Mahkeme kararının üst derece yargı mercii ve/ya da kararı veren mahkeme tarafından denetimi amacıyla yapılan denetimler kanun yolu denetimi olarak tanımlanmaktadır.

Kanun yolu, davanın taraflarına tanınan hukukî bir yoldur. Kanun yolu, mahkemelerce verilen nihaî (son) kararların (hükümlerin) üst derece yargı organları veya doğrudan doğruya kararı veren yargı organı tarafından yeniden incelenmesi, hukukî denetiminin
yapılması ve gerekli görülürse değiştirilmesidir.

Kanun yolları genel olarak iki grupta toplanmaktadır. Bunlar, olağan kanun yolları ile olağanüstü kanun yollarıdır.

Mahkemelerin verdiği nihaî kararların kesinleşmesine engel olan kanun yollarına olağan kanun yolu denilmektedir.

Kesinleşmiş kararlara karşı tanınmış olan kanun yoluna, olağanüstü kanun yolu denilmektedir.

Vergi yargısında, kural olarak, üç mercili ve üç dereceli bir yapılanma söz konusudur.

Temyiz yolunda Danıştay dava dairelerinin nihaî kararları ile bölge idare mahkemelerinin istinaf incelemesi sonucunda ve İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde belirtilen davalar hakkında verdikleri kararların hukuka uygunluğu
denetlenmektedir.

Vergi yargılaması hukuku alanında, temyiz mercii Danıştay’dır. Nitekim, Danıştay dava dairelerinin nihaî kararları ile bölge idare mahkemelerinin istinaf incelemesi sonucunda ve İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde belirtilen davalar hakkında verdikleri kararlar Danıştay’da temyiz edilebilmektedir.

Temyiz edilebilecek kararlar şunlardır:

• Danıştay dava dairelerinin nihaî kararları ile bölge idare mahkemelerinin istinaf incelemesi sonucunda ve İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde belirtilen davalar hakkında verdikleri kararlara karşı, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi, temyiz yoluna gidilebilir.
• Temyiz dilekçesinin İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3’üncü maddesi esaslarına uygun şekilde düzenlenmemesi üzerine, belirtilen yedi günlük sürede eksikliklerin tamamlanmaması nedeniyle verilen temyiz isteminde bulunulmamış sayılması kararı da temyiz edilebilecek kararlardandır.
• Temyiz dilekçesi verilirken harç ve giderlerin tamamının ödenmemesi üzerine verilen kararın temyiz edilmemiş sayılması kararı ile temyizin kanunî süre geçtikten sonra yapılması hâlinde verilen temyiz isteminin reddi kararı haklarında temyize başvurulabilecek kararlar arasında yer almaktadır.

Bir kararın temyiz edilebilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir:

• Danıştay dava dairelerinin nihaî kararları ile bölge idare mahkemelerinin İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde belirtilen davalar hakkında verdikleri kararlardan olması gerekir.
• Bir kararın temyiz edilebilmesi için nihaî karar olması gerekir.

Temyiz edilemeyecek kararlar şunlardır?

• Bölge idare mahkemelerinin verdiği her karar temyiz edilemez.
• Bölge idare mahkemelerinin İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde sayılmayan davalar hakkında verdikleri kararlara karşı temyiz yoluna başvurulması mümkün değildir.
• Ayrıca, konusu 2019 yılı için 144.000 Türk lirasını aşmayan vergi davalarına ilişkin kararlar hakkında da temyiz yoluna başvurulamaz.
• Danıştay’ın temyiz incelemesinden geçmiş olan kararlarına karşı ikinci kez temyiz talebinde bulunulamaz.
• Kararın açıklanması veya yanlışlıkların düzeltilmesi taleplerine ilişkin verilen kararlar temyiz edilemez.

Kimlerin temyiz talebinde bulunacakları hakkında İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Yerleşik yargı kararlarına göre, temyiz yoluna ancak, temyiz edilmesi mümkün olan kararda davanın tarafları olarak yer alan kişiler başvurabilmektedir. Davanın taraflarından biri tek başına temyiz yoluna başvurabileceği gibi, her iki taraf da kendi açısından temyiz yoluna başvurarak kararın bozulmasını talep edebilmektedir. Taraf durumunda olmayan kişi, temyiz yoluna başvuramaz.

İdari Yargılama Usulü Kanunu temyiz-bozma nedenlerini üç başlık altında toplamaktadır.

• Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
• Hukuka aykırı karar verilmesi,
• Usûl hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması

Maddî hukuka aykırılık, maddî hukuka ilişkin bir hukuk kuralının yanlış uygulanması, yani o hukuk kuralının ya hiç uygulanmaması ya da eksik uygulanmasıdır

Temyiz incelemesi sonunda,

• Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
• Hukuka aykırı karar verilmesi,
• Usûl hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması
  nedenlerinden herhangi birisinin bulunması hâlinde,

Danıştay, incelenen kararı bozar.

Danıştay dairesinin ya da istinaf merciinin kararında bozmayı gerektiren bir eksiklik ve/ya da aykırılığın bulunmaması nedeniyle temyiz talebinin reddi yönünde verilen karara onama kararı denilmektedir.

Temyiz incelemesi sonunda Danıştay, temyiz edilen kararda bozma nedenlerinin bulunmaması; yani, kararın hukuka uygun olması hâlinde, temyiz talebini reddederek kararın onanmasına karar verir.

Temyiz incelemesi sonunda, Danıştayın, kararın sonucu hukuka uygun olmakla birlikte gösterilen gerekçeyi doğru bulmaz veya eksik bulursa, kararı, gerekçesini değiştirerek onamasıdır.

Temyiz incelemesi sonunda Danıştay’ın, kararda yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmayan maddî hatalar ile düzeltilmesi mümkün eksiklik veya yanlışlıkların bulunması halinde, kararı düzelterek onaması mümkündür. Bu itibarla, temyiz incelemesi sonucunda, kararda yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmayan maddî hatalar ile düzeltilmesi mümkün eksiklik veya yanlışların bulunması halinde, karar bozulmakla birlikte işin esası hakkında da karar verilir.

Temyiz incelemesine konu olan kararda çeşitli uyuşmazlıkların çözümlenmiş olması mümkündür. Bunlardan bir kısmı hakkında verilen karar hukuk ve usûle uygun olabildiği hâlde, diğer bir kısmı hakkında verilen kararın bozulması gerekebilir. Böyle bir durumda, Danıştay, kısmen onama kısmen bozma kararı verebilmektedir. Danıştay, kararın kısmen onanması ve kısmen bozulması halinde, onanarak kesinleşen kısmını kararında açıkça belirtmek zorundadır