi olduğunu ima eder. Kişiler kümesi geniş izleyici, okuyucu ya da seyircidir. Kitle iletişiminin iletisi, ürettiği mesaj olarak isimlendirilir. Mesaj söylenen bir söz, yazılan bir makale, bir program ya da programda söylenenler, bir haber ya da haberde sunulanlar olarak izleyici karşısına çıkabilir. Mesaj, aracın içerdiği teknolojik özelliklerine göre çeşitli biçimler alır. Hemen her kitle iletişim aracı birden daha fazla biçimde iletiye izin verir.

Sözsüz iletişimin özelliklerinin yanısıra çeşitli işlevleri bulunmaktadır. Aşağıda bunlar yer almaktadır:

• İletişimin yokluğunu olanaksız kılma: İki kişinin belli ortamda birlikte bulunması, aralarında sözlü bir iletişim kurulmasa bile karşılıklı görsel iletilerin akışını sağlayabilir. Çünkü, kişilerin davranışları, oluşları, giyim kuşamları, birbirlerine en azından sevgi düzeyinde nasıl bir insan oldukları ya da ne türden duygular içinde bulundukları konularında ipuçları verirler.

• Duygu ve coşkuları yetkin bir biçimde dile getirme: İnsanın bilişsel iletimlerini aktarmada en temel araç olan konuşma dili duygu ve coşkularını dile getirmede çoğu kez yetersiz kalır. Bu nedenle, duygusal konuşmalar, jestlere, mimiklere en çok başvurulan konuşmalardır. Kısaca, sözcükler genelde içerik bilgisi taşırlar. Sözsüz iletişim ise duygusal bilgiyi dışa vurur. Bir bakış, bir dokunuş içten gelen sevgi ya da hayranlık duygularını satırlar doldurulacak kadar çok sözden daha yetkin biçimde dile getirilebileceği gibi , akla gelebilecek en kötü sözler bile bazen tek bir bakış kadar etkili olmazlar.

• İnsanlar arasındaki ilişkileri tanımlama ve belirleme: Kişiler arası iletişimde ses tonu, araya konan mesafe, giyim kuşam özellikleri, vücudun duruşu, vb gibi sözsüz iletişim öğeleri ilişkilerin nasıl anlaşılması gerektiğini belirler. Bu türden iletileri ikincil ilişkilerde birbirini tanımayan kişiler açısından olduğu kadar, birincil ilişkilerde de çok önemlidir. Çünkü, ilişkilerin biçimi ve yönü hakkındaki tanımlama o andaki iletişim biçimini ve içeriğini de etkiler. Biz de her zaman sıcak ve sevecen bir tonla konuşan ve karşılaşınca kucaklaşan bir arkadaşımızın, resmi bir tavırla konuşması ve el sıkması ya ortam gereklerine uygun olarak ya da içinde bulunduğu -bizimle ilgili veya ilgisiz- ruhsal durumla bağlantılı olarak ilişkilerimizin nasıl belirlenmek istendiğini açıklar.

• Sözel içerik hakkında bilgi verme: Görsel iletişim, genellikle sözlü iletişimin yorumlanmasında, başka bir deyişle sözel iletilerin anlamlandırılmasında ipuçları verir. Aynı sözlerin değişik tonlarda ya da değişik bedensel hareketlerle söylenmesi, değişik anlamları içerir. Kuşkusuz bu durum kişiler arasında iletişim sürecinde belirlenmiş ya da belirlenmekte olan ilişkilerle yakından ilgilidir. Görsel iletişimin, ilişkilerin ve sözel iletişimin içeriğinin nasıl anlaşılması gerektiğini bildiren bu özelliğine üst iletişim sağlama özelliği de denir.

• Güvenilir iletiler sağlama: Genellikle sözsüz iletişim, sözlü iletişimlerden daha güvenilir bir kaynak oluşturur. Bazı durumlarda insanlar söylemek istediklerinden değişik sözler söylerler, başka bir deyişle, gerçek duygu ve düşüncelerini dile getirmezler ya da getiremezler. İnsanın sözüyle özünün bir olmaması bazen istendik bir yalandan bazen ortam ve koşullardan kaynaklanır. Bu bakımdan, sözsüz iletiler, sözel iletilerden daha güvenilirdirler. Bu nedenle, genelde hepimiz, söylenenlerin gerçekliğini yargılamak için bu türden iletilere daima bilinçli olmasa da dikkat ederiz. Sezgilerimiz ve deneyimlerimiz bir suskunluğun, bir bakış atışın ya da bakışları kaçırışın bize sözler kadar çoğu kez onlardan daha güvenilir iletiler sunduklarını öğretmiştir. Genellikle hepimiz sözsüz iletişim biçimlerini, sözlerimizi destekleyecek ve pekiştirecek şekilde kullanmaya çalışırız.

• Kültüre göre biçimlenme: Sözsüz iletişim biçimleri, konuşma ve yazı diline göre daha evrensel sayılırlar. Bununla birlikte, anlamları açısından benzerlikleri bulunsa da hepsi kültüre göredir. Başka bir deyişle, her toplumun kültüründe sözsüz iletişim öğeleri dağarcığı ve bu dağarcığını kullanım biçimi kendine özgüdür. Örneğin, gülme davranışı insanın sevgisini, bir şeyin komik bulunmasını yansıtma açısından evrensel bir davranış olmakla birlikte, kimin nerede ve nasıl güleceği kültürel olarak belirlenir. “Çok gülenin çok ağladığına” inanılan bizim gibi kültürlerde açıkça ve içten kahkaha atmak yakışık olmayan bir davranıştır; az ve elle saklayarak gülme en doğrusu sayılır.

Yazmanın gücünden yararlanmak ve sağlıklı yazılı iletişim kurabilmek için uyulması gereken çeşitli kurallar vardır. Bunlar dikkate alındığında ortaya çıkan sonuç çok daha etkili olacaktır:

• Yazıda kullanacağınız sözcüklerin anlamını iyi bilin ve yerinde kullanın.

• Her cümlede bir düşünceyi, her paragrafa tek bir konuyu anlatmaya çalışın.

• Mümkün olduğunca kısa cümleler yazmaya çalışın.

• Olumlu ifadeler kullanın çünkü olumsuz ifadeler daha zor anlaşılmaktadır.

• Özne-yüklem uyumuna dikkat edin.

• Yazdıklarınızı tekrar okuyarak ifadelerinizin doğruluğundan ve açıklığından emin olun.

• Dikkat edilmesini istediğiniz sözcük veya cümleleri belirginleştirin. (altını çizin, italik yazın, vb.)

• Fazla abartılı ve gereksiz sözcüklerden kaçının.

• Eski, az kullanılan, herkes tarafından bilinmeyen sözcükleri ve deyimleri kullanmayın.

• Gereksiz tekrarlardan kaçının.

• Okuyucuyu düşünerek yazın.

Başarılı bir sözlü iletişimin anahtarı güzel konuşma, anlaşılır olma ve sesi etkili kullanmaktır. Bunun için de birtakım bilgi ve eğitime ihtiyaç duyulabilir. Hem bireysel hem de toplumsal açıdan önemli bir yere sahip olan sözlü iletişimin, hayatta başarı ya da başarısızlığı doğrudan etkilediğini ifade eden Özbay (2005:117) iyi bir sözlü iletişimin ses özelliklerini de şöyle sıralamaktadır:
• İşitilebilirlik
• Akıcılık
• Açıklık
• Hoşagiderlik
• Bükümlülük
Bu doğrultuda, iyi konuşan bir birey kendini tam ve doğru olarak ifade edebilmelidir. Eğitim kurumlarındaki sözlü iletişim becerisi derslerinin genel amacı, öğrencilere duygu, düşünce, gözlem, hayal ve isteklerini dil kurallarına uygun, doğru ve etkili biçimde anlatma becerisi kazandırmaktır.

Tuzakçı Dinleme: Konuşanın sözlerine, bir açığını yakalayıp üzerine çullanmak amacıyla kulak vererek dinlemedir. Bu kişiler siz konuşmaya başlayınca hiç seslerini çıkarmadan dinlerler. Ne zaman ki söylediğinizde bir açık bir eksik bulsunlar hemen sizi zor duruma sokacak konuşmayı başlatırlar.

Bir iletişim etkinliğinin, bireylerarası iletişim sayılabilmesi için şu üç faktörün bulunması gerekir:
• Bireylerarası iletişime katılanlar, belli bir yakınlık içinde yüz-yüze ilişki halinde olmalıdırlar,
• Katılımcılar arasında tek yönlü değil, karşılıklı mesaj alış-verişi, dolayısıyla çift yönlü iletişim olmalıdır,
• Söz konusu mesajlar, sözlü ve sözsüz nitelikte olmalıdır.

Bireylerarasında iletişim olmaksızın “grup”tan söz etmek mümkün değildir. Gruptan söz edebilmek için insanların “birarada” veya “yanyana” bulunmaları yeterli değildir; aralarında bir etkileşim veya iletişim de mutlaka bulunmalıdır. “Grup” ile “kalabalığı” birbirinden ayıran temel faktör, iletişimdir. Aralarında iletişim bulunmayan bir insan topluluğu ancak bir kalabalıktır. Fiziksel açıdan
birlikte olan insanlar gruba benzese de, eğer birbirleriyle etkileşim içerisinde değillerse, aralarında bir iletişim yoksa grup değillerdir.

Örgütlerde yöneticiler, astlarıyla yalnızca bilgi vermek için değil; neyi, nasıl yapacaklarını söylemek ve onlara yön vermek veya davranışlarını yönlendirmek amacıyla da iletişim kurarlar. Astların, örgütsel amaçlar doğrultusunda performans göstermeleri için, eğitim gereksinmelerinin karşılanması gerekir. Eğitimin başarılı olması için, eğitici
ve eğitilenler arasında olumlu bir iletişim kurulması gerekir.

Kitle iletişimi, iletinin, bir veya daha çok kitle iletişim araçları (gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon, internet, sinema vb.) aracılığıyla geniş ve bilinmeyen bir kitleye (okuyucu, dinleyici, izleyici kitlesi) iletilmesidir.

Kitle iletişim araçlarının işlevleri aşağıda kısaca listelenmektedir:
• Bilgilendirme, haber verme,
• Etkileme, kamuoyu oluşturma,
• Kişileri yaşadıkları toplumun bir parçası  hâlinegetirme (toplumsallaştırma),
• Kültürün nesilden nesile geçişine ve gelişmesine katkı sağlama,
• Eğitme,
• Eğlendirme, hoşça vakit geçirtme,
• Dış dünyayı görmemizi sağlama,
• Eşya ve hizmetlerin tanıtılmasına, satılmasına yardımcı olma.

Kitle iletişiminde:
• Kitle iletişiminin hedef kitlesi görece geniştir.
• Hedef kitle çeşitli toplumsal kümelerden. oluşur 
• Hedef kitleyi oluşturan bireyler birbirlerini tanımazlar.
• İletişimci de hedef kitleyi oluşturan bireyleri tanımaz.

• Kitle iletişim araçları aracılığıyla kaynaktan uzakta, birbirinden ayrı mekânlarda bulunan çok sayıda insanla aynı anda iletişim kurulabilir.
• İletişim tek yönlüdür. Hedef kitlenin anında yanıt verme olanağı yoktur.
• Kitle iletişim araçlarının ürünlerinin bireye  maliyetinin düşük olması nedeniyle halkın çoğunluğu için kolay elde edilebilir.
• Kitle iletişimi, iletişimin örgütlü ve kurumsal bir yapıya dönüşmüş şeklidir.

Savunmada Dinleme: Dinlerken söylenenler içinde bize yönelik bir eleştiri ya da saldırı olup olmadığını araştırma durumu içinde olup her söyleneni bir tür saldırı olarak algılar. Örneğin, siz Efe’nin ne kadar cömert ve anlayışlı olduğunu anlatırsınız o ise kendisinin çok cimri olduğunu anlayışsız biri olduğunu ifade etmeye çalıştığınızı düşünür ve size küsebilir.