Banyo yaptırılması, tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması, tırnaklarının kesilmesi, saçlarının taranması, dişlerinin temizlenmesi, yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi, el, yüz ve ayak temizliğinin yapılması, sakal tıraşının yapılması, istenmeyen tüylerin temizlenmesi, elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması, burun ve kulak temizliğinin yapılması, yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi, odasının temizlenmesi, çamaşırlarının yıkanması yer almaktadır.

Sözlü (oral) iletişim ve işaret dili (manuel) olarak iki gruba ayrılmaktadır.

Zihinsel yetersizliği olan bireyi bakım işlemlerine hazırlarken öncelikle onunla konuşarak anlama kapasitesini belirlemek gerekir. Bu bireylerle iletişim kurarken sabırlı ve anlayışlı olunmalıdır. Bireyin söylenenleri tam olarak anlamasına ve algılamasına izin verilmeli, cesaretlendirmeli ve teşvik edilmelidir. Anlamadığı gözlenirse, daha basit cümlelerle, değişik kelimeler kullanılarak söylenenler tekrar edilmelidir. Bireyin söyledikleri dikkatlice dinlenmelidir. Kim olduğunuz ve ne yapacağınız konusunda açıklama yapmak için zaman ayrılmalıdır. Kafa karıştırıcı ayrıntılı cümlelerden kaçınılmalı, anlatılanlar gerektiğinde görsel örneklerle desteklenmelidir. İletişim esnasında göz teması kurulmalıdır.  Sözlü iletişime dikkat edildiği kadar beden diline ve yüz ifadesine de dikkat edilmelidir.

Birey kahvaltıya hazırlanır. Boşaltımına yardımcı olunur. İdrar ya da gaita kaçırması varsa birey temizlenir.  Islak ya da kirli çarşaflar ve nevresimler değiştirilir. El, yüz ve ağız hijyenine yardım edilir. Giyinmesine ve saçın taranmasına yardım edilir. Kahvaltı için       uygun pozisyon verilir. Yataklar ve çevresi düzenlenir.

• Birey uykuya hazırlanır.
• Boşaltımına yardımcı olunur.
• İdrar ya da gaita     kaçırması varsa  birey     temizlenir.
• Islak ya da kirli çarşaflar ve nevresimler değiştirilir.
• El,yüz ve ağız hijyenine yardım edilir.
• Pijama ya da geceliğini giymesine yardım edilir.
• Yataklar ve çevresi düzenlenir.

Genel vücut temizliği; saç bakımı, el, ayak bakımı, tırnak bakımı, göz, kulak, burun bakımı, ağız - diş bakımı ve genital bölge temizliğini kapsamaktadır.

• Fırça ya da tarak
• Şampuan ve gerekliyse saç kremi
• Ilık suyla dolu leğen
• Baş havlusu
• Su geçirmez pedler
• Saç kurutma makinesi
• Gerekliyse eldiven

• Ilık su (40-43oC) içeren leğen ya da kap
• Sabun ve sabunlama bezi
• Banyo termometresi
• Yastık
• Böbrek küveti
• Tedavi muşambası ve üzerine de tedavi bezi
• Gerekirse eldiven
• Banyo ve el havlusu ya da    kâğıt     havlu
• Tırnak makası, törpü ve gerekirse manikür seti
• Ayak ve el için yağlayıcı losyon
• Temiz pamuklu çorap
• Kirli çamaşır poşeti ya da sepeti

Kişisel bakım sürecine bireyi hazırlarken desteklenmesi gereken konular; kulak temizliği, kulak kirinin çıkarılması ve kulağa su kaçırılmaması ile ilgili olmalıdır.

Kişinin rahat konuşma ve gülmesinin sağlanması, yenilen besinlerin tadının alınması açısından önemlidir.

• Yumuşak tüylü diş fırçası,süngerli ya da pamuklu çubuk
• Aşındırmayan fluoridli diş macunu
• Diş ipi
• Dil basacağı (sargı bezi sarılı)
• Su dolu bardak
• Gargara ya da tuzlu su
• Böbrek küveti ya da suyu tükürebileceği bir kap
• Yüz havlusu ya da kâğıt havlu
• Suda eriyen dudak    nemlendiricisi

Bakım işlemi öncesi ağız içi (ağız kokusu, kızarıklık, şişlik, tahriş, ağrı, aft, beyaz lekeler), dişler (çürük, diş kayıpları, diş eti çekilmesi, diş eti kanaması, diş etinde kızarıklık, diş protezinde kırık, bozulma), dil (beyaz lekeler) ve dudaklar (kuruluk,çatlak, şişlik, kabarıklık) olası problemler açısından değerlendirilir. Bireyin aspirasyon riski değerlendirilir. Kendi bakımını gerçekleştirecek olan engelli bireylerin diş fırçasını kavrama ve kullanma becerisi, yardım desteği açısından değerlendirilir.

• Leğen ya da yıkama kabı
• Banyo ya da el havlusu
• El bezi
• Elektrikli tıraş makinesi ya da tıraş bıçağı
• Ayna
• Tıraş köpüğü ya da sabun
• Tüy dökücü krem
• Tıraş fırçası
• Tıraş sonrası losyon   ya da    balsam
• Kâğıt havlu ya da peçete
• •Eldiven

• Lif ve el bezi
• Banyo ve el havlusu
• Leğen ya da kova
• Yatak banyosu için büyük örtü
• Sabun ve sabunluk
• Banyo termometresi
• Makyaj malzemesi (deodorant,losyon,kolonya, pudra)
• Tıraş malzemesi
• Saç fırçası ya da tarak
• Tırnak törpüsü
• Tuvalet kâğıdı ya da kâğıt mendil
• Ilık su(43-46oC)
• İç çamaşırı ve üst giysisi
• Kirli çamaşır poşeti

Banyo yaptırmadan önce, banyonun amacı ve şekli, engelli bireyin öz-bakım yeterliliği, engelli bireye özgü hareket ya da pozisyon kısıtlılığı, diğer bakım gereksinimleri, başka birinin banyo yaptırması ile ilgili huzursuzluğu ve gerekli araç-gereçler belirlenmelidir. Bireye ne yapılacağı, neden gereksinim olduğu ve bakıma nasıl katılacağı açıklanır. Bireyle banyo tercihi konusunda konuşulur ve bireyin alışkın olmadığı prosedürler açıklanır.

Giyinme ve soyunma için uyumu arttıracak araç ve gereçler tercih edilmelidir. Giyinmede ve soyunmada kolaylık sağlayacak rahat kıyafetler (esnek bel bölgesi, fermuarsız, düğmesiz, kancasız, kopçasız olan kıyafetler) seçilmelidir. Giyinme sırasına  göre kıyafetler üst üste konulur (ilk iç çamaşırlar giyildiği için sıranın en üstünde onlar olmalı). Yalın, sade ve adım-adım talimatlar verilmelidir.

Yemek sırasında kullanılan tabak, çatal, kaşık vb. yemek yeme araçlarının yemek yeme becerisinin kazanılmasını kolaylaştıracak ve bireysel gereksinimlerine uygun araçlar olmasına dikkat edilmelidir.Yemeğini bağımsız olarak yiyebilecek kişilere sadece uygun ve rahat bir ortam hazırlanarak yardımcı olunabilir. Yatağa bağımlı engelli bireylere ise beslenme sırasında uygun pozisyon verilmesi çok önemlidir. Mümkünse oturur pozisyonda yemek yedirilmelidir. Yatağın başını yükseltmek veya yastıkla başı yükseltmek de yutmayı kolaylaştıracaktır.

• Engelli  bireyin  ulaşabileceği      mesafede komodini ve üzerinde en sık kullandığı araçgereçleri olmalıdır.
• Çöp kovaları doldukça boşaltılmalıdır.
• Bireye sorulmadan şahsi eşyası atılmamalıdır.
• Eşyaların ya da  mobilyaların yeri değiştirilmemelidir.
•  Özellikle görme yetersizliği olan bireyler alışkın oldukları çevrede daha rahat olurlar.
• Odada koku oluşturabilecek etkenler (alt       bezi, sürgü, tuvalet, çöp vb.) uzaklaştırılmalıdır.
• Birey idrar/gaita kaçırma, kusma ya da yaradan gelen akıntı nedeniyle ıslanırsa koku oluşmaması için birey hemen temizlenmelidir.
• Islak ya da kirli çarşaflar hemen değiştirilmelidir.
• Kirli çamaşır sepeti kapalı   tutulmalıdır.
• Birey için sakıncası yoksa  koku     giderici ajanlar kullanılabilir.
• Bireyin rahat edebilmesi için oda ısısı 20-23°C arasında olmalıdır.
• Bireyin rahatı için yüksek  sesten    kaçınılmalıdır. Rahatsız edici sesler (uzun süre çalan telefon, tabak-kaşık sesi, kapı gıcırtısı,gereksiz konuşmalar vb.) ortadan kaldırılmalıdır.
• Göz kamaştırıcı ışık, gölgeler ve mat ışık düşmelere, baş ağrısına ve göz yorgunluğuna yol açar.Loş ışık dinlendirir ve huzur verir.
• İyi aydınlatılmış bir odada eşyalar çok rahat görünür.
• Işığın kontrolü bireyin ulaşabileceği şekilde  olmalıdır.

Yatak, bireyin temel gereksinimlerini karşılayabilecek özellikte olmalıdır. Yatak, her gün, sabahları ve yatak boşken düzeltilmelidir. Çarşaf, temiz, kuru ve kırışıksız olmalıdır. Bireyin banyo yaptığı günler çarşafların, yastık kılıfların ve  nevresim takımlarının değiştirilmesi önerilmektedir (haftada 1-2 kez). Bireyin yetersizliği nedeniyle yataktan düşme riski varsa  yatak kenarlıkları bulunan yataklar kullanılmalıdır.

Nevresim takımı,           yatak koruyucu, çarşaf,   yastık, yastık kılıfı, battaniye ve yatak örtüsü

• Gerekli ise su geçirmez pedler
• Hasta alt bezi
• Sandalye, etajyer (temiz malzemeleri koymak için)
• Gerekli ise eldiven
• Kirli çamaşır poşeti ya da sepeti