5M kısaltması şunlara işaret eder:

• Money (para veya sermaye)
• Manpower (insan kaynağı)
• Material (araç gereç olarak)
• Machine (makine teçhizat)
• Management (yönetim)

Sağlık finansmanının şu üç genel amacı vardır:

• Ulaşılabilirlik: Coğrafi ve mali olarak sağlık hizmetlerine erişim anlamına gelir.
• Hakkaniyet: Adil olma anlamındadır ve sağlık hizmetlerinde ihtiyacı olanın, ihtiyacı olduğu zaman, ihtiyacı olduğu kadar sağlık hizmetine ulaşması demektir.
• Risk paylaşımı: Ödeyiciler arasında sağlık hizmetini az kullanandan çok kullanana kaynak aktarımı mekanizmasını ifade etmektedir.

 Bu konular dört ayrı boyutta sınıflandırılabilir:

• Finansal koruma
• Adalet
• Verimli kaynak kullanımı
• Yoksullaşmayı engelleme

Katostrofik harcama, hane veya kişinin cebinden yapılan sağlık harcamasının belli bir dönemde toplam kişi veya hane geliri veya harcamasının belli bir yüzdesini aşması olarak tanımlanmaktadır.

Sağlık finansmanının işlevi şu üç basamakla açıklanabilir:

• Gelir oluşturma: Bu basamakta, genel olarak vergi, prim, kullanıcı katkısı da dâhil kişi (hane halkı) harcamaları sayılabilir.
• Fon yönetimi: Oluşturulan gelir, bir havuzda toplanır ve fon yönetimi kuralları çerçevesinde çoğaltılır yani nemalandırılır.
• Geri ödeme: Bu basamakta ise alınan sağlık hizmetlerinin karşılığı olarak; içinde kurumlar (hastane, eczane, laboratuvar vb.) ve kişiler yani sağlık çalışanları (doktor, diş hekimi vb.) olan sağlık hizmet sunucularına ödeme yapılır.

Sağlık hizmetleri finansmanında genel olarak üç farklı model kullanılmaktadır.

• Kamu finansmanı
• Özel sektör finansmanı
• Karma finansman

Sağlık hakkı; kişinin toplumdan, devletten, sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesi, toplumun sağladığı imkânlardan yararlanabilmesi olarak tanımlanır.

Türkiye’de sosyal sağlık sigortacılığı kurumları olarak SSK, Emekli Sandığı ve Bağ Kur’dan bahsedebiliriz:

• 1945 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) kurulmuş, takiben iş kazaları, meslek hastalıkları ve analık sigortaları konusunda yasal düzenlemeler yapılmıştır.
• 1950 yılında Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, yürürlüğe girmiş ve kamu kesiminde çalışanların tamamı (memurlar) bir araya getirilmiştir.
• 1972 yılında uygulamaya geçen, “Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu” - yani kısa adıyla Bağ-Kur - yürürlüğe girmiştir.

2006 yılında ise bu üç kurumun tek çatı altında - Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak - toplanması sağlanmıştır.

Teminat, sigorta şirketinin sigortalıya sağlık sigortası sözleşmesinde belirtilen sağlık riskinin gerçekleşmesi halinde vermeyi taahhüt ettiği güvence olarak adlandırılır.

Özel sigorta uygulamalarında dünyada şunlar öne çıkmaktadır:

1. Temel-Birincil Özel Sağlık Sigortası (Primary Private Health Insurance): Kamu sigortası olmadığında ya da isteğe bağlı olarak uygulanan bir özel sigortadır.
2. Çifte Teminat-İkinci Kez Teminat (Duplicate Cover): Türkiye’deki SGK + Özel Sağlık Sigortası gibi, kamu sağlık sigortaları kapsamındakilere ek olarak yapılan özel sağlık sigortası şeklindeki ikinci bir seçenektir.
3. Tamamlayıcı Teminat-Ek Teminat (Complementary Cover): Kamunun karşıladığının üstündekini tamamen ya da kısmen üstlenen özel sigorta uygulamasıdır.
4. Destekleyici Teminat-Ek Teminat (Supplementary Cover): Kamu tarafından kapsanmayanı üstlenen özel sigorta uygulamasıdır.

Türkiye’de sağlık harcamalar şu şeklinde gruplandırılabilir:

• Finansman kaynağına göre (kamu ve özel sektör)
• Hizmet sunucusuna göre (Sağlık Bakanlığı, üniversite, özel hastane, perakende ilaç, optik ve tıbbi cihaz gibi diğer sağlık sunucuları)
• Fonksiyona göre (halk sağlığı, acil sağlık, hastane, ağız diş sağlığı, perakende ilaç, yönetim, diğer sağlık kurumları)
• Niteliğe göre (yatırım, personel, yönetim, ilaç, tıbbi malzeme)

Geri ödeme yöntemlerinin sağlığa etkisini şu beş grupta ele alabiliriz:

• Sunulan hizmetin kalitesine etkisi
• Maliyeti azaltmaya olan etkisi, yani sağlık harcamalarını azaltma etkisi
• Yönetim giderlerine etkisi (idare, izleme, güçlendirme vb.)
• Teknik verimliliğe ve tahsisat verimliliğine etkisi
• Hakkaniyete etkisi

Hizmet sunanlara şu ödeme yöntemlerinden yararlanılmaktadır:

• Hizmet başına
• Gün başına
• Vaka başına
• Global bütçe
• Tanıyla ilişkili gruplar (DRGs)

Geri ödeme yöntemi seçim esasları şunlardır:

• Sağlık yönetim sisteminin hazırlıklı olması
• Kurumsal destek durumu
• Yönetim bilgi sistemlerinin bulunabilirliği
• Diğer reform bileşenlerinin durumu
• Ekonominin diğer alanlarındaki reform hareketleri
• Sağlık hizmetlerindeki kısa ve uzun dönem hedefleri

Tedarik zinciri yönetimi, müşteri değerini maksimize etmek ve sürdürülebilir rekabet avantajı sağlamak için tedarik zinciri faaliyetlerinin ve ilişkilerin aktif yönetimidir. Amerikan Tedarik Zinciri Yönetimi Derneği (APICS Supply Chain Council) tedarik zincirini “müşteri siparişlerini desteklemek için, malzemelerin satın alınması, dönüştürülmesi, teslimatı ve geri dönüşünü planlayan ve koordine eden süreçler topluluğu” olarak tanımlamaktadır.

Lojistik yönetimi, müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürün, hizmet ve bilgi akışının, hammaddenin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketinin, etkin ve verimli bir şekilde akış ve depolanmasının sağlanması, kontrol altına alınması ve planlanması sürecidir.

Sağlık işletmeleri genel sistem yaklaşımı temel alınarak incelendiğinde üçlü bir yapıda hizmetlerini sürdürdüğü görülmektedir:

• Klinik süreçler: Sağlık kuruluşunun asıl faaliyetlerini gerçekleştirdiği tedavi hizmetlerinin sunulduğu süreçlerdir.
• Yönetim süreçleri: Klinik hizmetlerinin sağlanabilmesi için idari hizmetler ve satın alma, lojistik, tedarik zinciri yönetimi gibi hizmetlerin sunumunun gerçekleştirildiği birimlerdir.
• Destek süreçler: Sağlık kuruluşlarının tüm fonksiyonlarına hizmet eden çamaşırhane, temizlik, gıda hazırlama gibi faaliyetler bu kapsamda değerlendirilir.

Sağlık kuruluşlarında tedarik zinciri yönetiminin alt alanları şunlardır:

• Satınalma ve tedarik yönetimi
• Depo ve stok yönetimi
• Sözleşme yönetimi
• Tedarikçi ilişkileri yönetimi

Satın alma yöneticisinin pek çok farklı konularda bilgi ve becerisi bulunması gerekmektedir. Fakat satınalma ve yönetim ilkeleri konusunda şu özelliklere sahip olması gerekir:

• Kalite yönetimi
• Fiyat / maliyet yönetimi
• Envanter kontrolü ve yönetimi
• Değer analizi
• Tedarik zinciri yönetimi
• Üret ya da satın al kararları
• Sermaye ekipman alımları
• Pazarlık
• Sözleşme yönetimi
• Lojistik yönetimi
• Tedarikçi performans değerleme
• Tedarikçi geliştirme
• Diğer fonksiyonlar hakkında bilgi

Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Gözle kontrol yöntemi
• Çift kutu yöntemi
• ABC yöntemi
• VED (Vital, Essential, Desirable) yöntemi
• Sabit sipariş miktarı ve sabit sipariş periyodu