Yaşamboyu öğrenme, genel olarak, bireyin kendi kişisel, sosyal ya da mesleki yeterliliğini çeşitli nedenlere bağlı olarak yaşamı boyunca değiştirmek ya da geliştirmek istemesidir. 

Yaşamboyu öğrenme bireyin kişisel gelişiminin yanı sıra içinde bulunduğu toplumda sosyalleşmesine, etkin bir vatandaş olarak yer edinmesine, rekabet edebilme gücüne ve istihdamını arttırmaya da yardımcıdır. 

Milli Eğitim Bakanlığı ve Avrupa Birliği Komisyonu eğitim politikaları içinde yaşamboyu öğrenmeyi kişisel, toplumsal, sosyal ve istihdam ile ilişkili bir yaklaşımla bireyin bilgi, beceri, ilgi ve yeterliklerini geliştirmek amacıyla yaşamı boyunca katıldığı formal ya da informal her türlü öğrenme etkinliği olarak açıklamaktadır.

Yaşamboyu öğrenen bireylerin;

• Öğrenme ilgi ve gereksinimini saptayabilen,
• Öğrenme inancına sahip,
• Öğrenmeye istekli ve merakı olan,
• Bilgi okuryazarı,
• Öğrenme motivasyonuna sahip,
• Öğrenmede kararlılık gösteren ve
• Öğrenmeyi düzenleyebilen kişiler olması beklenmektedir.

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) 2001 yılında hazırladığı raporda yaşamboyu öğrenmenin üç temel amaca hizmet ettiğini açıklamıştır. Bunlar; yaşamboyu öğrenmede fırsatlar yaratarak bireyin kişisel gelişimine katkıda bulunmak, toplumsal bütünleşmeyi sağlamak ve ekonomik büyümeye katkı sağlayarak daha güçlü bir toplum oluşturmaktır. 

Avrupa parlamentosu yaşamboyu öğrenmenin bir zorunluluk olarak algılanmaması gerektiğini aşağıda belirtilen temel amaçlarla açıklamaktadır:

• Bütün insanlara yaşamları boyunca nitelikli bir eğitime ulaşabilmelerinde eşit fırsatlar sunan bir toplum ve bireylerin talep ve gereksinimlerini ön planda tutan bir eğitim ve öğretim sistemi tesis etmek
• Hızla değişen iş ve meslek yapıları, çalışma yöntemleri ve işyeri organizasyonlarına bireylerin uyumunu sağlamak
• Çağdaş yaşamın her alanında, özellikle sosyal ve siyasal yaşamda, bireylerin aktif katılımını teşvik etmek ve bu amaca bağlı olarak da bireyleri gerekli niteliklerle donatmak.

Yaşamboyu öğrenme doğası gereği kişisel işlere odaklı olduğundan bireyin öğrenmesinde tek bir model yoktur, birden çok uygulama şekli vardır. Bunlar; kişisel gelişim, planlı gelişim, rastlantıya bağlı gelişim ve deneyime dayalı gelişimdir.

• Kişisel gelişim, bireyin, bireyler arası ve bireyler içindeki beceri ve yeterliklerinin gelişimini ifade eder.
• Planlı gelişim, bireyin çalışma yaşamı boyunca almış olduğu formal dersler, diplomalar, lisansüstü eğitim ya da teknik yeterlikler gibi çeşitli eğitim biçimlerini içerir.
• Rastlantıya bağlı gelişim, bireyin iş yaşamı ve iş dışındaki yaşamında ortaya çıkan planlanmamış öğrenmesini ifade eder.
• Deneyime dayalı gelişim, kısaca bireyin yaparak öğrenmesidir. Bu gelişim türü bireyin, diğer bireylerin yaptıklarını gözlemleyerek ve uygulamalar yoluyla ileri düzey beceriler ve yeterlikler kazanmasını içerir.

Yaşamboyu öğrenmenin, geleneksel öğrenmeye göre öne çıkan dört özelliğinden söz edebiliriz. Bunlar; yapılandırılmıştan yapılandırılmamışa bütün öğrenme biçimlerini kapsayan ve yaşamla bağlantılı sistemik bir öğrenme görüşünün sağlanması, öğrenenin merkeze konulması, öğrenenin bireysel farklılıklarını dikkate alarak öğrenme motivasyonunun sağlanması ve eğitim politikasının kişisel, sosyal, kültürel ve mesleki kazanımlar yanında bir yurttaş olarak ülkesine kazanımlar sağlayacak çeşitli amaçlara vurgu yapabilmesidir. 

Uluslararası Eğitimi Geliştirme Komisyonu 1972 yılında yaşamboyu öğrenmenin gerekliliğine dikkati çeken bir rapor hazırlamıştır. Raporda aşağıda sıralanan öneriler getirilmiştir:

• Eğitimi okul yaşı ve binaları ile sınırlamak yanlıştır.
• Eğitim hem okul içinde hem de okul dışında gerçekleşen etkinlikler bütünü olarak düşünülmelidir.
• Eğitsel etkinlikler daha esnek olmalıdır.
• Eğitim, yaşam kadar uzun bir varoluşsal süreklilik olarak tasarlanmalıdır.

Yaşamboyu öğrenmenin temel gereksinimlerinden olan bilgi okuryazarı bireyin özellikleri;

• Doğru ve yeterli bilginin karar verme için temel oluşturduğunun bilincinde olan,
• Bilgi gereksinimini fark eden,
• Bilgi gereksinimine bağlı olarak sorularını formüle eden,
• Bilginin potansiyel kaynaklarını belirleyebilen,
• Başarılı bir bilgi arama stratejisi geliştirebilen,
• Bilgisayar ve diğer teknolojileri kullanarak bilgi kaynaklarına kolaylıkla ulaşabilen,
• Bilgiyi değerlendirebilen,
• Uygulama yapabilmek için bilgiyi düzenleyen,
• Mevcut bilgi yapısı içinde yeni bilgiyi birleştirebilen,
• Bilgiyi eleştirel düşünme ve sorun çözmede kullanabilendir.

Bilgiye dayalı her sorunun çözülebilmesi ya da gereksinimin giderilebilmesi anlamına gelen bilgiye dayalı beceriler, bilgi okuryazarının sahip olması gereken becerilerdir. Bu beceriler:

• Bilgi teknolojisini kullanma becerisi
• Bilgi kaynaklarını kullanma becerisi
• Bilgi sürecini yönetebilme becerisi
• Bilgiyi kontrol edebilme becerisi
• Bilgi birikimi oluşturabilme becerisi
• Bilgi birikimini geliştirebilme becerisi ve
• Bilgelik yani başkalarına yararlı olma becerisidir.

Yetişkin eğitimi, kendilerini yaş ve sosyal rol bakımından yetişkin olarak gören ve kendi yaşamından sorumlu olduğunun bilincinde olan bireylerin, kişisel, sosyal ve mesleki yaşamlarındaki ilgi ve gereksinimleri karşılamaya yönelik bilgi ve becerileri kazandırma süreci olarak tanımlanmaktadır.

Etkili ve verimli bir yetişkin eğitiminin sağlanabilmesi için yetişkin olarak ifade edilen bireylerin;

• Kendini doğru olarak algılaması
• Deneyimlerinin olması
• Öğrenmeye hazır olması
• Öğrenme yöneliminin olması ve
• Öğrenme motivasyonlarının olması gerekmektedir.

Avrupa Toplulukları Komisyonu 1999 yılında hazırladığı sonuç raporunda, yaşamboyu öğrenme stratejisi için bazı destekleyici ilkeleri şu şekilde sıralamıştır:

• Yaşamboyu öğrenmede birey, toplum, sosyal sınıflar, ekonomi ve istihdamla ilgili kurumlar arasında güçlü bağlar kurulmalıdır. Aynı zamanda yaşamboyu öğrenme demokratik ilkeleri ve insan haklarını içermelidir.
• Eğitim ve öğretimin her aşamasında yaşamboyu öğrenmenin kurulmasına ve sürdürülmesine katkıda bulunulmalıdır.
• Yaşamboyu öğrenme tüm bireylerin sosyal, kültürel ve ekonomik ilgi ve gereksinimlerini kapsayacak öğrenme fırsatları sunmalıdır.
• Temel eğitim ve öğretim yaşamboyu öğrenmenin ilkesidir. Bireylerin yaşamları boyunca karşılaşacakları yeni bilgi, beceri, tutum ve deneyimlere karşı cesaretlendirilip, desteklenebilmesi için, bireylere okuma, yazma ve hesap yapabilme gibi temel bilgi ve becerilerin kazandırılması gerekmektedir.
• Yaşamboyu öğrenme bireysel yetenekleri desteklemeli, istihdam olanağını artırmalı ve insan kaynaklarını yeteneklere bağlı olarak en iyi şekilde kullanımını sağlamalıdır. Ayrıca, demokratik toplumda etkin katılımı sağlamak için sosyal dışlanmışlığın önlenmesine ve cinsiyetler arasındaki ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına çalışılmalıdır.
• Yaşamboyu öğrenme, ailenin de katılımıyla eğitim ve öğretim sürecinde yenilikçi ve esnek yaklaşımların gelişimini desteklemeli, öğrenme sürecinde bireylerin güdülenebilmesini, girişimde bulunmasını ve sorgulama yapabilmesini teşvik etmelidir.
• Yaşamboyu öğrenme bireylerin, öğrenenlerin eğitim, öğrenim ve kişisel gelişimlerinde artan sorumluluklarının gelişimini talep etmeli, buna bağlı olarak yetişkin öğrenenlere gerektiğinde uygun danışmanlık ve rehberlik sağlamalıdır.
• Sürekli yaşamboyu öğrenmede fırsat eşitliğinin her aşamada desteklenmesi temel bir hedef olmalıdır.
• İş birliği içerisinde bireyler, kurumlar, girişimciler, bölgesel otoriteler, merkezî hükümetler, sosyal sınıflar ve genelde toplum kendi sorumluluk alanları dahilinde yaşamboyu öğrenmenin her boyutuna yönelik olumlu tutumların geliştirilmesi ve eğitim öğretim ile diğer öğrenme etkinliklerine katılımın önündeki engellerin azaltılması için gerekli koşulları oluşturmalıdır.

Avrupa Birliği Komisyonu yaşamboyu öğrenme memorandumunda 21. yüzyıl yaşamboyu öğrenme çerçevesinin nasıl olması gerektiğini altı temel stratejiyle açıklamıştır. Bunlar;

• Herkes için temel beceriler,
• İnsan kaynaklarına daha fazla yatırım,
• Eğitimde yeniliklerin ve yeni yöntemlerin geliştirilmesi,
• Her türlü eğitime değer verilmesi/belgelendirilmesi,
• Rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin yeniden gözden geçirilmesi,
• Eğitimin olabildiğince öğrenenlere yakınlaştırılmasıdır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği yaşamboyu stratejileri;

• Yaşamboyu öğrenmenin eş güdümü için tarafların görev ve sorumluluklarının açıkça belirtildiği bir yasal düzenlemenin yapılması
• Toplumsal farkındalık artırılarak yaşamboyu öğrenme kültürünün oluşturulması
• Etkin izleme, değerlendirme ve karar verme için veri toplama sisteminin güçlendirilmesi
• Tüm bireylere okuma yazma becerisi kazandırılarak okuryazar oranında artış sağlanması
• Temel eğitim başta olmak üzere eğitimin tüm kademelerinde okullaşma oranlarında artış sağlanması
• Eğitim kurumlarının fiziki altyapısı ile eğitici personel sayısının ve niteliğinin ihtiyaçlara uygun hale getirilmesi
• Öğretim programlarının değişen ihtiyaçlar doğrultusunda sürekli güncellenmesi
• Bireylerin çağın değişen gereksinimlerine uyum sağlayabilmeleri amacıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımının etkin hale getirilmesi
• Yaşamboyu öğrenme kapsamında mesleki rehberlik hizmetlerinin güçlendirilmesi
• Yaşamboyu öğrenmeye katılım sürecinde dezavantajlı bireylere özel önem verilmesi
• Mesleki yeterlilik sistemi aktif hale getirilerek kalite güvence sisteminin kurulması
• Öğretim programları arasındaki ve okuldan-işe, işten-okula geçişlerin kolaylaştırılması
• İşgücünün niteliğinin uluslararası rekabet edebilir seviyeye ulaştırılması
• Yaşamboyu öğrenmenin finansmanının taraflarca paylaşılmasının sağlanması
• Yaşamboyu öğrenme kapsamında uluslararası işbirliğinin ve hareketliliğin artırılması
• Yaşlıların sosyal ve ekonomik hayata etkin katılımlarını artırmak üzere yaşamboyu öğrenme faaliyetlerinin desteklenmesi gibi konuları kapsamıştır.

Açık Ders Kaynağı;

• Ders formatında düzenlenmiş
• Çoğunlukla ücretsiz ve serbestçe ulaşılabilen
• Sayısal ortamda bulunan
• Kullanım ve adaptasyona belirli lisans koşulları (creative commons) ile açık
• Tek başına sertifika ya da diploma vermek amacıyla kullanılmayan
• Yüksek kaliteli eğitim kaynakları olarak tanımlanmaktadır.

Kitlesel Açık Çevrimiçi Ders uygulaması ise en iyi içinde yer alan kavramlarla açıklanabilir.

Bunlar; Kitlesellik, açıklık, çevrimiçi ortam ve ders özelliğine sahip olmadır.

Kitlesel: Çok büyük, devasa anlamına gelen bu ilk kavram, genellikle büyük öğrenen sayılarıyla ilişkilendirilmektedir. Burada sözü edilen kitlesellik 400 öğrenenle olabileceği gibi, 4000 ya da 40.000 ve üzerindeki öğreneni de temsil edebilmektedir.

Açık: Açık olma kavramı, bu uygulamanın küresel mega sınıflardaki esnekliğine vurgu yapmaktadır. Başka bir deyişle açıklık, bilgiyi talep eden bireyler ve bilgi kaynakları arasında sınırların ortadan kalktığı öğrenme yapısını ifade etmektedir.

Çevrimiçi: Bu kavram kitlesel açık ders uygulamalarının, çevrimiçi ortamda ve ağlar üzerinden yürütülmesini ifade eder. Kitlesel açık çevrimiçi ders uygulamalarının kitlesel olabilmesinin nedeni, öğrenme amacıyla yararlanılan çevrimiçi ortamın ve kullanılan web’e dayalı teknolojilerin öğrenenlere diledikleri zaman ve yerde diğer öğrenenlerle ve öğretici ile etkileşimde bulunabilmesine olanak sağlamasıdır.

Ders: Öğrenme içeriğinin akademik olarak yapılandırılmasını, eğitsel bir plan çerçevesinde ve pedagojik yaklaşımlarla ders içeriğinin tasarımlanmasını ifade eder.

Kitlesel açık çevrimiçi derslerin en güçlü yanı çeşitliliğe ve farklılıklara fırsat tanımasıdır. Yaş, cinsiyet, din, dil, eğitim düzeyi, ülke vb. farklılıkları ortadan kaldırarak belirli bir kitleyi ağlar üzerinde buluşturan KAÇD uygulamalarındaki çeşitlilik, paylaşılan bilgi ya da düşüncenin başarılı bir şekilde oluşumunda ve tartışmaların verimli olabilmesinde zenginleştirici rol oynamaktadır. 

Kitlesel açık çevrimiçi derslerin kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte farklı uygulamalar ortaya çıkmıştır. İlk uygulamalarda bağlantıcı anlayışa göre tasarımlanmış KAÇD’ler (connectivist- cMOOC) görülmekle birlikte sonrasında, xKAÇD (extention MOOC) olarak adlandırılan öğretimci bir anlayışa sahip olan KAÇD’ler hazırlanmaya başlamıştır.  Ayrıca son zamanlarda bağlantıcı ve öğretimci yaklaşımları bir arada sunan, karma öğrenme yaklaşımını benimseyen ve daha geniş bir katılımcı yelpazesine hitap eden melez KAÇD’ler (Hybrid MOOC) ortaya çıkmaya başlamıştır.

Kitlesel Açık Çevrimiçi Ders sisteminde öğrenenlerin dört çeşit etkinlikte bulunması beklenmektedir. Bunlar: Değişik kaynaklara ulaşmak, kaynakların izini sürmek, eriştiği kaynakları bir araya getirmek, kişisel hesaplar oluşturmak, kendi düşüncelerini bir araya getirip yeni anlayışlar geliştirmek ve diğer öğrenenlerin de yaptığı gibi ortaya çıkardıkları ürünleri paylaşmaktır. Bununla beraber öğretimci Kitlesel Açık çevrimiçi Ders sisteminde içeriğin öğreten tarafından sunumu ve genellikle öğrenenin içeriğin tekrarına yönelik öğrenmesi ve devamında sınavlar, akran değerlendirmesi gibi yöntemlerle başarının ölçülmesi durumu vardır.

Kitlesel açık çevrimiçi derslerin kullanıcılara sağladığı faydalar;

• KAÇD’lere farklı bağlantılarla erişebilme olanağının olması
• KAÇD’lerin istenilen herhangi bir dile uyarlanabilir olması
• Katılımcılara ve içeriğe bağlı olarak farklı çevrimiçi araçların kullanılabilir olması
• Zaman ve mekan sınırlamalarının olmaması
• Hızlı şekilde katılımcılara bilgilendirmeler yapılabilmesi
• İçeriğin tüm katılımcılar tarafından paylaşılabilir olması
• Öğrenmenin daha informal ortamda gerçekleşmesi
• Öğrenmenin farklı paydaşlarla bağlantılı olarak gerçekleştirilebiliyor olması
• Dersi takip edebilmek için bir diplomaya sahip olmak zorunlu değildir, sadece öğrenme isteğinin olması yeterlidir
• Herhangi bir KAÇD’e katıldığınızda kendi ağınızı ve kişisel öğrenme ortamınızı bu sisteme dahil edebilme olanağının olması
• KAÇD’lere katılım yaşamboyu öğrenme becerilerinizi geliştirmeye, kendi öğrenme biçiminizi ve bilgiyi elde etme yolunuzu belirlemeye yardımcıdır.

Kitlesel açık çevrimiçi derslerin amaçları;

• KAÇD’lerin daha fazla kişiye ulaşmasını sağlamak ve kullanımını yaygınlaştırmak
• KAÇD’ler yoluyla marka oluşturup devamlılığı sağlamak
• Giderleri azaltarak ya da gelirleri arttırarak ekonomiyi güçlendirmek
• Eğitim çıktılarını arttırmak
• Eğitim öğretime yenilik getirmek
• KAÇD’lerin öğretme ve öğrenme üzerindeki etkilerini belirleyen araştırmalar yapmak

Kitlesel açık çevrimiçi derslerin geleneksel sistemdeki derslerden pedagojik olarak farkları;

• Çevrimiçi öğrenme etkinliği
• Hatırlama ve testlerin öğrenme açısından önemi
• Tam (mastery) öğrenme
• Akran ve kendi kendini değerlendirme
• Kısa formatlı videolar
• Çevrimiçi forumlar ve tartışma grupları