Spektroskopik yöntemler madde ile etkileşmek üzere ışığı kullanır. Buna bağlı olarak örneğin kararlılığı ve yapısı hakkında temel özellikler gösterilebilir. Işık elektromanyetik radyasyon olup farklı enerji düzeyleri sergiler ve bu enerji ile ilişkili olarak farklı moleküler özellikler veya yapılar ortaya konabilir.

Elektromanyetik radyasyon ile etkileşimden sorumlu (alt-) yapılar kromofor olarak adlandırılırlar. Örneğin proteinlerde amid bağı, bazı amino asitlerin yan zincirleri (triptofan-tirozin), prostetik gruplar (porfirin grupları) kromofor’dur.

Spektrofotometri, bir maddenin dalga boyu cinsinden ışığı yansıtma veya geçirme özelliklerine dayanarak miktarca ölçülmesidir (Şekil 5.1). Spektrofotometri terimi genel bir terim olan elektromanyetik spektrometri teriminden daha özgül bir terim olarak karşımıza çıkmaktadır. Spektrofotometrinin kapsamı gözle görülür, yakın mor ve kızıl ötesi alanlarıdır.

Spektrofotometrik ölçüm için spektrofotometre denilen cihazlara ihtiyaç duyulmaktadır. Analizi yapılan maddeye yönelik; ışık demetini filtreler vasıtasıyla ayırıştıran ve ileten cihazlar kolorimetre veya fotometre olarak adlandırılırken, yarık ya da prizma vasıtasıyla bu seçiciliği yapan cihazlar spektrofotometre olarak adlandırılırlar (Resim 5.1).

Spektrofotometrelerin en güçlü özellikleri spektral bant genişlikleri ile yansıma veya soğurma ölçümünün doğrusallığıdır. Buradaki doğrusallık, bilinen bir ölçüm aralığında analiz sonucu elde edilen sonuçların analitin konsantrasyonu ile doğru orantılı olarak değişimini ifade etmektedir.

Spektrofotometrelerde temel prensip Lambert-Beer yasası ile açıklanmaktadır.
Buna göre;
? Çözelti üzerine gelen ışık ile çıkan ışık arasında matematiksel bir ilişki vardır.
? Absorbans, soğuran maddenin konsantrasyonu ve çözeltiden geçen ışığın kat ettiği mesafenin uzunluğu ile doğru orantılıdır.
? Ölçülen maddenin konsantrasyonu ile absorbans değeri arasında doğrusal bir ilişki vardır. Konsantrasyon arttıkça absorbans artar.

Spektrofotometre temel olarak iki farklı amaç için kullanılır. En sık kullanım amacı, bir çözeltideki madde miktarının belirlenmesidir. Bunun dışında saf çözeltilerin soğurma spektrumunun belirlenmesi amacıyla da spektrofotometrelerden yararlanılır ve bu uygulama alanı genellikle metod geliştirmeye yöneliktir.

Aynı maddenin iki farklı derişimde hazırlanmış çözeltilerine baktığınızı düşünelim. Bir tanesi daha koyu renkli gözüküyor ise kimya bilginiz olmasa dahi, sezgisel olarak daha koyu renkli çözeltinin daha fazla madde içerdiğini söyleyebilirsiniz. Burada düşündüğünüz, rengin şiddetinin artması ile çözeltinin derişiminin artacağıdır. Bu spektrometrinin temelini oluşturmaktadır.

Çözeltilerin soğurma spektrumunun belirlenmesinde spektrofotometrinin kullanılmasının prensibinde ise, her maddenin bilinen dalga boylarını soğurması ya da geçirirken diğerlerine etki etmemesi özelliğinden faydalanılır. Örneğin, klorofil her zaman kırmızı ve mor ışığı soğururken, sarı, yeşil ve mavi ışığı geçirir. Geçirilen ya da yansıtılan dalga boyları gözümüzün gördüğü yeşil rengi oluşturur. Soğurulan ya da geçirilen ışık enerjisi elektron geçişini (elektronun bir quantum düzeyinden diğerine aktarılması) sağlayan enerjiyi tam olarak karşılamalıdır. Sadece bilinen dalga boyundaki fotonlar bunu sağladığından bilinen dalga boylarının absorbsiyonu ve geçişi maddenin karakterini ortaya koyar ve spektrum analizi madde için bir çeşit parmak izi oluşturur.

Spektrofotometriden çözeltide gerçekleşen reaksiyona ait denge sabitini belirlemek amacı ile de yararlanılmaktadır. Bir kimyasal reaksiyon, ya ürünlerin oluştuğu ya da oluşan ürünlerin tekrar yapı taşlarına ayrıştığı, ileri veya tersinir yönde seyredebilir. Söz konusu bu kimyasal reaksiyon, bilinen bir süre sonunda iki yönde hızın eşitlendiği denge konumuna ulaşır. Reaksiyona giren bileşenlerin bilinen zamandaki ilgili konsantrasyonlarını belirlemek için, spektrofotometri kullanılabilir.

Işığın kırılması, ışığın çözeltideki parçalar ile etkileşimi sonucu şekillenen fiziksel bir fenomendir. Bu olay, partikül büyüklüğü, dalga boyu, gözlem noktasına uzaklık ve parçacıkların konsantrasyonuna bağlıdır.

Absorbsiyon spektroskopi yöntemi ile
ölçülemeyecek kadar büyük partiküller içeren çözeltilerin
analizine en uygun yöntemler turbidimetri ve
nefelometridir. Biyolojik sıvılarda protein miktarları,
antijen antikor kompleksi oluşumu prensibine dayanarak bu
yöntemler yardımı ile ölçülebilir. Kimyasal analiz, ışığın
ortamdan geçerken kırılım sonucunda şiddetinin azalması
esasına dayanmaktadır. Türbidimetride, geçen ışığın yani
kırılmaya uğramayan ışığın şiddeti ölçülmektedir (Şekil
5.2). Nefelometride ise kırılan ışık ölçülmektedir. Her
zaman için geçerli olmasa da genellikle ölçüm noktası
kaynağa dik açıda konumlandırılır. Çoğu antijen antikor
kompleksi 250-1500 nm çapındadır. Analizde seçilen dalga
boyları genellikle 320- 650 nm arasındadır.

Türbidite rutin analizörler ile spektrofotometrik
olarak (soğurulan ışık) ölçülebilirken, nefelometrik ölçüm
için özel tasarlanmış cihazlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Nefelometride sonuçların hassasiyet ve doğruluğu daha
yüksektir. Nefelometri, çeşitli açılarda saçılan ışığın
bölümlerini tespit eder. Bu yöntemin hassasiyeti kör veya
arka plan saçılımın varlığına bağımlıdır. İdeal olarak
saçılım yapacak partiküllerin mutlak yokluğunda hiçbir ışık
tespit edilmemelidir. Lazer stabil ve oldukça ideal
monokromatik ışık meydana getirir. Elde edilen ışık
polarize ve paralel olup bant genişliği dardır

Floresans spektroskopi dalı, maddenin üzerine
gelen elektromanyetik ışıma ile uyarılması ve temel haldeki
elektronların uyarılmış enerji seviyesine geçmesi, daha
sonra bu seviyede kararlı kalamadıklarından, tekrar temel
enerji düzeyine geri dönmeleri ve bu esnada ortama verdiği
ışımanın ölçülmesi ilkesine dayanmaktadır.

Metal iyonlarının analizi, bunların oluşturdukları
bazı Floresan kompleksleri yardımıyla yapılabilmektedir.
Bazı amino asitler Florometrik yoldan tayin edilebilir.
Diğer taraftan bazı biyokimyasal bileşikler bir Floresan
madde ile tepkimeye sokulup yeni bir Floresan ürün veya
etiketlenmiş ürün oluşturularak tayin edilebilmektedir.

Yaklaşık 30 yıldır Floresans ve fosforesans gibi
yöntemler ilaç, hormon ve benzeri analitlerin düzeylerinin
saptanmasında klinik laboratuvarlarda kullanım alanı
bulmuştur. Hassas, güvenilir, hızlı ve basit olması
nedeniyle Flurometri akım sitometri, raman spektroskopi
gibi gelişmiş yöntemlerin gelişmiş yöntemlerin temelini
oluşturmaktadır.

Atomda aynı yörüngede bulunan elektronlar,
birbirine zıt yönde veya aynı yönde dönebilirler. Bir atomda
aynı yörüngede bulunan elektronlar birbirinin aksi yönünde
hareket ediyor ise buna temel singlet; uyarıldığında aksi
yönde hareket etmeye devam edip üst yörüngeye geçerse
uyarılmış singlet denmektedir.

Bir atomun iki farklı yörüngesinde aynı yönde
dönen birer elektron varsa buna temel triplet denir. Temel
triplet durumundan uyarılmış triplet durumuna geçiş
elektronun bir üst yörüngeye çıkması sonucu görülür.

Uyarılmış singlet sistemden, temel haldeki singlet
sisteme geçiş sırasında yayılan ışığa Fluoresans; uyarılmış
triplet sistemden temel haldeki singlet bir sisteme geçiş
sırasında yayılan ışığa ise fosforesans adı verilmektedir.

Luminometri, luminesans olarak adlandırılan;
kimyasal reaksiyon sonucu açığa çıkmış görünür ışığın
enerji düzeyine karşılık gelen emisyonunun ölçülmesidir.
Kemilüminesans uyarılmış elektronların kararlı hale
döndüğü sırada görülür. İlk uyarım Floresan ürünün
oluşması sonucu oluşur. Örneğin, luminolün oksijen ile
reaksiyona girmesi sonucu 3-aminonaftalen oluşur ve
Floresans spektrum ortaya koyar. Bu kemiluminesans
olarak gözlemlenir. Diğer bir ifade ile reaksiyonun
kemiluminesans spektrumu ile ürünün Floresans spektrumu
aynıdır.

Biyoluminesans aynı fenomeni tanımlar; fakat
Floresans ürünü oluşturan sadece enzimatik reaksiyondur.
En sıklıkla kullanılan enzim lusiferazdır. Bioluminesans
oldukça duyarlı bir yöntemdir. Bazı lusiferaz sistemleri %
100 verimle çalışmaktadır. Kabaca örnek vermek istenirse,
evlerde kullanılan ampul enerjinin ancak % 10 kadarını
ışığa çevirebilmekte geri kalan kısmı ısı olarak açığa
çıkmaktadır. Luminesans herhangi bir optik uyarıma
bağımlı olmadığından testlerde kendiliğinden Floresan
oluşturma gibi problemler ile karşılaşılmaz.

Polarimetri, transvers dalgaların polarize olmasının
ölçülmesi ve yorumlanmasına yarayan yöntemdir.
Çoğunlukla elektromanyetik dalgaların ve ışığın
incelenmesinde kullanılır.

Anizotropik kristal katılar ve çözeltide kiral bir
moleküle ait bilinen bir enantiyomerin baskın olarak
bulunması, polarize düzlemde bulunan ışığı saptırır. Böyle
maddeler optikçe aktif maddeler olarak adlandırılırlar.

Polarizasyonun oryantasyonunun değişimi polarimetri olarak adlandırılırken, kullanılan cihaza polarimetre denilmektedir (fiekil 5.3, Resim 5.2). Bu özellik anizotropik yapıların belirlenmesinde ya da kiral moleküllerin saşığının ortaya konmasında faydalıdır.

Kiral molekülün tek örneğini içeren çözelti optikçe saf olarak kabul edilir. Işığın seyri incelenirken, sapmanın saat yönünde ya da sağ tarafa şekillenmesi deksarotator veya (+) enantiyomer olarak adlandırılırken, tersine olması levorotator ya da (-) enantiyomer olarak açıklanır.

Alev fotometri atomik spektroskopinin bir dalıdır ve spektrometrede incelenen türler sadece atomlardır.

Atomik spektroskopinin diğer iki dalı atomik absorbsiyon spektrofotometri ve indüklenmiş plazma atomik emisyon spektrometrisidir. Indüklenmiş plazma atomik emisyon spektrometresi pahalı bir analiz şekli olduğundan temel yöntem olarak yer almamaktadır. Tüm adı geçen yöntemlerde atomlar ışıkla uyarılır. Absorbsiyon yöntemleri, elektronlar üst düzeye geçerken ışığı soğurmaları esasına dayanırken, emisyon yöntemleri elektronların kararlı hale dönerken yaydıkları ışığın ölçülmesini esas alır.

Gaz fazındaki atomların kendilerine özgü ve oldukça dar bir aralıkta seyreden emisyon spektrumları olduğundan, alev fotometride etkileşimlere fazla rastlanılmaz. Bu nedenle alev fotometri (diğer atomik spetroskopi yöntemlerinde olduğu gibi) oldukça duyarlı bir yöntemdir (ppm düzeyi-mg/kg). Miktar tayini yapılacak metal iyonların çözeltideki konsantrasyonu 10-3-10-4 mol/dm3 civarında olması idealdir.

Alev fotometri pek çok avantaja sahiptir. Kullanımı basittir ve testlerin maliyeti oldukça düşüktür. Biyolojik örnekler ve çevre analizi için birim zamanda oldukça yüksek sayıda analiz yapılmasını sağlar. Diğer taraftan, analizdeki düşük ısı, alevin kararlığı ve aspirasyon şartları sonuçları etkilemektedir. Pek çok deneysel varyasyon ışığın emisyonunu etkilemektedir. Yakıt ve okside edici ajanların akış hızı, saşığı, aspirasyon oranı sonucu etkilemektedir. Bu nedenle en iyi sonuçları almak için cihaza sıklıkla ve çok dikkatli kalibrasyon yapılmalı ve standart ile örnek mümkün olduğunca aynı şartlar altında çalışılmalıdır.

Işığın serbest atomlar tarafından soğurulması atomik absorbsiyon spektrometrisinin (AAS) esasını oluşturur. Önceden bahsedildiği üzere alev fotometri gibi atomik spektroskopi yöntemidir. Farklılık ise alev fotometrinin aksine emisyona uğrayan ışığı değil soğurulan ışığı ölçer (fiekil 5.5). Diğer bir söyleyişle uyarılma reaksiyonun ilk kısmı yöntemde kullanılır. Atomik absorbsiyon spektrofotometresi oldukça pahalı bir cihazdır (Resim 5.4). Fakat kullanım alanı oldukça yaygındır. Atomik absorbsiyon spektrofotometresi sayesinde çok düşük konsantrasyonlarda olsa dahi 70 elementin (özellikle metaller) analizi yapılabilmektedir.

Elektroanalitik yöntemler, bir elektrokimyasal hücrede bulunan analitin düzeyinin potansiyel (volt) ve/veya akım (amper) aracığılıyla ölçülmesi esasına dayanır. Bu metotlar farklı kategorilere ayrılır. Ana kategoriler potansiyometri, kolometri ve voltametridir.

Bir çözeltiye daldırılan iki elektrot arasındaki gerilim farkının ölçülmesi ilkesine dayanır. Elektrotlar ve elektrotların daldırıldığı çözelti bir elektrokimyasal hücre oluşturur. Elektrotlar arasındaki gerilim farkı bir pH/mV metre kullanılarak ölçülür. Elektrotlardan biri karşılaştırma elektrodu olup bu elektrodun yarı hücre gerilimi sabittir. Çalışma elektrodu olarak tanımlanan ikinci elektrodun yarı hücre gerilimi ise çözeltideki türlerin aktişikleriyle değişir (Şekil 5.6).

Potansiyometride elektrotlar arasındaki potansiyel farkın ölçümü esas alınır. Kullanılan elektrodlara iyon seçici elektrot (ISE) adı verilir. İyon seçici elektrotlar membran yapısında olup, diğer farklı iyonların varlığında seçici olarak ilgili iyonun ölçümünü sağlar. Bu kapsama spesifik iyonların ölçümünü yapan iyonlar ve çözeltide bulunan gazlar dahildir. En sık kullanılan ISE pH ölçüm probudur. Ölçümü yapılabilen diğer iyonlara Flor, brom, kadmiyum ve çözeltide yer alan gazlara amonyak, karbon, dioksit ve nitrojen örnek verilebilir.

İyon seçici elektrotların kullanılması bazı avantajlar sağlamaktadır. İlk avantajı maliyet düşüklüğüdür. En temel ISE, kurulu milivolt düzeyinde okuma yapabilen ölçüm cihazı, ilgilenilen iyona yönelik elektrot ile pH ve iyonik kuvvetin ayarlanmasına yönelik sarf malzemelerinden oluşur (Resim 5.5). ISE ölçümleri iyonun yer aldığı çözeltinin renginden etkilenmez. Bu nedenle kan gazı ölçümleri başta olmak üzere klinik kullanım açısından çok uygundur.

Potansiyometri’de İyon seçici elektrot, çözeltideki özgül iyonunun potansiyelini ölçer. Örneğin pH elektrodu Hidrojen iyonu için iyon seçici elektrottur. Elde edilen potansiyel, kararlı ve sabit özellik taşıyan referans elektroda karşı ölçülür. İki elektrot arasındaki potansiyel fark çözeltide özgül iyonun aktivitesine bağlıdır. Aktivite derişim ile doğrudan ilişkilidir. Böylece çözeltide bulunan iyonun analitik ölçümü gerçekleştirilmiş olur.

Potansiyometri’de İyon seçici elektrotlar galvanik hücre prensibine göre çalışır. Membran boyunca seçilen iyonların oluşturduğu potansiyel, referans elektrod ile karşılaştırılınca net yük belirlenmiş olur. Elde edilen yükün şiddeti konsantrasyon ile doğru orantılıdır.

Farklı türde elektrotlar mevcut olup, seçim yapma özelliğini belirleyen membranın yapısına göre sınıflandırılırlar.
? Polimer Membran Elektrotlar
? Katı Faz Elektrotları
? Gaz Ölçüm Elektrotları
? Cam Membran Elektrotlar

Polimer Membran Elektrotlar çeşitli iyon değişim materyallerinin PVC, polietilen veya silikon gibi reaksiyona girmeyen matrikse dahil edilir. Membran teşekkülünden sonra PVC yapısındaki tüpün uç kısmına mühürlenir. Membranda oluşan potansiyel ilgilenilen iyonun konsantrasyonunu verir. Bu tip elektrodlara örnek olarak potasyum, kalsiyum, klor ve nitrat elektrodları verilebilir.

Göreceli olarak çözünmeyen inorganik tuzlar katı faz elektrotu membranlarında kullanılmaktadır. Katı faz elektrotlar hem homojen hem de heterojen formda olabilirler. Her iki tipte potansiyel, iyon değişim işlemi nedeniyle membran yüzeyinde oluşur. Bu elektrotlara örnek olarak gümüş/sülfit, kurşun, bakır (II), siyanid, tiyosiyanat ve Flor elektrotları verilebilir.

Gaz ölçüm elektrotları, amonyak, karbondioksit, nitrojen oksit ve sülfür dioksit gibi çözünmüş gazların ölçümünde kullanılır. Bu elektrotlarda gaz geçirgen bir membran ve dahili tampon çözeltisi bulunur. Gaz molekülleri membranı geçer ve tampon çözelti ile reaksiyona girerek tamponun pH’sını değiştirir. Bu değişim elektrota dahil edilmiş pH sensörü aracılığı ile ölçülür. Yapısal özelliğinden dolayı gaz ölçüm elektrotları, referans elektrotlara ihtiyaç göstermezler.

Cam membran elektrotlar silikon dioksit cam matriksin çeşitli kimyasallar ile karıştırılıp güçlendirilmesi ile oluşturulmuştur. En iyi bilinen cam membran elektrot pH elektrotudur. Cam membran elektrotlar aynı zamanda sodyum iyonu ölçmek amacı ile kullanılmaktadır.

İyon Seçici Elektrodlarla Çalışmada Hata kaynakları, Difüzyon, Örneğin İyonik Kuvveti, Sıcaklık kaynağı ve pH’dır.

İyon Seçici Elektrodlarla Çalışmada Hata kaynaklarından Difüzyon: İyonların büyüklükleri nedeniyle şekillenen difüzyon hızındaki farklılık bilinen düzeyde hataya neden olabilir. Örneğin sodyum iyodür yapısındaki sodyum, membranı bilinen bir hızda geçer. İyot büyüklüğü nedeni ile daha yavaş ilerler. Bu farklılık karşımıza hata kaynağı olarak çıkmaktadır.

İyon Seçici Elektrodlarla Çalışmada Hata kaynaklarından Örneğin İyonik Kuvveti: İyonik kuvvet çözeltinin aktivitesini etkileyeceğinden sabit tutulmalıdır. Hedefe ulaşmada iyonik kuvvet ayarlayıcı kullanılır. Bu ayarlama örneğin iyonik kuvvetine göre göreceli olarak çok yüksek olduğundan örnekler arasındaki varyasyon azaltılarak hata potansiyeli düşürülmüş olur.

İyon Seçici Elektrodlarla Çalışmada Hata kaynaklarından Sıcaklık: Bu ölçümde kontrol edilebilir parametre olan sıcaklığın değişimi önemli hata kaynağıdır. Bir santigrat (°C) derecelik fark sonuç üzerinde % 4’ten daha fazla değişime neden olabilir.

İyon Seçici Elektrodlarla Çalışmada Hata kaynaklarından pH: Bazı örneklerde ölçüm için analit (örneğin amonyak) bir formdan diğerine dönüştürülmedir. Bu gibi analizlerde pH’ın farklılığı önemli derecede hataya neden olabilir.

Voltametri, bir indikatör veya çalışma elektrodunun polarize olduğu şartlar altında, uygulanan potansiyelin bir fonksiyonu olarak akımın ölçülmesinden faydalanarak analit hakkında bilgi sağlayan bir grup elektroanalitik yöntemdir. Voltametri terimi doğrusal tarama voltametri, siklik voltametri, atımlı voltametri ve stripping voltametri gibi türleri vardır.

Spektrofotometri, bir maddenin dalga boyu cinsinden ›fl›¤› yans›tma veya geçirme
özelliklerine dayanarak miktarca ölçülmesidir.

Buna göre;
1. Çözelti üzerine gelen ›fl›k ile ç›kan ›fl›k aras›nda matematiksel bir iliflki vard›r.
2. Absorbans, so¤uran maddenin konsantrasyonu ve çözeltiden geçen ›fl›¤›n
kat etti¤i mesafenin uzunlu¤u ile do¤ru orant›l›d›r.
3. Ölçülen maddenin konsantrasyonu ile absorbans de¤eri aras›nda do¤rusal
bir iliflki vard›r. Konsantrasyon artt›kça absorbans artar. Bu anlat›lanlar afla-
¤›daki formül ile gösterilir:
A = ?dc
A = Absorbans,
? = molar ekstinksiyon sabiti,
d = cm cinsinden ›fl›¤›n çözeltide kat etti¤i mesafe
c = molar konsantrasyon’u gösterir.

Türbidimetride, geçen ışığın yani kırılmaya uğramayan ışığın şiddeti ölçülmektedir. Nefelometride ise kırılan ışık ölçülmektedir. 

Floresans Spektroskopi
Bu spektroskopi dal›, maddenin üzerine gelen elektromanyetik ışıma ile uyarılması ve temel haldeki elektronların uyarılmış enerji seviyesine geçmesi, daha sonra
bu seviyede kararlı kalamadıklarından, tekrar temel enerji düzeyine geri dönmeleri ve bu esnada ortama verdiği ışımanın ölçülmesi ilkesine dayanmaktadır.

Luminometri, luminesans olarak adlandırılan; kimyasal reaksiyon sonucu açığa
çıkmış görünür ışığın enerji düzeyine karşılık gelen emisyonunun ölçülmesidir.

Polarimetri, transvers dalgaların polarize olmasının ölçülmesi ve yorumlanmasına
yarayan yöntemdir. Çoğunlukla elektromanyetik dalgaların ve ışığın incelenmesinde kullanılır.

Alev fotometri atomik spektroskopinin bir dalıdır ve spektrometrede incelenen
türler sadece atomlardır. Atomik spektroskopinin diğer iki dalı atomik absorbsiyon
spektrofotometri ve indüklenmiş plazma atomik emisyon spektrometrisidir.

Işığın serbest atomlar tarafından soğurulması atomik absorbsiyon spektrometrisinin (AAS) esasını oluşturur.

Farkl› türde elektrotlar mevcut olup, seçim yapma özelli¤ini belirleyen membran›n
yap›s›na göre s›n›fland›r›l›rlar.
Polimer Membran Elektrotlar: Bu elektrotlar çeflitli iyon de¤iflim materyallerinin PVC, polietilen veya silikon gibi reaksiyona girmeyen matrikse dahil edilir.
Membran teflekkülünden sonra PVC yap›s›ndaki tüpün uç k›sm›na mühürlenir.
Membranda oluflan potansiyel ilgilenilen iyonun konsantrasyonunu verir. Bu tip
elektrodlara örnek olarak potasyum, kalsiyum, klor ve nitrat elektrodlar› verilebilir.
Kat› Faz Elektrotlar›: Göreceli olarak çözünmeyen inorganik tuzlar kat› faz
elektrotu membranlar›nda kullan›lmaktad›r. Kat› faz elektrotlar hem homojen hem
de heterojen formda olabilirler. Her iki tipte potansiyel, iyon de¤iflim ifllemi nedeniyle membran yüzeyinde oluflur. Bu elektrotlara örnek olarak gümüfl/sülfit, kurflun, bak›r (II), siyanid, tiyosiyanat ve flor elektrotlar› verilebilir.
Gaz Ölçüm Elektrotlar›: Gaz ölçüm elektrotlar›, amonyak, karbondioksit, nitrojen oksit ve sülfür dioksit gibi çözünmüfl gazlar›n ölçümünde kullan›l›r. Bu elektrotlarda gaz geçirgen bir membran ve dahili tampon çözeltisi bulunur. Gaz molekülleri membran› geçer ve tampon çözelti ile reaksiyona girerek tamponun pH’s›-
n› de¤ifltirir. Bu de¤iflim elektrota dahil edilmifl pH sensörü arac›l›¤› ile ölçülür.
Yap›sal özelli¤inden dolay› gaz ölçüm elektrotlar›, referans elektrotlara ihtiyaç
göstermezler.
Cam Membran Elektrotlar: Cam membran elektrotlar silikon dioksit cam
matriksin çeflitli kimyasallar ile kar›flt›r›l›p güçlendirilmesi ile oluflturulmufltur. En
iyi bilinen cam membran elektrot pH elektrotudur. Cam membran elektrotlar ayn›
zamanda sodyum iyonu ölçmek amac› ile kullan›lmaktad›r

‹yon Seçici Elektrodlarla Çal›flmada Hata kaynaklar›:
Difüzyon: ‹yonlar›n büyüklükleri nedeniyle flekillenen difüzyon h›z›ndaki
farkl›l›k bilinen düzeyde hataya neden olabilir. Örne¤in sodyum iyodür yap›s›ndaki sodyum, membran› bilinen bir h›zda geçer. ‹yot büyüklü¤ü nedeni ile daha yavafl ilerler. Bu farkl›l›k karfl›m›za hata kayna¤› olarak ç›kmaktad›r.
Örne¤in ‹yonik Kuvveti: ‹yonik kuvvet çözeltinin aktivitesini etkileyece¤inden sabit tutulmal›d›r. Hedefe ulaflmada iyonik kuvvet ayarlay›c› kullan›l›r. Bu
ayarlama örne¤in iyonik kuvvetine göre göreceli olarak çok yüksek oldu¤undan
örnekler aras›ndaki varyasyon azalt›larak hata potansiyeli düflürülmüfl olur.
S›cakl›k: Bu ölçümde kontrol edilebilir parametre olan s›cakl›kl›¤›n de¤iflimi
önemli hata kayna¤›d›r. Bir santigrat (°C) derecelik fark sonuç üzerinde % 4’ten
daha fazla de¤iflime neden olabilir.
pH: Baz› örneklerde ölçüm için analit (örne¤in amonyak) bir formdan di¤erine dönüfltürülmedir. Bu gibi analizlerde pH’›n farkl›l›¤› önemli derecede hataya
neden olabilir

Voltametri, bir indikatör veya çal›flma elektrodunun polarize oldu¤u flartlar alt›nda, uygulanan potansiyelin bir fonksiyonu olarak ak›m›n ölçülmesinden faydalanarak analit hakk›nda bilgi sa¤layan bir grup elektroanalitik yöntemdir.

Kolometri, analitin bir yükseltgenme düzeyinden di¤erine tamamen dönüfltürülmesine dayanan analitik yöntemdir.

Uyarılmış singlet sistemden, temel haldeki singlet sisteme geçiş sırasında yayılanışığa fluoresans denir.

Uyarılmış triplet sistemden temel haldeki singlet bir sisteme
geçiş sırasında yayılan ışığa fosforesans adı verilmektedir.

Bir atomda aynı yörüngede bulunan elektronlar birbirinin aksi yönünde hareket ediyor ise buna temel singlet denir.

Uyarıldığında aksi yönde hareket etmeye devam edip üst yörüngeye geçerse uyarılmış singlet denmektedir.

Bir atomun iki farklı yörüngesinde ayn› yönde dönen birer elektron varsa buna temel
triplet denir.

Elektromanyetik spektrumun bu alanı1 ve ilgili yöntemleri laboratuvarlarda sık
olarak kullanılır. Elektromanyetik radyasyon ile etkileşimden sorumlu (alt-) yapılar kromofor olarak adlandırılır.

Işığın kırılması, ışığın çözeltideki parçalar ile etkileşimi sonucu şekillenen fiziksel
bir fenomendir. Bu olay, partikül büyüklüğü, dalga boyu, gözlem noktaı›na uzaklık ve parçacıkların konsantrasyonuna bağlıdır.

Luminometri, luminesans olarak adlandırılan; kimyasal reaksiyon sonucu açığa
çıkmış görünür ışığın enerji düzeyine karşılık gelen emisyonunun ölçülmesidir.
Kemilüminesans uyarılmış elektronların kararlı hale döndüğü sırada görülür. İlk
uyarIm floresan ürünün oluşması sonucu oluşur.

Luminometri, luminesans olarak adlandırılan; kimyasal reaksiyon sonucu açığa
çıkmış görünür ışığın enerji düzeyine karşılık gelen emisyonunun ölçülmesidir.
Kemilüminesans uyarılmış elektronların kararlı hale döndüğü sırada görülür. İlk
uyarIm floresan ürünün oluşması sonucu oluşur.

Biyoluminesans aynı fenomeni tanımlar; fakat floresans ürünü oluşturan sadece enzimatik reaksiyondur.