AOF.SORULAR.NET
aof.sorular.net Radyo ve Televizyon Tekniği RADYO VE TELEVİZYON TEKNİĞİ Dersi SES SİNYALİ VE KAYIT soru cevapları

RADYO VE TELEVİZYON TEKNİĞİ Dersi SES SİNYALİ VE KAYIT soru cevapları:

Toplam 48 Soru & Cevap
PAYLAŞ:

#1

SORU: Kulağımıza gelen seslerin yapısı nasıldır? Kaydedilirken nasıl dönüşüme uğrar?


CEVAP: Kulağımıza ulaşan bütün sesler akustik enerjidir. Sesin bant ya da disk gibi bir ortama kaydedilebilmesi için akustik enerjinin elektrik enerjisine çevrilmesi gerekmektedir. Bu enerji dönüşümü mikrofonlar aracılığıyla yapılır. Mikrofonlar, farklı hava basınç değişkenlerine sahip olan ses dalgalarını “ses sinyali” olarak tanımlanan, değişken değerli voltajlara dönüştürür. Böylece akustik enerji, elektrik enerjisine çevrilmiş olur. Voltaj, hava moleküllerinin hareketine benzetilebilir. Hava moleküllerinin sıkışmasıyla ses dalgalarının genliği yükselir. Elektron sayısı arttıkça da voltaj yükselir. Voltaj “volt” ile ölçülür ve 1800 yılında pili keşfeden İtalyan fizikçi Alessandro Volta’nın soyadı ile anılır.

#2

SORU: Analog ses kaydı nedir?


CEVAP: Ses dalgalarının doğrudan bir temsilinin kayıt ortamına aktarılması, analog ses kaydıdır. Çoğunlukla evlerde kullanılan kasetçalar cihazlar ile profesyonel ses kayıtlarında kullanılan makara bant sistemler, analog bant kayıt tekniklerine örnek olarak gösterebilir. Analog ses kaydedici ve okuyucu cihazlarda temel olarak; bant silici kafa, kaydedici kafa ve okuyucu kafa bulunur. Bant ile kafalar fiziksel temas halindedir. Ses bandı demir oksit ya da krom oksit gibi parçacıklarla kaplı polyester bir şerittir. Analog ses kaydında, orijinal sesin dalga biçimi örneklenir ve ses sinyali olarak kopyalanır. Elektriksel ses sinyalinin frekans ve genliğindeki değişimler, orijinal akustik ses dalgalarıyla uyum içindedir. Elektrik sinyalleri, kaydedici kafa aracılığı ile manyetik sinyallere çevrilerek bant üzerine işlenir. Kaydedilen ses dinlenirken, bant üzerine manyetik işaretler halinde kaydedilen ses bilgisi, tekrar elektrik sinyallerine çevrilir.

#3

SORU: Analog ses nedir?


CEVAP: Analog; “öz nitelikleri aynı olmayan, fakat hareket ve değişimlerinin fiziksel sürekliliği birbiriyle eş özellikler gösteren madde, olay ve söz gibi durumların benzeşmesi” olarak tanımlanabilir. Titreşen gitar tellerinin hava moleküllerini fiziksel olarak etkilemesi ya da bir arabanın hızına bağlı olarak, hız gösterge ibresinin de eş değerde hareket etmesi örneksel etkileşime örnek olarak gösterilebilir. Doğada işittiğimiz bütün sesler de analogdur.

#4

SORU: Ses kayıt teknolojilerinde ses hangi yöntemlerle işlenir?


CEVAP: Ses kayıt teknolojilerinde ses sinyali “analog” (örneksel) ve “sayısal” (dijital) olmak üzere iki farklı yöntem ile işlenir, bir ortam üzerine depolanır ya da kaydedilir.

#5

SORU: Sayısal ses nedir?


CEVAP: Sayısal ses teknolojisi günlük yaşantımızda oldukça fazla yer almaya başlamıştır. Kullandığımız cep telefonlarından MP3 çalarlara kadar hep sayısal teknolojiden yararlanılır. Sayısal ses bilgisinin işlenip kaydedilmesi analog sesten farklıdır. Analog ses bilgisi elektrik işaretlerine çevrilirken, akustik ses dalgalarının doğrudan bir temsili kayıt ortamına aktarılır. Akustik ses dalgaları ile analog ses sinyali arasında ki birebir kesintisiz örnekleme, sayısal ses sinyalinde basamaklar halinde yapılır. Ses dalgaları sürekliliği olmayan basamaklı verilere dönüştürülür. Bu sayısal veriler 1 ve 0’lardan oluşan ikili sayı biçimlerinde elektriksel işaretler olarak kodlanır. Akustik ses dalgalarının sayısal ses sinyali halinde kodlanabilmesi için bazı işlemcilere gereksinim vardır. Bu işlemciler “sinyal dönüştürücü” olarak tanımlanan elektronik devrelerdir. Analog ses ADC çevirici sayesinde sayısal veriye dönüştürülür.

#6

SORU: Analogdan sayısala dönüştürülen ses dinlenirken nasıl bir dönüşüm geçirir?


CEVAP: Sayısal olarak kaydedilmiş ses verisi tekrar dinlenmek istendiğinde, DAC çevirici sayısal veriyi tekrar analog ses bilgisine dönüştürür (Digital to Analog Converter - Sayısaldan Analoğa Çevirici). Örneğin bir CD ortamına kaydedilmiş ses dinlenmek istendiğinde, cihaz içindeki DAC çevirici sayesinde analog sesler yeniden tanımlanır. MP3 çalar ve bilgisayarlar gibi sayısal cihazlarda da bu tür ses sinyal işlemcileri bulunur. ADC ve DAC çeviricilerin kalitesi ses sinyal kalitesini de doğrudan etkiler. Analog ses sinyali ADC çevirici aracılığıyla sayısal ses sinyaline dönüştürülürken iki temel işlemden söz edilebilir: örnekleme oranı ve bit derinliği.

#7

SORU: XLR konnektör nedir?


CEVAP: XLR konnektör: Profesyonel ses sistemlerinde genellikle dengeli konnektörler kullanılır. En yaygın olarak “XLR” ya da “Canon” olarak tanımlanan dengeli konnektörler ile bağlantılar yapılır. XLR konnektörler birbirlerine kilitli bir mekanizma ile bağlanırlar ve kullanımları daha güvenlidir. XLR konnektörler, dengeli bağlantı yapılabilmesi üç uçludurlar. Konnektörler “dişi konnektör” ve “erkek konnektör” olarak ikiye ayrılır. XLR konnektöre sahip bir ses cihazının üzerindeki dişi konnektör cihaza yapılacak ses sinyal girişini, erkek konnektör de cihazdan alınacak ses sinyal çıkışını belirtir. Örneğin profesyonel mikrofonların ses sinyal çıkışında erkek tip XLR konnektör bulunur. XLR konnektörler “AES” sayısal sinyallerin bağlantılarında da kullanılırlar. Analog ses sinyali XLR konnektör ile mono olarak taşınır. Fakat AES sayısal ses sinyali stereo olarak taşınır.

#8

SORU: 6.5 mm jak nedir?


CEVAP: Eskiden telefon santrallerinde kullanılan “1/4” ya da 6.5mm phone jack” olarak tanımlanan konnektörlerdir. Bu tip konnektörler kulaklık ve hoparlör gibi birçok ses cihazlarında mevcuttur. “Phone jack” konnektörler, bağlantı türlerinden dolayı “TRS” (Tip-Ring-Sleeve) ya da “TS” (Tip-Sleeve) konnektörler olarak da tanımlanırlar. TRS konnektörler üç adet bağlantı ucuna sahiptirler. Dengeli mono ses sinyalinde ya da dengesiz stereo ses sinyalinde kullanılır. TS konnektörler ise dengesiz mono ses sinyalinde kullanılır.

#9

SORU: Örnekleme oranı ve bit derinliği nedir?


CEVAP: Evlerimizde kullandığımız televizyonlardan fotoğraf kameralarına kadar her türlü sayısal cihazda rakamsal ifadeler önem kazanmıştır. Örneğin, sayısal bir fotoğraf kamerası satın almak istediğimizde görüntü çözünürlüğüne de dikkat ederiz; görüntü çözünürlüğünü belirten rakamsal bilgi değeri artıkça, kameranın görüntüyü işlemedeki kalitesi de artar. Sayısal seste de çözünürlük değerleri önemlidir. Sayısal sinyalin işlenmesinde bazı temel işlemlerden yararlanılır. Bunlar; sayısal sinyale uygulanacak örnekleme oranı ve bit derinliğidir. Basit olarak; örnekleme oranı, 1 saniyede ses sinyalinden alınan örnekleme sayısını belirler ve frekans birimi ile tanımlanır (Hertz). Bit derinliği ise, her bir örnekleme için tanımlanan “bit” sayısını ifade eder ak yazılmalıdır.

#10

SORU: Bit neyin kısaltmasıdır?


CEVAP: Bit, İngilizcede “ikili basamak” anlamına gelen “binary digit” kelimelerinin kısaltılmışıdır. Sayısal veriyi oluşturan en temel birimdir. 1 bit’lik değer ancak 2 olasılık üretebilir: 0 ve 1 (2n). 4 bit’lik bir değer ise 16 olasılık üretebilir: 0000, 0001, 0111… 1000. 16 bit’lik değerin de 65.536 olasılık üretebileceği düşünüldüğünde, bu miktar sayısal veri için oldukça yüksek bir değerdir (216). Örneğin bir müzik marketten satın aldığımız müzik CD’lerin ses kalitesi “16 bit, 44.1 kHz”dir. Bu sayılar, müzik CD’sinin saniyede 16 bit ile 44.100 kere örneklendiğini tanımlar.

#11

SORU: Frekans tepkisi nedir? Açıklayınız.


CEVAP: Kaliteli bir ses kaydı yapabilmek için kullanılan ses cihazlarının sese karşı olan frekans tepkileri oldukça önemlidir. Çünkü ses kayıtlarındaki temel amaç; kulağın işitebildiği sesleri olduğu gibi ve aynı kalitede kaydedebilmektir. Özellikle müzik gibi ses kayıtları yeniden üretilip dinlendiğinde, bazı ses frekans algılarının düşük ya da yüksek olmasıyla karşılaşılır. Doğal bir biçimde kaydedilen sesin frekansları, dinleyicinin algı biçimini etkilemek amacıyla, kayıt sonrası yeniden ayarlanabilir. Fakat bu tür özel amaçlarla kaydedilmiş ses frekanslarını kaliteli bir biçimde değiştirebilmek için doğal sesin en iyi bir biçimde kaydedilmiş olması gerekmektedir. Ses kayıtlarında kullanılan her cihazın, ses sinyaline karşı frekans tepkisi farklılık gösterebilir. Ses cihazlarının ses sinyaline olan frekans tepkilerini anlayabilmek için bazı grafiklerden yararlanılır. Ses frekans tepki grafikleri, özellikle profesyonel ses cihazlarının teknik özelliklerini gösteren broşür ya da kitapçıklarında yer alır. Bu tür grafiklerde ses seviyeleri “dB”, frekans ise “Hz” ile ifade edilir. Ses frekans tepki grafiğinde yatay çizgi düz olarak gösterilirse, bu ses cihazı, ses sinyalinin bütün frekans seviyelerine karşı eşit tepki verir ve sesin tonuna etkide bulunmaz. Birçok ses cihazı, 20 Hz ile 20 kHz arasındaki ses frekanslarına karşı düz bir frekans tepkisi veremez. Bu ses cihazları eşit seviyeye sahip ses sinyalini yeniden üretebilmek için sınırlı bir düz frekans aralığına sahiptirler. Fakat özellikle bazı diyalog kayıtlarında, konuşma esnasında nefesin mikrofona çarparak ses patlamalarına neden olmasından dolayı, düşük frekansa sahip olan bas sesler indirgenmek istenebilir. Bu gibi durumlarda, düşük frekanslara karşı tepkisi az olan mikrofonlar tercih edilebilir. Ses sinyalinin karakteristiğini belirleyen diğer bir etken de gürültüdür.

#12

SORU: Dinamik alan nedir?


CEVAP: Bit derinliği aynı zamanda da dinamik alanı etkiler. Dinamik alan, en yüksek sin yal seviyesi ile en düşük sinyal seviyesi arasında kalan alandır ve “dB” birimi ile ifade edilir. Her “1 bit” değeri, dinamik alanda “6 dB” değerinde artışa ya da azalışa neden olur. Teorik olarak 16 bit değerindeki çözünürlüğün dinamik alanı 96 dB’dir (16 bit x 6 dB = 96). Bazı profesyonel sayısal ses sistemleri 24 bit değerine sahiptir. 24 bit değerine sahip bir sayısal ses cihazının dinamik alanı da 144 dB’dir. Fakat bazı ses sistemlerindeki filtrelerden dolayı, dinamik alan değerleri daha düşük olabilir. Örneksel ses sistemlerinin kalitesine bağlı olarak, bantların ve plakların sahip oldukları dinamik alan, CD’lerin dinamik alanından daha küçük olabilir.

#13

SORU: Sayısal sesin avantajları nelerdir?


CEVAP: Analog ve sayısal olmak üzere iki çeşit ses kayıt formatı vardır. Analog ses ile sayısal ses arasındaki kalite farkı, bazı müzik severler ile mühendisler arasında yıllarca tartışılmıştır. Bugün bile analog ses kalitesinin daha iyi olduğunu savunanlar vardır. Her ne kadar ses ile uğraşan kişiler arasında bazı çelişkiler olsa da günümüzde sayısal ses teknolojisi radyo, televizyon ve sinema alanlarında oldukça yaygınlaşmıştır. Sayısal ses formatının, analog ses formatına göre bazı üstün özellikleri vardır. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir: • Daha geniş dinamik alan • İndirgenmiş gürültü • Hatasız kopyalama ve çoğaltma • Hata düzeltebilme • Zaman bilgisini kaydedebilme • Veriye ulaşımda hızlılık • Maliyet düşüklüğü • Cihazların daha harf ve küçük olması • Uzun ömürlülük ve arşivleme kolaylığı

#14

SORU: Ses sinyal kalitesine etki edebilecek temek unsurlar nelerdir?


CEVAP: Ses cihazlarında, ses sinyal kalitesine etki edebilecek temel unsurlar şu şekilde sıralanabilir: • Frekans Tepkisi • Gürültü • Yüksek Ses Seviyesi ve Bozulma • Optimum Sinyal Seviyesi • Sinyalin Gürültüye Oranı

#15

SORU: Analog ses kaydının dezavantajları nelerdir?


CEVAP: Analog ses kayıtlarında, ses cihazlarından kaynaklanan elektronik gürültüler ya da bant ve plak gibi ortamların fiziksel temaslarından kaynaklanan gürültüler oluşabilir. Bu gürültüler, ses sinyalinin kalitesini de olumsuz olarak etkiler. Günümüzde analog ses kayıt ve okuma cihazlarının yerini, sayısal ses cihazları hızlı bir şekilde almaya başlamıştır. Sayısal kayıtta ses bilgileri, bant ya da disk gibi ortamlar üzerine sayısal biçimde kaydedilir ve okunur.

#16

SORU: 3.5 mm mini jak nedir?


CEVAP: “6.5mm phone jack” konnektörlerin küçük yapıda olanlarıdır. Daha çok amatör tüketiciye yönelik, profesyonel olmayan ses cihazlarında kullanılır. Örneğin evlerde kullanılan ses/müzik sistemlerindeki kulaklık, mikrofon ya da bilgisayarlardaki ses kartlarının giriş/çıkışlarında bulunur. Fakat bazı profesyonel ses cihazlarının kulaklık girişlerinde de “3.5mm phone jack” kullanılır. Çoğunlukla dengesiz ses bağlantılarına sahiptirler.

#17

SORU: Gürültü hakkında bilgi veriniz.


CEVAP: Ses sinyalinde gürültü; ses kayıtları esnasında, ortamda istenmeyen diğer seslerin ses kaydını olumsuz etkilemesi değildir. Ses sinyalinde gürültü; ses kaydında kullanılan ses cihazlarından oluşabilecek, elektronik gürültülerdir. Her ses cihazı bir miktar gürültü üretir. Ses kayıt seviyesi yüksek tutularak bu gürültüler maskelenebilir. Örneğin klasik müzikte ses seviyesi bazen çok düşüktür. Ses seviyesinin çok düşük olduğu durumlarda ses sinyalindeki gürültü daha belirgin olarak işitilir. Fakat gürültüyü bastırmak için, ses kayıt seviyesi olması gereken seviyeden fazla yüksek tutulursa, ani seviye yükselmelerinde ses sinyalinde bozulmalar oluşabilir.

#18

SORU: RCA/phone jak nedir?


CEVAP: Dengesiz, iki uçlu konnektör tipidir. RCA konnektörler daha çok CD, VCD, DVD ve kasetçalar gibi cihazların ses giriş/çıkışlarında kullanılırlar. Bu tür konnektörler sürekli takıp çıkarılmaya uygun değildirler. RCA konnektörler “S/PDIF” sayısal ses sinyallerinde de kullanılırlar.

#19

SORU: Yüksek ses seviyesi ve bozulma hakkında bilgi veriniz.


CEVAP: Ses kayıtlarında, ses kayıt seviyesinin olması gerekenden yüksek tutulması durumunda, ses sinyalinde aşırı yüklenmeden kaynaklanan bozulmalar oluşur. Sesteki bu tip bozulmalar, ses sinyalinin genliğindeki kırpılmalardan (clippings) kaynaklanır. Böylece ses sinyalinin genlik yapısı bozulur ve ses seviyesinde aşırı yüklenmeden kaynaklanan gürültüler oluşur. Ses kayıtlarında her zaman, ses kayıt cihazlarının özelliklerine bağlı olarak, ses kayıt seviyesi optimum bir seviyede korunmalıdır. Ses seviyesindeki ani yükselmeleri mümkün olduğunca engellemek için; kayıt öncesi ses provaları yapılabilir, kompresör gibi ses seviye sınırlayıcı işlemciler kul-anılabilir ya da ses seviye ayarları otomatik olarak cihaz tarafından ayarlanır. Profesyonel ses kayıtlarında, zorunlu olmadıkça ses kayıt ayarları otomatik olarak yapılmaz. Çünkü aşırı yüksek ses seviyelerinde, seviye sınırlayıcı işlemciler devreye girer ve ses kalitesinde bozulmalar oluşabilir. Ses seviyesi düşük olduğunda ya da sessizlik olduğunda ise, ses seviyesi cihaz tarafından artırılır ve düşük seviyeli diğer sesler işitilir hale gelir. Bu gibi olumsuz sebeplerden dolayı, ses ayarları mümkün olduğunca el kontrolü aracılığıyla operatör tarafından yapılır.

#20

SORU: Patch panel nedir?


CEVAP: Ses stüdyolarında “patch panel” adı verilen ses bağlantı panoları bulunur. Bu ses panolarında, stüdyo içindeki ya da dışındaki ses cihazlarının bütün ses giriş/çıkış uçları kablolar aracılığıyla toplanır. Ses panosu, bir telefon santrali panosuna benzetilebilir. Tek bir pano üzerinden, ses cihazları arasındaki bağlantılar yapılabilir, bir ses sinyali başka bir ses cihazına kolayca taşınabilir. Ses panoları dolap şeklinde sabit ya da çoklu kablolar aracılığı ile taşınabilir çeşitte olabilirler.

#21

SORU: Optimum sinyal seviyesi nedir?


CEVAP: Ses kayıtlarında, ses sinyal seviyesi dikkatli gözlemlenmeli ve ayarlanmalıdır. Ses kayıt cihazlarının özelliklerine bağlı olarak, her ses cihazının kendine ait bir optimum ses sinyal seviyesi vardır. Optimum çalışma seviyesi ile gürültü seviyesi arasındaki alan, bir ses kaydında kullanılabilecek en güvenli alandır. Ses sinyalinin te-pe noktası optimum seviye çizgisinde korunabildiği sürece, ses sinyalinde herhangi bir bozulma oluşmaz. Genellikle sesler, mümkün olan en üst seviyede kaydedilmek istenir. Fakat sesin bozulma seviyesi ile optimum çalışma seviyesi arasında kalan alanda, ses sinyal seviyesini kontrol edebilmek güçtür. İngilizcede “headroom” olarak da tanımlanan ve “optimum çalışma seviyesi” ile “ses bozulma seviyesi” arasında kalan alan, ani ses yükselmelerine karşı korunması gereken ses tepe boşluğudur. Çünkü ses sinyali bozulma sınırını aştığında, sinyalde telafisi imkansız olabilen bozulmalar oluşacaktır. Sayısal ses seviye değerleri, genellikle negatif ( - ) desibel değerleri ile ifade edilir. “0 dB” ses sinyalinin ulaşabileceği en üst seviye değeridir. Çünkü sayısal ses seviyesinde “0 dB” asla aşılmamalıdır. Ses sinyalindeki ortalama seviye değeri çok yüksekse, çözünürlüğün bit değerleri “0 dB” üzerini tanımlayamayacağından, ses sinyalinin tepe noktalarında bazı kırpılmalar oluşur. Bu durumda ses sinyalinde bozulmalar oluşur. Ses seviyesindeki ani yükselmeleri engellemek için, ortalama ses seviyesi düşürülmelidir. Örneğin DAW (Digital Audio Workstation), DAT (Digital Audio Tape) ve MD (Mini Disc) gibi sayısal ses kayıt cihazlarında ya da sayısal video kameralarda “0 dBFS” (dB Full Scale) ses kayıt seviyesindeki en üst sınırdır. Sayısal ses kayıt cihazlarında Avrupa standartları olarak “-18 dBFS” optimum ses kayıt seviyesidir. Ses sinyalinin ulaşabileceği tepe noktası da “- 9 ile -6 dBFS” aralığında çalışıldığında, ses sinyalinde oluşabilecek bozulmalar önemli ölçüde engellenmiş olur.

#22

SORU: Sinyalin gürültüye oranı nedir? Örnek vererek açıklayınız.


CEVAP: Örneğin, kalabalık ve gürültülü bir ortamda arkadaşlarınız ile konuşmaya çalışıyorsunuz. Ortamdaki gürültüden dolayı sesinizi yükseltmek, belki de bağırarak konuşmak zorunda kalabilirsiniz. Eğer ortamdaki gürültü azalırsa, siz de daha normal bir ses seviyesi ile konuşabilirsiniz. Böylece konuşmalarınız temiz ve net bir biçimde algılanır. Ses cihazlarında sinyal seviyesi ile gürültü seviyesi arasında da yukarıdaki örneğe benzer bir ilişki vardır. Sinyal seviyesi ile gürültü seviyesi arasındaki fark “dB” birimi ile ifade edilir. İngilizcede “Signal-toNoise Ratio” olarak ya da “S/N” kısaltmasıyla gösterilir.

#23

SORU: Mono kanal sayısı hakkında bilgi veriniz.


CEVAP: Mono kanal sayısı bir ya da birden fazla olabilir. Örneğin müzik sistemlerindeki hoparlör sayısı, o müzik sisteminin her zaman stereo ses üreteceği anlamına gelmez. Çünkü her hoparlörden aynı ses işitiliyorsa, bu ses mono bir kayıttır. Mono kayıtlarda bütün sesler tek bir kanalda toplanır ve bu sesler işitsel algıda yön duygusu yaratmaz. Profesyonel ses kayıtlarında mikrofonlardan gelen her bir ses, ses mikserinde mono kanallara ayrı ayrı girilir. Bu sesler mono amaç için tek bir ses kanalında da birleştirilebilir, stereo etki için “sol” ve “sağ” kanallara da dağıtılabilir.

#24

SORU: Stereo ses kayıt için mikrofon kullanımında nasıl teknikler kullanılır?


CEVAP: Stereo kayıt için mikrofon kullanımında çeşitli teknikler uygulanabilir. Stereo kayıt tekniğindeki amaç, daha zengin bir ses boyutu yaratabilmektir. Çünkü stere o sesler dinleyiciye yön duygusu verir. Örneğin müzik dinlerken bazı enstrümanların sesleri sağ kulağımızdan, bazılarının sesleri sol kulağımızdan, bazıları da her iki kulağımızdan işitilirler. Bizler bu şekilde enstrümanların sahnedeki yerleşimlerini tayin edebiliriz. Aynı zamanda da ses boyutu bakımından daha doygun bir müzik dinleriz. Stereo ses kayıt tekniklerinde de çoğunlukla mono mikrofonlar kullanılır. Her bir mikrofon, ses mikserinde ayrı bir ses kanalına bağlanır. Bu sesler stereo etki yaratabilmek için sağ, sol ya da her iki kanaldan işitilecek şekilde birleştirilir. Stereo kayıtta da ses kanal sayısı kaç olursa olsun, sonuçta bu sesler kendi aralarında birleştirilir ve iki kanala indirgenerek toplanır. Mono ses tek ya da iki kanal olabilir. Fakat stereo seste olduğu gibi, sesler arasında bir yön ve boyut kavramından söz edilemez. Günümüzdeki ses sistemlerinde “surround” (çevresel) ses etkisi verebilen kayıt teknolojileri de kullanılmaktadır. Stereo ve surround ses sistemleri dışında, mono ses sistemlerinin herhangi bir ses kanalındaki bozukluk, ses bilgisinin eksikliğine etkide bulunmaz.

#25

SORU: Konnektör ne işe yarar?


CEVAP: Ses ya da görüntü cihazlarının birbirleri arasındaki iletişim, çeşitli kablo ve konnektörler aracılığı ile yapılır. Kablo ve konnektörlerin yanlış kullanılması sonucunda, ses ya da görüntü sinyallerinde problemler oluşur.

#26

SORU: Mono ve stereo ses sinyali nedir?


CEVAP: Sesler bir ya da birden fazla mikrofon kullanılarak kaydedilebilir. Mikrofon sayısı, ses kaynaklarının miktarına ve kullanılmak istenen kayıt tekniğine (mono/stereo) göre değişkenlik gösterir. Mono kayıt iki farklı yöntem ile yapılabilir. Bunlar: • Ses kaynak sayısı ne olursa olsun, bütün sesler tek bir mono mikrofon ile kaydedilebilir. Böyle bir kayıt tekniğinde sesler arasındaki denge ve ses seviye kalitesi çoğunlukla iyi olmayacaktır. • Birden fazla mikrofon kullanılabilir. Mikrofonlardan gelen sinyaller genelde bir ses mikserinde toplanır. Bütün sesler birleştirilir ve tek bir sinyal halinde mikser çıkış ya da çıkışlarına gönderilir.

#27

SORU: Analog ses cihazlarında kullanılan bağlantı çeşitleri nelerdir?


CEVAP: Analog ses cihazlarında kullanılan başlıca iki çeşit bağlantı türü vardır: dengeli bağlantı (balanced) ve dengesiz bağlantı (unbalanced). Dengeli bağlantıda kullanılan ses kablolarında, birbirinden yalıtılmış iki adet tel iletken ve bu iletkenlerin üzerine sarılı halde metal bir folyo ya da örgü tel bulunur. Folyo ya da örgü tel, şase görevini görür. Dengeli kablo aracılığıyla taşınan ses sinyali, herhangi bir elektronik parazitten önlenmiş olur. Dengesiz bağlantıda kullanılan kablolarda, yalıtılmış bir adet tel iletken ve bir adet şase bulunur (Şekil 2.5a ve 2.5b). Fakat dengesiz kablolar, elektronik parazitlerden kolay etkilenirler. Dengesiz bağlantılarda, gürültülerden etkilenmeden kullanılabilecek kabloların uzunlukları 1,5 metre kadar olabilir. Dengeli kablolarda ise bu mesafe 200 metreye kadar çıkabilir. Dengeli ses bağlantıları genellikle düşük empedanslı (low-Z) ses cihazlarıyla, dengesiz ses bağlantıları da yüksek empedanslı (high-Z) ses cihazlarıyla kullanılır. Analog ses sinyalinin aktarılmasında kullanılan dengeli konnektörlerin ve kabloların üç uçlu olması, taşınan ses sinyalinin stereo olduğu anlamına gelmez. Temiz bir ses sinyali aktarımı yapabilmek için dengeli bağlantı türü tercih edilir.

#28

SORU: Analog ses kaydına örnek veriniz?


CEVAP: Analog ses kaydına diğer bir örnek de plaklardır. Hava basıncındaki değişimler plak üzerine manyetik olarak değil, titreşimlerin oluşturduğu fiziksel izler olarak işlenir. Plak üzerine bir büyüteç ile bakıldığında, sayısız çentikler gözlemlenebilir. Plak üzerine fiziksel izler olarak kaydedilmiş ses dalgaları, özel bir iğne aracılığıyla mekaniksel olarak okunur. İğnedeki titreşimler, manyetik bir alan içindeki bobine aktarılır ve ses sinyalini oluşturan voltaj değerlerine dönüşür. Böylece ses dalgaları yeniden tanımlanır.

#29

SORU:

Ses kayıtlarındaki temel amaç nedir?


CEVAP:

Bütün ses kayıtlarındaki temel amaç; kulağın işitebildiği ses kalitesine en yakın biçimde sesleri alabilmektir. Çünkü sonuçta referans olarak güvenebileceğimiz tek araç, kulağımızdır.


#30

SORU:

Sesin bant ya da disk gibi bir ortama kaydedilmesi için ne gereklidir?


CEVAP:

Sesin bant ya da disk gibi bir ortama kaydedilebilmesi için akustik enerjinin elektrik enerjisine çevrilmesi gerekmektedir.


#31

SORU:

Mikrofonlar nasıl çalışır?


CEVAP:

Mikrofonlar, farklı hava basınç değişkenlerine sahip olan ses dalgalarını “ses sinyali” olarak tanımlanan, değişken değerli voltajlara dönüştürür. Böylece akustik enerji, elektrik enerjisine çevrilmiş olur.


#32

SORU:

Ses kayıt teknolojilerinde ses hangi yöntemlerle işlenir?


CEVAP:

Ses kayıt teknolojilerinde ses sinyali “analog” (örneksel) ve “sayısal” (dijital) olmak üzere iki farklı yöntem ile işlenir, bir ortam üzerine depolanır ya da kaydedilir.


#33

SORU:

Analog nedir?


CEVAP:

Analog; “öz nitelikleri aynı olmayan, fakat hareket ve değişimlerinin fiziksel sürekliliği birbiriyle eş özellikler gösteren madde, olay ve söz gibi durumların benzeşmesi” olarak tanımlanabilir.


#34

SORU:

Analog ses kaydedici ve okuyucu cihazlar temel olarak hangi parçalardan oluşur?


CEVAP:

Analog ses kaydedici ve okuyucu cihazlarda temel olarak; bant silici kafa, kaydedici kafa ve okuyucu kafa bulunur.


#35

SORU:

Analog bant kayıt tekniklerine birkaç örnek gösteriniz.


CEVAP:

Çoğunlukla evlerde kullanılan kasetçalar cihazlar ile profesyonel ses kayıtlarında kullanılan makara bant sistemler, analog bant kayıt tekniklerine örnek olarak gösterebilir.


#36

SORU:

Analog ve dijital ses kaydı arasındaki fark nedir?


CEVAP:

Analog ses bilgisi elektrik işaretlerine çevrilirken, akustik ses dalgalarının doğrudan bir temsili kayıt ortamına aktarılır. Akustik ses dalgaları ile analog ses sinyali arasındaki birebir kesintisiz örnekleme, sayısal ses sinyalinde basamaklar halinde yapılır. Ses dalgaları sürekliliği olmayan basamaklı verilere dönüştürülür. Bu sayısal veriler 1 ve 0’lardan oluşan ikili sayı biçimlerinde elektriksel işaretler olarak kodlanır.


#37

SORU:

Analog ses hangi alet sayesinde sayısal veriye dönüştürülür?


CEVAP:

Analog ses ADC çevirici sayesinde sayısal veriye dönüştürülür (Analog to Digital Converter - Analogdan Sayısala Çevirici).


#38

SORU:

Örnekleme oranı ve bir derinliği nedir?


CEVAP:

Örnekleme oranı, 1 saniyede ses sinyalinden alınan örnekleme sayısını belirler ve frekans birimi ile tanımlanır (Hertz). Bit derinliği ise, her bir örnekleme için tanımlanan “bit” sayısını ifade eder.


#39

SORU:

Dinamik alan nedir?


CEVAP:

Dinamik alan, en yüksek sinyal seviyesi ile en düşük sinyal seviyesi arasında kalan alandır ve “dB” birimi ile ifade edilir.


#40

SORU:

Sayısal ses formatının analog ses formatına göre üstünlükleri nelerdir?


CEVAP:

  • Daha geniş dinamik alan

  • İndirgenmiş gürültü

  • Hatasız kopyalama ve çoğaltma

  • Hata düzeltebilme

  • Zaman bilgisini kaydedebilme

  • Veriye ulaşımda hızlılık

  • Maliyet düşüklüğü

  • Cihazların daha hafif ve küçük olması

  • Uzun ömürlülük ve arşivleme kolaylığı


#41

SORU:

Ses cihazlarında, ses sinyal kalitesine etki edebilecek temel unsurlar nelerdir?


CEVAP:

  • Frekans Tepkisi

  • Gürültü

  • Yüksek Ses Seviyesi ve Bozulma

  • Optimum Sinyal Seviyesi

  • Sinyalin Gürültüye Oranı


#42

SORU:

Ses kayıtlarındaki temel amaç nedir?


CEVAP:

Ses kayıtlarındaki temel amaç; kulağın işitebildiği sesleri olduğu gibi ve aynı kalitede kaydedebilmektir.


#43

SORU:

Ses sinyalinde gürültü ne anlama gelir?


CEVAP:

Ses sinyalinde gürültü; ses kaydında kullanılan ses cihazlarından oluşabilecek, elektronik gürültülerdir.


#44

SORU:

Ses sinyalindeki gürültü nasıl maskelenebilir?


CEVAP:

Ses kayıt seviyesi yüksek tutularak bu gürültüler maskelenebilir. 


#45

SORU:

Ses kayıtlarındaki bozulmalar nasıl oluşur?


CEVAP:

Ses kayıtlarında, ses kayıt seviyesinin olması gerekenden yüksek tutulması durumunda, ses sinyalinde aşırı yüklenmeden kaynaklanan bozulmalar oluşur. Sesteki bu tip bozulmalar, ses sinyalinin genliğindeki kırpılmalardan (clippings) kaynaklanır.


#46

SORU:

Sinyal seviyesi ile gürültü seviyesi arasındaki fark hangi birimle ifade edilir?


CEVAP:

Sinyal seviyesi ile gürültü seviyesi arasındaki fark "dB" birimi ile ifade edilir.


#47

SORU:

Ses cihazlarında sinyal seviyesi ile gürültü seviyesi arasındaki orana göre kalite hangi değerlere göre kategorize edilir?


CEVAP:

Ses cihazlarında “S/N” kalitesi şu şekilde olabilir:

  • 60 dB orta kalite

  • 70 dB iyi kalite

  • 80 dB ve üstü çok iyi kalite


#48

SORU:

Mono ses kaydı hangi iki teknikle yapılabilir?


CEVAP:

Mono kayıt iki farklı yöntem ile yapılabilir:

  • Ses kaynak sayısı ne olursa olsun, bütün sesler tek bir mono mikrofon ile kaydedilebilir. Böyle bir kayıt tekniğinde sesler arasındaki denge ve ses seviye kalitesi çoğunlukla iyi olmayacaktır.

  • Birden fazla mikrofon kullanılabilir. Mikrofonlardan gelen sinyaller genelde bir ses mikserinde toplanır. Bütün sesler birleştirilir ve tek bir sinyal halinde mikser çıkış ya da çıkışlarına gönderilir.


Sorular
#1 #2 #3 #4 #5 #6 #7 #8 #9 #10 #11 #12 #13 #14 #15 #16 #17 #18 #19 #20 #21 #22 #23 #24 #25 #26 #27 #28 #29 #30 #31 #32 #33 #34 #35 #36 #37 #38 #39 #40 #41 #42 #43 #44 #45 #46 #47 #48