Enflasyon hedeflemesi rejimi; merkez bankasının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına yönelik olarak, para politikasının belirlenen bir dönem için belirlenen sayısal bir enflasyon hedefi ya da hedef aralığına dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde tanımlanabilen para politikası uygulamasıdır.

Kısa vadeli faiz oranları

Merkez bankasının enflasyon tahminlerinin enflasyon hedefinden önemli ölçüde sapması durumunda merkez bankası temel para politikası aracı olan faiz oranlarına müdahalede bulunarak bu sapmanın önüne geçmeye çalışacaktır. Bir başka ifadeyle merkez bankasının enflasyonun gelecekte izleyeceği seyri doğru öngörebilmesi oldukça önemlidir. Bu amaçla ekonomideki toplam arz ve toplam talep gelişmeleri, parasal göstergelerin seyri, kamu maliyesinde yaşanan gelişmeler, beklentiler, fiyatlama davranışları, iç ve dış şoklar, verimlilik, istihdam ve ücretler, döviz kurlarında ve ödemeler dengesinde yaşanan gelişmeler gibi pek çok farklı unsuru içinde barındıran geniş bir bilgi setinin merkez bankasının hizmetinde olması gerekmektedir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında merkez bankasının beklentileri iyi yönetmesi ve etkin bir iletişim politikası izlemesi önemlidir. Özellikle kronik enflasyonun yaşandığı veya enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde ekonomik birimler gelecek döneme ilişkin beklentilerini geçmişteki enflasyona bağlı olarak oluştururlar. Enflasyon ataleti (ya da katılığı) olarak da bilinen bu durumun önüne geçmek için enflasyon hedeflemesi rejiminde politika uygulayıcıları ekonomik birimlerin beklentilerini oluşturmada esas alabilecekleri bir enflasyon hedefi sunarlar ve bu hedefe ulaşmayı taahhüt ederler. Bu süreçte, merkez bankasının belirlediği hedefin dikkate alınması ve hedefin tutturulabileceğine dair güvenin oluşması için merkez bankasının etkin bir iletişim politikası izlemesi şarttır. Etkin bir iletişim politikası, merkez bankasının uyguladığı politikalarda şeffaf olmasını, izlediği ve izleyeceği politikalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmesini, enflasyonun seyrine ilişkin görüşlerini kamuoyuyla düzenli olarak paylaşmasını gerektirir. Merkez bankasının enflasyon hedefine ilişkin duyulan güven arttıkça beklentiler daha iyi yönetilir, beklentiler daha iyi yönetildiği ölçüde ise merkez bankasının enflasyon hedefine ulaşması daha kolay ve daha az maliyetli olur.

Enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında karar alma sürecinin kurumsallaşmasını sağlamak da en az enflasyon hedefini saptamak ve bu hedefi kamuoyuna açıklamak kadar önemlidir. Karar alma sürecinin kurumsallaşması ile (i) para politikası kararlarının alınacağı tarihlerin önceden belirlenmesi ve bunun kamuoyu ile paylaşılması, (ii) politika kararlarının şeffaf bir yapıya ulaşması, (iii) alınan kararların gerekçelerinin açıklanması ve bu açıklamalarda gelecek dönemlerdeki kararların yönüne ilişkin eğilimlere yer verilmesi gibi özellikler kastedilmektedir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi uygulamasında enflasyon tahminleri büyük önem taşımaktadır. Merkez bankasının enflasyona ve diğer ekonomik değerlere ilişkin geliştirdiği öngörüler, gelecekteki enflasyonist baskılara karşı merkez bankasına erken uyarı sağlamakta ve merkez bankasının enflasyonla mücadele etmek için alacağı faiz kararlarına yol gösterici olmaktadır.

Merkez Bankası Bağımsızlığı

Para Politikasının Fiyat İstikrarına Odaklanması

Finansal Sektörün Gelişmiş Olması

Mali Baskınlığın Düşük Olması

Hesap Verilebilirlik ve Şeffaflık

Bu rejime yöneltilen eleştiriler genellikle enflasyon hedeflemesi rejiminin katı olarak yorumlanması durumunda politika yapıcılara çok az takdir yetkisi bırakması ve para politikasının şoklara arzu edilen esneklikte tepki vermesini engellemesi üzerine yoğunlaşmaktadır. Buna karşılık enflasyon hedeflemesi rejiminin, politika yapıcılara çok fazla takdir hakkı vermesi sebebiyle politika yapıcıların aşırı genişlemeci politikalar izlemesine neden olabileceği ve bu durumun enflasyon beklentilerinin kontrol edilebilmesini imkânsızlaştıracağı şeklinde tam aksi yönde eleştiriler de bulunmaktadır. Temel amacın fiyat istikrarının sağlanması olan enflasyon hedeflemesi rejiminde döviz kurlarının göz ardı edilmesi ve bu durumun özellikle küçük ve dışa açık ülke ekonomilerinin makroekonomik dengesine ilişkin sorunlara neden olması, bu rejime yönelik olarak yapılan diğer bir eleştiridir. Enflasyon hedeflemesi rejiminin mali baskınlığı engelleyememesi ve döviz kuru oynaklıklarının finansal istikrarsızlığa neden olabilmesi gibi sebeplerle de bu rejim eleştirilmektedir. Bu eleştiriler özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından dile getirilmektedir.

Amaç Bağımsızlığı: Merkez bankasının para politikasının amacını kendisinin belirleme yetkisine sahip olmasıdır.

Araç Bağımsızlığı: Merkez bankasının para politikası amaçlarına ulaşmak için hangi para ve döviz kuru politikası araçlarını kullanılacağına kendisinin karar vermesidir.

Ekonomik Bağımsızlık: Hükûmet ile merkez bankası arasında borçlanma ilişkisinin yasal olarak engellenmesidir.

Enflasyon hedeflemesi rejimini uygulayan bir merkez bankası yalnızca belirlediği enflasyon hedefine ulaşmayı amaçlamalıdır. Başka bir ifadeyle büyüme, istihdam seviyesi veya döviz kuru istikrarı gibi başka hedefler seçmemelidir. Enflasyon dışında başka bir ekonomik değişkene yönelik taahhütte bulunan merkez bankasının bu amaca ulaşmak için izleyeceği politikalar, enflasyon hedeflemesi ile çelişebilecektir. Örneğin, sabit kur sistemi altında enflasyon hedeflemesi sisteminin işlemesi mümkün değildir. Bu nedenle doğrudan enflasyon hedeflemesi rejimini seçen ülkeler sabit kur sistemini terk etmek durumundadır.

Enflasyon hedeflemesi rejimini uygulayabilmek için gereken bir diğer ön koşul ise enflasyon hedeflemesi uygulamasını seçen ülkenin gelişmiş finansal piyasalara sahip olmasıdır. Gelişmiş finansal piyasalar merkez bankası tarafından kullanılacak parasal araçların etkinliğini arttıracaktır. Finansal piyasaların kullanılan parasal araçlara yeterli çabuklukta tepki verememesi enflasyon hedeflerinden sapmalara yol açabilecektir. Bu durum aynı zamanda merkez bankalarının sahip olduğu en etkili araç olan açık piyasa işlemlerinin yürütme yeteneğini de kısıtlamaktadır. Bunun yanı sıra, finansal sistemin yeterince güçlü olmaması durumunda, finansal sistemin istikrarını sağlama amacı merkez bankası için öncelikli ya da destekleyici hedef hâline gelebilecektir.

TÜFE: Belirli zaman aralığında, hanehalklarının tüketim harcamalarında yer alan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri gösteren fiyat endeksidir

Çekirdek Enflasyon: Enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası gibi dışsal koşullara daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen mal ve hizmetlerin TÜFE sepetinden çıkartılmasıyla hesaplanan dar kapsamlı enflasyon tanımıdır.

Enflasyon hedeflemesi stratejisine geçmeden önce örtük enflasyon hedeflemesi rejimi ile uygulamaya başlanmasının sebeplerini dört temel başlık altında açıklayabiliriz.Bunlar; bankacılık sisteminde gerekli düzenlemelerin henüz gerçekleştirilmemiş olması, geçmiş enflasyona dayalı fiyatlama alışkanlığının devam etmesi, döviz kurundaki dalgalanmaların enflasyondaki değişimi belirlemede önemli rol oynamaya devam etmesi ve mali baskınlığın yüksek olması olarak belirtilebilir

Örtük enflasyon hedeflemesi: En yalın hâliyle enflasyon hedeflemesi rejimine yakınsama stratejisidir.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)

Günlük yaşam maliyetini daha iyi ölçmesi ve toplumun daha geniş bir kesimi tarafından anlaşılabilmesi nedeniyle Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) üzerinden hesaplanan enflasyon oranı enflasyon hedefi olarak belirlenmektedir.

TCMB’nin temel iletişim aracı yılda dört kez yayınlanan enflasyon raporudur.