Bireylerde tüketici bilincinin oluşumu, erken
yaşlardan itibaren şekillenen ve tüm yaşamları boyunca
verilen tüketim kararlarını doğrudan etkileyen bir süreci
ifade eder.

Tüketici bilincini kültürden toplumsal sınıfa,
gruplardan aileye kadar tüketici bilincinin oluşumu ve
gelişimini etkileyen çevresel faktörler gibi güdülenme,
öğrenme, kişilik, tutumlar ve algılamadan oluşan bireysel
faktörler de söz konusudur.

Tüketim kararları verilirken çevreye duyarlı
ürünleri ve bu ürünleri üreten işletmeleri tercih etmenin,
yaşadığımız dünyan başka bir dünya daha olmadığı
gerçeğini de aklımızda çıkarmadan satın alma
kararlarımızı gözden geçirmemizin önemini oldukça
fazladır.

Kültür; bireyin, bir topluluğun üyesi olarak
kazandığı ve grup üyeleri tarafından paylaşılan bilgi, dil,
inanç, yiyecek alışkanlıkları, sanat, dini inanış, müzik,
teknoloji, çalışma kuralları, ahlaki değerler ile diğer
yetenek ve alışkanlıkların tamamıdır.

Tüketicilerin davranışlarını etkileme yönünden
tanımlandığında kültür; belirli bir toplumdaki üyelerin
tüketim davranışlarını yönlendiren inançlar, değerler,
gelenek ve törelerdir. Bu yönüyle, bireyin içerisinde
bulunduğu kültür, doğrudan tüketici bilincinin
oluşumunda da etkilidir. Kültür ile tüketici bilincinin
oluşumu ve gelişimi arasındaki ilişki kültürün
özelliklerinin önemli bir yansımasıdır.

Birey, çocukluğundan itibaren toplumdaki
inançları, değerleri, gelenek ve töreleri algılamaya başlar.
Bu doğal gelişim kültürü bireylere öğretmek anlamına
gelebilir.

Alt kültür, büyük ve karmaşık bir toplumun
belirgin bir bölümünü oluşturan farklı bir kültürel gruptur.

Grup; normlar, değerler ve inançları paylaşan ve
belirli ilişkilere sahip iki veya daha fazla sayıda, birbirleri
ile etkileşim sonucunda yakınlık duygusuna sahip kişiden
oluşan topluluktur.

Bireyin, aktif olarak içerisinde yer aldığı, ait
olmayı arzuladığı veya kaçındığı gruplar, ona bilgi, ödül
ve kimlik sağlar. Bu kazanılan bilgi ve kimlik gibi
faktörler de bireyin ürün satın alma ve kullanma
davranışını etkiler.

Aile; kan, evlilik bağı ile birbirlerine bağlanmış
iki veya daha fazla sayıda kişiden oluşan gruptur.

Aile, finansal anlamda refahın sağlanmasında rol
oynar. Ekonomik anlamda refahın sağlanması, aile
üyelerine gerekli sorumluluklar yükler. Ekonomik işlev,
aile olarak bireylerin, tek başlarına olacağından daha fazla
ekonomik katma değer yaratabileceklerini ortaya koyan
bir öneme sahiptir.

Toplumsal sınıf, toplum içerisinde birbirleriyle
hemen hemen eşit konumlarda olan bireylerden oluşan
grup olarak tanımlanabilir.

Kişilik; bireyi diğer insanlardan farklılaştıran
özellikler bütünüdür. Kişilik genellikle, durum ve
koşullara göre farklılık göstermez. İnsanın tüm ömrünü
kapsayacak bir biçimde uzun sürelidir.

Tüketicinin kişiliği, davranışları ve karar verme
sürecini kontrol etmenin yanı sıra tüketici bilincinin ortaya
çıkması ve gelişimi için de oldukça önemlidir. Bireyin
kişiliğinin oluşumu uzun bir süreci kapsar. Birey, içinde
yaşadığı toplum için yararlı olabilecek bir tüketim
anlayışına kavuşmada bu sürecin önemli ölçüde
etkisindedir.

Tutum çevresel boyut açısından; güdülenmiş,
duygusal, algısal ve zihinsel süreçlerin şekillenmesidir.
Yani bir başka deyişle tutum; tüketicinin bir mağaza,
televizyon programı, sigara gibi çevresine karşı hislerini,
düşüncelerini ve eylemlerini ifade eder.

Öğrenme, tüketici bilincinin oluşumu üzerinde
çok önemli bir etkiye sahiptir. Çünkü toplum ve çevreye
zararlı bir üründen kaçınmak veya yararlı ürünlere
yönelmek ancak öğrenme ile mümkün olabilir. Kendi
sağlığı için tehdit oluşturabilecek bir ürün hakkında bu
duruma ilişkin bir bilgi elde eden tüketici, bilinçli tüketici
davranışı gösterebilir.

Algılama; tüketici ile grup, durum ve etkileyiciler
arasındaki bağ için gerekli olan eylemdir. Algılamanın tüketici davranışı üzerindeki rolünün daha iyi bir şekilde
anlaşılabilmesi için bilgi süreci önem taşır.

Bireylerin birbirinden farklı olarak çevrelerini
algılamaları, onların bilinçli tüketim davranışı üzerinde
etkilidir. Algılama, öğrenmenin önünde yer alır.

Tüketim eylemi, güdülenme ile başlar. Bu
nedenle tüketici bilincinin oluşumu da güdülenme ile
başlayacaktır. Tüketicilerin güdülenmesi, bilinçli tüketim
eğilimlerinin başlangıç noktasını oluşturmaktadır.

Tutumun bileşenleri; bilişsel bileşen, duygusal
bileşen ve davranışsal bileşendir.

Toplum içerisinde farklı tüketiciler, farklı
tüketim davranışlarında bulunur. Bunun nedeni,
tüketicilerin birbirlerinden farklı olmaları ve birbirlerinden
farklı ihtiyaçlara sahip olmalarıdır. Tüketici
davranışlarında güdülenme, satın alma karar verme
sürecinde önemli bir rol oynamaktadır. Tüketici davranışı,
güdülenme ile başlar ve güdülenme tüketicileri harekete
geçiren itici bir güçtür. Güdülenmenin ilk adımı
karşılanmamış bir ihtiyacın giderilmesi yönündeki yoğun
istektir.

Tüketiciyi bilinçli ve sağlıklı tüketim için
güdüleyen faktörler; sağlık ve güvenlik, dürüstlük, yarar,
ilişkiler ve iyi olanı yapmadır.

Geleneksel olarak kişiliği, doğuştan gelen ve asla
değişmeyen, genetik bir özellik olarak ortaya koyan bilim
insanları olsa da bu görüş, tartışmalıdır. Çünkü kişilik,
bireyin hisleri, düşünceleri, eylemleri, konuşmaları,
rüyaları; hayatı boyunca diğer insanlar, olaylar ve objeler
ile tecrübelerinin sonucunda şekillenmektedir.

Ortaya çıkma, dikkat, yorumlama, bellek, satın
alma ve tüketim kararları sırası şeklinde tüketicinin karar
vermesinde bilgi süreci işler.

Kendileri, toplum ve çevre için zararlı bir
üründen kaçınmak veya yararlı ürünlere yönelmek ancak
öğrenme ile mümkün olabilir. Tüketici tüketim içinde
davranışlarını öğrendikleri içinde gerçekleştirebilir. Bu
öğrenme kararlarında zararlı tüketimden kaçınması için
önemlidir.

Kültür; bireyin, bir topluluğun üyesi olarak kazandığı ve grup üyeleri tarafından paylaşılan bilgi, dil, inanç, yiyecek alışkanlıkları, sanat, dini inanış, müzik, teknoloji, çalışma kuralları, ahlaki değerler ile diğer yetenek ve alışkanlıkların tamamıdır.

Bireylerin kültür ile ilgili bu inançları, değerleri, gelenekleri ve töreleri öğrenme sürecine, toplumsallaşma adı verilmektedir.

Biçimsel öğrenme, bireye nasıl davranması gerektiğini doğrudan öğretmektir.

Biçimsel olmayan öğrenme; aile, arkadaş, film kahramanları gibi bireyin çevresindekileri örnek alarak öğrenmesidir.

Teknik öğrenme ise öğretmenler, öğretim elemanlarının ne yapılacağı, nasıl yapılacağı, neden yapılacağı konularını işleyerek öğretmesidir (Karalar, 2005: 267-268).

Normlar, belirli durumlardaki belirli davranışları açıkça belirten ya da yasaklayan basit kurallardır.

Kültürel değerler; arzulan şeyi onaylayan yaygın inanışlardır.

Alt kültür, büyük ve karmaşık bir toplumun belirgin bir bölümünü oluşturan farklı bir kültürel gruptur.

Alt kültürler belirli ölçütlere göre ayırt edilir. (Karalar, 2005: 281-282). Bu ölçütler; ırk (ABD’de yaşayan Asya ve Afrika kökenliler), din (aynı ülke içerisinde yaşayan farklı dinlere mensup alt kültürler), yaş (genç veya yaşlılardan oluşan alt kültürler), coğrafik yerleşim (Karadeniz bölgesi alt kültürü), cinsiyet (kadınlar ve erkekler), toplumsal sınıf, meslek ve yaş olarak sıralanır.

Diğerleri odaklı değerler; Toplumda bireyler ve gruplar arasındaki uygun ilişkilere toplumun bakış açısını yansıtan değerlerdir.

Çevre odaklı değerler; Toplumun ekonomik, teknik ve fiziksel çevre ile ilişkisini ifade eden değerlerdir.

Bireysel odaklı değerler; Toplumda yaşayan bireylerin, aktif ya da pasif, çalışkan olma materyalist olup olmama, kişisel zevkleri erteleyebilme ya da yerine getirme gibi özellikleri ifade eder. 

Grup; normlar, değerler ve inançları paylaşan ve belirli ilişkilere sahip iki veya daha fazla sayıda, birbirleri ile etkileşim sonucunda yakınlık duygusuna sahip kişiden oluşan topluluktur. 

Statü, bir grup ya da toplum içinde bireyin başarılmış ya da doğuştan gelen konumudur.

Fizyolojik ihtiyaçlar: Hiyerarşinin ilk basamağını oluşturan fizyolojik ihtiyaçlar; yeme, içme ve uyku gibi temel ihtiyaçlardır.

Kabul edilme ve sevgi ihtiyacı: Başkaları tarafından kabul edilme, arkadaşlık, sevgi gibi ihtiyaçlardır.

Öğrenme; deneyimlerin, bilgi, tutum veya davranışlara dönüşme süreci olarak ifade edilir.

Algı, bireyin, yaşadığı çevreyi nasıl gördüğü şeklinde tanımlanabilir. 

Algılama; tüketici ile grup, durum ve etkileyiciler arasındaki bağ için gerekli olan eylemdir. 

Bilginin elde edilmesinde dört temel adım vardır. Bunlar; ortaya çıkma, dikkat, yorumlama ve bellektir.