Özel güvenlik son yıllarda gelişen ve genel
kolluk birimlerinin yaptığı işler dışında belli bir mekânda
belli yetkilerle çalışan ve devletle herhangi bir organik
bağı olmadan sunulan hizmetleri ifade eder.

Genel kolluk ve özel kolluk ayırımında temel
belirleyici ayırım yetki ve görev alanı olmaktadır.

Türkiye’de ülke genelinde görevli ve yetkili
kılınan güvenlik kuruluşları (polis, jandarma ve sahil
güvenlik) genel kolluk olarak adlandırılmakta, görevi ve
yetkisi belirli sınırlar içinde kalan ve gücünü¨ kendi özel
kuruluş kanunlarından alan güvenlik kuruluşları da
(belediye zabıtası, orman korucuları gibi) özel kolluk
olarak sınıflandırılmaktadır.

Farklılıklar özellikle sahil güvenlik örgütünün
yeri, kamu ve ticari özel kolluk kuvvetleri ile polisin
özellikli birimleri arasındaki ayırım ve yardımcı kolluk
kişi veya kuvvetlerinin hangi sınıflandırmaya girmesi
gerektiği gibi konularda kendini göstermektedir.

Şafak (1991, 99-107), genel kolluk (yalnızca
polis ve jandarma örgütleri), özel kolluk (sahil güvenlik,
belediye zabıtası, ordu zabıtası, köy korucuları ve 2495
sayılı Kanuna göre kamu ve özel işyerleri veya
kuruluşların korumasında çalışan özel güvenlik görevlileri
ve birimlerini anlatan özel güvenlik örgütü¨ gibi kuruluşlar)
ve özel kolluk yetkisiyle donatılmış kişiler (gemi kaptanı
ve köy muhtarı gibi kişiler) şeklinde üçlü¨bir ayırım yapar.
Yaşar (1996, 22-42) ise kolluk çeşitlerini, genel (polis,
jandarma ve sahil güvenlik), özel (özel güvenlik
kuruluşları, belediye zabıtası gibi kamu özel zabıta
kuruluşları, köy korucuları vs.) ve yardımcı (gemi
kaptanları, çarşı ve mahalle bekçileri gibi) kolluk şeklinde
sınıflandırır. Dündar (1988, 15-18), genel kolluk (polis ve
jandarma), özel kolluk (sahil güvenlik, orman muhafaza,
gümrük muhafaza ve hatta çevik kuvvet polis birimleri
vs.), yardımcı kolluk (çarşı ve mahalle bekçileri, köy
korucuları, gemi kaptanları vs.) ve özel güvenlik
kuruluşları biçiminde dörtlü¨ bir ayırım yapar. Aydın
(1996, 15-22), temelde 'kamu', 'özel' ve 'gönüllü¨' kolluk
diye üçlü¨ bir ayırım yaparak, kamu kolluk güçlerini de
kendi aralarında 'genel', 'kamu özel' ve 'yardımcı' kolluk
diye üçe ayırmaktadır.

Genel emniyet ve asayişi, kamu düzenini, genel
ahlakı ve huzuru sağlayan ve koruyan ve diğer kanunların
verdiği görevleri yapan kuruluşlardan oluşur. Genel kolluk
hizmetlerini yerine getiren bu kuruluşlar, görev alanları
durumuyla aynı fakat coğrafi olarak farklı olan Polis,
Jandarma ve Sahil Güvenlik’tir.

Özel kolluk, genel kolluk dışında kalan ve hizmet
alanları ve yetkileri özel kanunları ile sınırlandırılmış olan
kamu kuruluşlarından oluşur.

Hususi zabıta: umumi zabıta haricinde kalan ve
mahsus kanunlarına göre teşekkül edip muayyen vazifeleri gören zabıta kuvvetleridir, şeklinde tanımlanmıştır.

İki tür 'özel kolluk ‘tan söz edilebilir: ticari özel
kolluk ve 5188 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan 2495
sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması
Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ile kurulan
özel güvenlik örgütleri.

Ticari özel kolluk, ticari amaçlı güvenlik hizmeti
verilmesi ve ticari kuruluşların güvenlik görevlisi istihdam etmesi veya güvenlik gereksinimi karşılaması ile ilgilidir. Diğer bir ifade ile özel kesim tarafından ücret karşılığı güvenlik hizmetinin üretilmesi ile ilgilidir.

Özel güvenlik, daha önceden 2495 sayılı Bazı
Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin
Sağlanması Hakkında Kanun ile kurulan veya ticari amaçlı kurulmuş ve yasal zemine 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunla kavuşmuş, özel güvenlik örgütleri ile şirketleri, bazı kamu ve özel kurumların kendi bünyelerinde ve kendi personelinden oluşan özel güvenlik örgütleri ya da birimleri anlamına gelmektedir.

Gönüllü¨ kolluk türü¨, gönüllü¨ olarak 'polislik'
yapan veya polise yardımcı olan kişi ve kuruluşları ifade
etmektedir. Ücretsiz olarak güvenlik hizmeti vermek
anlamına gelmektedir.

Gönüllü¨ kolluk türü¨, gönüllü¨ olarak 'polislik'
yapan veya polise yardımcı olan kişi ve kuruluşları ifade
etmektedir. Ücretsiz olarak güvenlik hizmeti vermek
anlamına gelmektedir.

Kolluk genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılır.
Genel kolluk daha çok polis, jandarma ve sahil güvenliği
kapsar. Özel kolluk ise kendi içinde devlete ait olanlar ve
özel güvenlik olarak ikiye ayrılır. Buradaki kapsam ise devlete veya özel sektöre ait olan özel güvenlik hizmetleri olmaktadır.

Devlet tarafından alınan güvenlik önlemlerine ek
olarak kamu veya özel kişilere ait her türlü¨ kurum ve
kuruluşun günün koşullarına uygun şekilde
güvenliklerinin sağlanabilmesi için özel güvenlik
örgütlerinin kurulmasına olanak tanımıştır. Bu kanun ile
ulusal ekonomiye ve ülke güvenliğine veya toplum
yaşamına önemli ölçüde katkısı bulunan kurum ve
kuruluşların kendi coğrafi alanları ile sınırlı kalmak üzere
kendi güvenliklerini sağlama olanağı tanınmıştır.

Ünsal’a (2005) göre: “özel güvenlik; yaşam
hakkı, mülkiyet, zilyetlik ve işletme yönetimi haklarının
saldırıya uğramaması ile görevlidir. Özel güvenliğin amacı kamu düzeninin korunmasıdır.

Genel olarak özel güvenliğin özel yönetsel kolluk
ve yardımcı / tanımlayıcı olduğu yönünde bir görüş
egemendir.

Özel güvenlik komisyonunun kararı üzerine
valinin iznine bağlıdır.

Toplantı, konser, sahne gösterileri ve benzeri
etkinliklerde; para veya değerli eşya nakli gibi geçici veya acil hallerde, komisyon kararı aranmaksızın, vali
tarafından özel güvenlik izni verilebilir.

Kişi ve kuruluşların talebi üzerine, koruma ve
güvenlik ihtiyacı dikkate alınarak, güvenlik hizmetinin
istihdam edilecek personel eliyle sağlanmasına, kurum ve kuruluşlar bünyesinde özel güvenlik birimi kurulmasına ya da bu hizmetin güvenlik şirketlerine gördürülmesine izin verilir.

Mülki idare amirleri havalimanı, liman, gümrük,
gar ve istasyon gibi yerler ile spor müsabakalarının, sahne gösterilerinin ve benzeri etkinliklerin yapıldığı yerlerdeki özel güvenlik tedbirlerini denetlemeye ve kamu güvenliğinin gerektirdiği hallerde ek önlemler aldırmaya yetkilidir.

Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara
girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin
üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme. Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme. Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme. Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma. Duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

Eğitim ve öğretim kurumlarında, sağlık
tesislerinde, talih oyunları işletmelerinde, içkili yerlerde
silahlı özel güvenlik görevlisi çalıştırılmasına izin
verilmez. Özel güvenlik görevlileri, özel toplantılarda,
spor müsabakalarında, sahne gösterileri ve benzeri
etkinliklerde silahlı olarak görev yapamazlar.

Yetkileri sadece görevli oldukları süre içinde ve
görev alanlarında kullanabilirler. Özel güvenlik görevlileri
silahlarını görev alanı dışına çıkaramazlar. İşlenmiş bir
suçun sanığı veya suç işleyeceğinden kuvvetle şüphe
edilen kişinin takibi, dışarıdan yapılan saldırılara karşı
tedbir alınması, para ve değerli eşya nakli, kişi koruma ve cenaze töreni gibi güzergâh ifade eden durumlarda
güzergâh boyu görev alanı sayılır. Görev alanı, zorunlu
hallerde komisyon kararıyla genişletilebilir.

Özel güvenlik tamamlayıcı kolluk görevini yerine
getirmektedir. Bu nedenle hem 2495 hem de 5188 sayılı
kanunlardaki düzenleme ile görev ve yetkileri genel kolluk olay yerine gelinceye kadar ve daha sonrasında da genel kolluğa yardımcı olarak sınırlı tutulmuştur.

Verimlilik, amaçlanan hedeflere ulaşılırken en az
girdiyle en üst seviyede ürün elde edilmesidir.

Verimlilik, hedeflenen mal ve hizmetlerin
üretilmesinde eldeki kaynakların yer ve zaman açısından
mükemmel planlanmasını gerçekleştirerek en rasyonel yol ve yöntemlerle en ideal sonuçların elde edilmesini
amaçlar.

Verimlilik, çok genel bir bakış açısıyla, bir mal
veya hizmet üretmek amacıyla ortaya konan çıktılar ile bu çıktıyı sağlamak için kullanılan girdilerin ilişkisi olarak
belirtilmekte ve çeşitli mal ve hizmetlerin üretimindeki kaynakların (insan, para ve fiziksel kaynaklar) etkin kullanımı olarak tanımlanmaktadır.

Amaçların gerçekleşme derecesi. Yararlı çıktı
sağlamak için kaynakların ne ölçüde etkili kullanıldığı
hususu. Gerçekleşen hizmetin gerçekleşmesi mümkün
olanla karşılaştırılması. Verimlilik performansının zaman
içinde gerçekleşme durumuna göre yapılabilir.

Topluma karşı üç şey için sorumludur:

• Kendilerine verilen parasal kaynakların kurallara uygun ve görüş birliğine varılan hizmetler için harcanıp harcanmadığından,
• Kaynakların verimli şekilde kullanılıp kullanılmadığından,
• Amaçlanan sonuçlara endeksli çalışmanın yapılıp yapılmadığından sorumludur.

Sadece ölçülebilir verimliliğe odaklanma
istenilmeyen üç sonuç doğurur: Birincisi maliyetler
genelde ürün ve sonuçlardan daha kolay ölçülebildiği için, verimlilik tasarrufa dönüşür. Para ve insan gücündeki tasarruf, gelişimin (iyileşmenin) tek ölçüsü¨olur. Böylece verimliliğin araştırılması maliyetlerin düşürülmesinin araştırılması olur. İkinci sonuç şudur: sosyal maliyetleri ölçmek ekonomik maliyetleri ölçmekten daha zor olduğu için, dış sonuçlar genelde göz ardı edilir. Tek tek birimler kendi verimliliğini düşünürken, kurumun veya şirketin verimliliği ikinci plana düşebilir. Üçüncü¨sonuç ise şudur; ekonomik faydalar sosyal faydalardan daha kolay tespit edilir.

X-verimlilik en basit anlamıyla en az maliyetle
en fazla mal veya hizmetin üretilmesidir.

Tahsisli verimlilik ise üretilen mal ve hizmetin
hitap edeceği kesime göre yapılmasını ifade eder. Diğer
bir ifade ile bir hizmete bir yerde ne kadar talep varsa ve
bu talep kimlerden geliyorsa ona göre bu hizmetin
sunulması anlamına gelir.

Dinamik verimlilik ise kamu açısından ülkedeki
genel büyüme özel sektör için ilgili şirket veya holdingin
büyüme seviyesindeki artıştır.

Teknik verimlilik, fiziksel çıktılarla ilgili olarak
kaynak girdilerinin fiziksel kullanımını ölçmektedir.

Faaliyet verimliliği, dinamik ve değişken
teşkilatlarda örgütsel olarak uzun dönemli düşünme ve
planların yapılmasını gerektirir.

Uyum verimliliği esnekliğin artırılmasını
kapsamaktadır.

Uyum verimliliği, değişimin ilk sinyallerini veren
yapılanmaların yaratılması ve bilgi akışını artırarak
desteklenir.

Faaliyet verimliliği, istikrarlı (değişmeyen)
çevrelerde örgütlerin uzman yapılarda uzun dönemli
yatırım ve planlarla tasarlanmasında görülürken, uyum
verimliliği değişen çevrelerde, değiştirmenin kolay olduğu geçici yapıların daha uygun olacağı durumlarda işe yarayacaktır.

Etkililik, en basit anlamıyla istenilen ve
planlanan amaçların başarılması derecesini ifade eder.

Devlete ait genel kolluk birimleri için her iki ilke
önemli olmasına rağmen çoğu zaman ekonomik bir
kavram olan verimlilik ilkesi etkililik ilkesine göre ikinci
plana düşebilir. Çünkü¨ çoğu zaman genel kolluk
hizmetlerinde ekonomik boyuttan ziyade amaçların
başarılması ve ne maliyette olursa olsun ilgili hizmetin
sunulması önemlidir. Bu nedenle amaçların başarılması
derecesini ifade eden etkililik ilkesi genel kolluk
birimlerinde daha önemlidir.

Önleyici koruma faaliyetleri ve bir olay olduğunda yapılacak koruma faaliyetleri dikkate alınır.

Verimlilik ilkesi normal zamanlarda başarılabilirken olağanüstü¨ durumlarda ihtiyaç duyulan daha fazla miktar ve sayı için verimlilik ilkesi geçerli olmayıp bu durumlarda etkililik ilkesi esas olmaktadır. Çünkü¨ böyle durumlarda özel güvenlik bile olsa genel kolluk gelene kadar alınacak önlemlerde maliyet analizi yapılamaz.

Kontrol noktası; koruma ve güvenlik hizmeti
sunulan bina ve tesisler ile cenaze ve düğün törenleri,
festival, sahne gösterileri ve benzeri etkinliklerin yapıldığı açık ve kapalı alanların ana girişlerinde oluşturulan güvenlik denetimi yapılan yerlerdir.

İki yöntemle kontrol hizmeti sunulmaktadır.
Birincisi güvenlik görevlisi aracılığıyla diğeri teknik
donanım araçlarıyla sunulmaktadır.

Fiziki güvenlik önlemleri yoluyla önleyici hizmet
sunmak, belirli suçlarla ilgili ortak risk ve zorluklar ile suç
işleme niyetinde olanların yakalanma imkanını artırmak,
suç sonrası elde edilmesi düşünülen kazancı azaltmak ve
bu şekilde hedef alınan suçlar için elverişli olabilecek
bütün fırsatları en aza indirmek amacını taşıyan bir
önleyici güvenlik yaklaşımıdır.

Örgütsel performans ve verimlilik ölçümü¨
kaynakların ekonomik kullanımı, verimlilik randımanı,
hizmet dağıtım verimliliği, etkililik ve müşteri
memnuniyeti gibi ölçütlere göre yapılabilir.

Belli bir dönem içerisinde ne kadar paranın o
şirket tarafından kullanıldığına bakılması şeklinde
gerçekleşmektedir.

Verimlilik ölçümlerinden bir tanesi benzer kurum
veya şirketlerle kıyaslayarak ölçülebilir. Bu yöntem zor
olsa da benzer diğer özel güvenlik şirketleriyle hizmet
kalitesi, maliyet analizi vb. hususlar açısından
karşılaştırarak ne kadar verimli ve etkili olduğu
görülebilir. Diğer bir ölçme aracı hizmette etkililik
olabilir. Ayrıca vatandaş ve müşteri memnuniyeti
açısından da bir özel güvenlik şirketinin performansı
ölçülebilir. Özellikle hizmetin sunulduğu bina ve yerlerde
yapılacak anketlerle ve görüşmelerle hizmetlerden
memnuniyetleri ölçülebilir.