Yürüme birbiriyle ilişkili üç fonksiyonun; denge, hareket ve adaptasyonun bir ürünüdür. Kollar, bacaklar ve gövde kaslarının birlikte çalışmasıyla hareket oluşur ve farklı hız ve farklı zeminlerde adımlamaya başlamak, durmak, dönüşlerde adımlamayı değiştirmek gibi fonksiyonlar; kas iskelet, sinir, dolaşım ve solunum sistemlerinin normal çalışmasıyla ve bunların yürütücü işlevler, bilişsel fonksiyonlar ve ruhsal durum ile bütünleşmesiyle gerçekleşir.

Postür, en genel şekliyle bedenin yerçekimine karşı veya beden parçalarının birinin diğerine karşı pozisyonunun ayarlanma yetisi olarak tanımlanabilir. Her eklemin pozisyonu, diğer eklemlerin pozisyonlarını etkiler. Doğru postürde iskelet öğeleri, vücudun destek yapılarının zedelenmesi ve biçim bozukluğunun oluşmasını önleyecek şekilde düzgün dizilmiştir. Bu sayede eklemlere minimal yük biner ve postür minimum kas aktivitesiyle sürdürülür.

Denge, destek alanı üzerinde yerçekimi ve hareketin yönüne bağlı olarak vücudun duruşunu muhafaza etme yeteneği olarak tarif edilebilir. Vücudun ağırlık merkezi dururken ya da yürürken destek alanı içinde tutulur. Denge, iyi bir performans için temel oluşturmaktadır. İnsanın denge sağlamadaki yeteneği, hareketlerin gelişmesinde belirleyici bir faktördür. Denge kontrolü, bazı duyuların yardımıyla esnek hareket şekillerinin planlanması ve uygulanmasını içeren karmaşık bir yetenektir.

İnsanda denge; 

1. Görme,

2. Vestibüler sistem (iç kulaktaki dengeyle ilgili kanallar ve beyin sapında VIII. kafa siniri),

3. Derin duyu (pozisyon, pasif hareket, vibrasyon ve derin ağrı duyuları) sistemleri,

4. Gövde ve bacak kaslarının belli bir düzen ve uyum içinde kasılmalarıyla sağlanır.

Dengeden sorumlu yapılar; beyincik (ana sorumlu), vestibüler sistem ve derin duyular, kaslar ve ayaklardır.

Denge; statik denge ve dinamik denge olmak üzere ikiye ayrılır. Statik denge; sabit dururken vücudun dengesini belli bir yerde ya da pozisyonda sağlama yeteneğidir. Dinamik denge; hareket ederken vücudun dengesini sağlama yeteneğidir.

Yürüme sırasında vücut ağırlığı bir ayaktan diğerine aktarılırken, vücut ağırlık merkezi yukarıya, aşağıya, yanlara ve öne doğru yer değiştirir. Postürle ilgili ileri derecede duyarlı refleksler; görsel, vestibüler ve eklem pozisyon duyusundan gelen bilgilere göre aktif hale getirilerek, yürüme dengesine katkıda bulunurlar. Ayak tabanından gelen duyuların da postür ve yürüyüşün kontrolü ve yürüme dengesinin sağlanmasında önemli rolleri vardır.

İnsanın ayakta durmasında bacak kasları birbirinden değişik iki görev üstlenir. Birincisi; kaslarda vücut salınımını algılayan derin duyu ile ilgili hücreler bulunur. İkinci olarak da, kaslar bu duyusal bilgiler doğrultusunda vücut salınımını düzeltmek için kasılırlar.

Denge; bacak kasları ve bu kaslarda kasılmanın oluşmasında rol alan derin duyu, görsel ve vestibüler duyu sistemlerinin etkileşimiyle sürdürülür. İlerlemenin devamı ve bu sırada dengenin düşmeyi engelleyecek şekilde sürdürülmesi çok önemlidir. Normal koşullarda yürüme dengesi; yürüyüşün başlangıcı, ileri veya geriye ilerleme ve hedefe ulaşıldığında durma sırasında, bu durumlarla uyum içindedir. Ayrıca yürürken dönme, engel atlama, yokuş çıkma veya merdiven çıkma gibi aktivitelerde de denge korunur ve bu eylemler sırasında denge, sabit veya dinamik dengelerin birinden diğerine geçmesiyle sürdürülür.  

Çevrenin, vücudun ve devam eden istemli aktivitenin yarattığı zorluklara karşı hareket ve dengenin kendilerini ayarlaması adaptasyon olarak tanımlanabilir. Normal bireylerde herhangi bir zamandaki yürüyüş şekli kişinin çevreyi algılamasına, vücudun durumuna (hastalık, giysiler, ayakkabılar) ve kişinin amacına bağlıdır.

Yürüme temel olarak hareketle ilgili otomatik bir fonksiyon olarak bilinse de, yüksek mental fonksiyonlara gereksinim duyar. Son zamanlarda yapılan araştırmalarda, bilişsel durumun (algı; hatırlama; hayal; düşünme; muhakeme; yargılama) ve yürütücü işlevlerin (planlama, organizasyon, çalışan belleği kullanma ve dürtüleri kontrol etme) yürüme üzerindeki önemini vurgulayan sonuçlar elde edilmiştir. Birçok epidemiyolojik çalışmada fiziksel aktivite, yürüme ile bilişsel bozukluklar ve demans arasında negatif bir ilişkinin olduğu açıklanmıştır.

Bilişsel görevlerin yürüme hızını yavaşlattığı gerek yaşlılarda, gerekse sağlıklı gençlerde daha önce yapılan çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir. Yürüme hızındaki azalmanın bilişsel bozukluklar ve demansın gelişmesinin, düşmelerin ve ölüm riskinin kuvvetli bir ön habercisi olduğu bildirilmiştir. Kişinin yürüyebildiği mesafenin azalması da kalp, damar ve solunum sistemi ile ilgili istenmeyen olayların gelişmesinin ön belirtisidir.

Yürüme: Destek sağlamak ve istenilen yönde ilerlemek için, vücut ağırlık merkezinin öne doğru aktarılmasıyla beraber kollar, bacaklar (en az biri her zaman yer ile temas halindedir) ve gövdenin ritmik yer değiştirmesi olarak tanımlanabilir.

Adım uzunluğu: Bir ayağın yere ilk temas ettiği nokta ile, diğer ayağın yere ilk temas ettiği nokta arasındaki uzaklıktır. Yürüme bozukluklarında bazen adım uzunlukları birbirinden farklı olur.

Çift adım uzunluğu: Bir ayağın yere ilk temas ettiği nokta ile, aynı ayağın bir sonraki ilk temas ettiği nokta arasındaki uzaklıktır. Bu mesafe sağ ve sol adım uzunluğunun toplamıdır.

Adım genişliği: Her iki ayağın topuklarının, yere temas ettikleri noktalar arasında, yürüyüş yönüne dik olarak ölçülen uzaklıktır.   

Ayak açısı: Gidilen yön ile ayağın ortasından geçen çizgi arasındaki açıdır.   

Çift destek fazı: Yürüme sırasında her iki ayağın yerde olduğu döneme denir. Bu dönemde gövde ağırlığı bir bacaktan diğerine aktarılır. 

Tek destek fazı: Tek ayağın yerde olduğu dönemdir. Yürüme döngüsünün %75-80’ini oluşturur.

Vücut ağırlık merkezi: Ayakta anatomik pozisyonda duran bir insanda vücudun ağırlık merkezinin 5. bel omuru ile pelvisin arka kısmında bulunan sakral omurların birleştiği yerin önünde olduğu varsayılır. Vücudun en ufak bir hareketi ile bu noktanın yeri değişir. 

Destek alanı merkezi: Ayağın yere basma alanının orta noktasıdır. Yürüme sırasında sürekli olarak yer değiştirir. Ağırlık kuvveti ile ilgili yerçekimi hattı, destek alanı merkezinden geçtiğinde denge sağlanır.

Yer tepkimesi kuvveti: Newton'un üçüncü kanununa göre ayakta duran insanın yerde oluşturduğu ağırlık kuvvetine karşılık, yerde büyüklüğü aynı, yönü ters bir kuvvet oluşur. Buna yer tepkimesi kuvveti denir. Yürürken yer tepkimesi kuvveti vücut ağırlığı ve hareketi sağlayan kas kuvvetlerinin bileşkesine karşı oluşur ve yürüme sırasında yönü ve büyüklüğü sürekli değişir.

Moment: Bir kuvvetin döndürücü etkisine verilen isimdir. Dairesel harekete neden olur. 

Enerji: İş yapabilme yeteneğidir, enerji olmadan iş yapılamaz. Potansiyel enerji depolanmış enerjidir. Yürürken vücut ağırlık merkezi yerden yükseldiğinde potansiyel enerji artar. Kinetik enerji ise hareket esnasındaki enerjidir. İnsan vücudunda kinetik enerji kas kasılmasıyla oluşur.

Yürüme Döngüsü Yürüme sırasında topuğun yere değmesinden sonra, aynı topuğun tekrar yere değmesine kadar geçen süreye total yürüme döngüsü denir. Yürüme döngüsünün süresi, yürüme hızına bağlıdır. Sağlıklı bir insanda rahat yürüme hızında, yürüme döngüsü süresi 1.03±0.1 saniyedir.  

Bir bacağın yere değdiği an basma fazının başlangıcıdır. Basma fazındaki bacak gövde ağırlığını yüklenir ve ayak eklemleri üzerinden öne doğru aktarır. Bu bacak yerden ayrıldığında basma fazı biter, salınım fazı başlar. Salınım fazında ayak yerden yukarıda öne doğru hareket eder, vücut  ağırlığı salınımdaki bu bacakta değildir. 

Basma Fazı beş bölümde incelenir: 

1. İlk Değme (Topuk Vuruşu)

2. Yüklenme (ayak tabanının yere teması)

3. Basma Ortası Fazı

4. Basma Sonu Fazı (topuğun yerden kalkması)

5. Salınım Öncesi (parmakların yerden kalkması)

Salınım Fazı üç bölümde incelenir : 

1. Erken Salınım (hızlanma)

2. Salınım Ortası

3. Salınım Sonu (yavaşlama)

Normal Yürüme için gerekli ön koşullar:

1. Denge

2. İlerleme

3. Şokun absorbsiyonu

4. Enerji harcamasında tutumluluk

1. Vücut ağırlık merkezinin yer değiştirmesini azaltan hareketler.

2. Kasların en ekonomik biçimde kasılmalardır.

a. Pelvisin öne doğru dönmesi,

b. Pelvisin aşağıya doğru düşmesi,

c. Basma fazında diz fleksiyonu,

d. Ayak bileği dorsi fleksiyonu/plantar fleksiyonu,

e. Ayak/ayakbileğinin içe ve yukarıya doğru dönmesi,

f. Pelvisin yana doğru yer değiştirmesi' dir.

Yürüme analizi biyomekaniğin temel prensipleri yardımıyla yürüme özelliklerinin sayılarla tanımlanması ve yorumlanmasıdır.

Yürüme analizinin amaçları:

1. Yürümenin tüm bileşenlerini sayısal veriye dönüştürerek ve bu verileri eskizsiz kaydederek kalıcı veriler elde etmek,

2. Yürümedeki bozukluğu daha doğru belirleyebilmek,

3. Uygun tedavi yöntemini seçmek,

4. Değişik tedavi yöntemlerini karşılaştırmak,

5. Yeni tedavi yöntemi önermek,

6. Zaman içinde oluşan değişiklikleri değerlendirmektir.

Yürüme Analizi Yöntemleri: 

1.Gözlemsel yürüme analizi

2.Adım analizi

3.Kinematik analiz

4.Kinetik analiz

5.Dinamik pedobarografi (Yürümede ayak basınç ölçümleri)

6.Dinamik elektromiyografi

7.Asselerometre

8.Enerji tüketiminin hesaplanması

9.Dengenin klinik değerlendirilmesi

Gözlemsel yürüme analizi: İlk kullanılan ve en basit yürüme analiz yöntemidir. Yürüyüşün hiçbir alet kullanılmadan, sadece göz ile incelenmesi esasına dayanır. Ucuz ve pratik olması nedeniyle ilk değerlendirmede kullanılmaktadır. Yürüyüş önce önden sonra her iki yandan izlenir. Yürüme alanının uzunluğu 8-10 m olmalıdır. Hemen hemen hiç bir hesaplama yapılmaması ve kayıt imkanının olmaması, çok sayıda vücut kısmının birlikte hareket ederken incelemenin güçlüğü nedeniyle yürümenin bütün inceliklerinin fark edilememesi, gözlemin tamamen yapanın deneyim ve bilgisine dayanması bu yöntemin dezavantajlarıdır. Yürümeyi bozan nedenin tanısını koyabilmek için daha gelişmiş tekniklere başvurmak gerekebilir.

Adım analizi: Yürümenin zaman ve mesafe ile ilgili değerlerini (adım uzunluğu, adım genişliği, kadans, yürüme hızı gibi) ölçmek için kullanılır. Kişi ayak izinin çıkacağı bir zeminde yürütülerek bu değerler ölçülür. Ölçüm için hastanın tam bir salınım fazı yapması gerekmektedir. Kolay ve hızlı uygulanır ve maliyeti düşüktür, ancak kinetik ve kinematik analize izin vermez.

Kinematik analiz: Hareketi oluşturan kuvvetleri dikkate almadan, yalnızca eklemlerin açısal hareketlerinin incelenmesine kinematik analiz denir. Kinematik analizle, yürüme sırasında gövdenin, pelvisin, bacakların ve ayakların pozisyonu, eklem açıları, açısal hız ve ivmeleri gibi üç boyutlu verilere ihtiyaç duyulan parametreler ölçülerek gerçek sayısal veriler elde edilir.

Kinetik analiz: Hareketi sağlayan kuvvetlerin, momentlerin ve güçlerin incelenmesidir. Kinetik analizde ölçülebilen tek veri yer tepkimesi kuvvetidir. Basma fazında ayağın yere uyguladığı toplam kuvvet olan yer tepkimesi kuvveti, yürüme platformunun orta noktasına isabet edecek şekilde zemine yerleştirilmiş, yer düzlemi ile aynı hizada olan, basınca duyarlı kuvvet platformu adı verilen özel bir cihazla ölçülür. Bu ölçüme dayanarak bilgisayar ortamında kalça, diz ve ayak bileği eklemindeki moment ve güçler hesaplanır.

Dinamik pedobarografi (Yürümede ayak basınç ölçümleri): Özellikle ayak deformitelerinde ve şeker hastalığına bağlı ayak sorunu olanlarda tabandaki basınç dağılımını değerlendirmek için kullanılır. Ayaktaki tüm yükün değil, her cm² ye düşen basıncın N/m2 (Pascal) olarak ölçülmesi sağlanır. Ayak tabanında, ayakta dururken normal basınç 80-100 Kilopascal, yürürken 200-500 Kilopascal'dır.

Dinamik elektromiyografi: Hareket sırasında kasların aktivitelerinin tek tek ölçülmesi elektromiyografi ile mümkün olmaktadır. Yürüme analizi sırasında çoğunlukla cilt üzerine yapıştırılan yüzeysel elektrotlarla kasların aktiviteleri ölçülebilir. Yürümenin fazlarına göre kasların kasılması ile ilgili veriler bir kablo veya bir anten yardımıyla bilgisayar ekranına yansıtılmaktadır. Bu yöntemde çok fazla sayıda kablo kullanıldığı için özellikle yaşlılar kablolara takılıp yere düşebilmektedirler.

Asselerometre: Yürümedeki hızlanmayı ölçerek yürüme hızındaki değişim oranını saptar. Yaşlılarda kullanımı problemsizdir.

Enerji tüketiminin hesaplanması: Enerji harcaması dakikadaki O2 tüketim miktarı ile ölçülür. Bireyin ağırlığı başına dakikada kullandığı O2 miktarı (ml/kg/dk) veya bireyin 1 metrede ağırlığı başına kullandığı O2 miktarı (ml/kg/m) şeklinde farklı olarak ölçülebilir. Bir insanın maksimum efor sırasında, dakikada kilosu başına kullandığı O2 miktarına maksimum O2 tüketim kapasitesi ( VO2 maks) denir ve bu değer aynı zamanda aerobik kapasiteyi de ifade etmek için kullanılır.

Dengenin klinik değerlendirilmesi: Denge reaksiyonları gerek geliştirilmiş çeşitli testlerle, gerekse aletlerle değerlendirilerek yürüme analizine eklenmelidir. Bütün bu yöntemlere ek olarak, kişinin günlük yaşamındaki basma alışkanlıklarını değerlendirmek için, gün içinde kullandığı ayakkabısı da gözle incelenebilir. Bu nedenle kişinin yürüme analizi laboratuarına, günlük yaşamında sıkça kullandığı bir ayakkabısı ile gelmesi istenir.

Yaşlanma ile kas gücü önemli olarak azalır. Hareketsizlik kas içinde kan dolaşımının azalmasına neden olur. Kas liflerinin sayısı azalır. Kasların kasılma ve gevşeme süreleri uzar ve bu durum hareketin yavaşlamasına katkıda bulunur. Ayrıca, özellikle dizde olmak üzere, eklem hareket sınırları da azalır. Kas kirişi, eklem bağları ve eklem kapsülünde esneklik azalır. Yürümede yaşla ilgili değişiklikler doğal yaşlanma sürecine ve altta yatan hastalıklara bağlı olarak meydana gelir. Yaşlıların yürümesi, genç yetişkinlerin yürümesinin yavaşlatılmış şeklidir. İlk değişiklikler 60-70’li yıllarda başlar, fakat 75-80 yaşlarında daha belirginleşir. Altmış beş yaş üzeri kişilerde yürüme bozukluğunun görülme sıklığı %15 iken, 75 yaş üzerinde %25'e, 85 yaşında %82’ye kadar çıkmaktadır.

Yürüme sırasında yaşlıların eklem hareket sınırlarında da değişiklikler olduğu belirlenmiştir. Kalça ekleminde fleksiyon ve ekstansiyon hareketlerinin toplam sınırında, salınım fazında diz ekleminde fleksiyon hareket sınırında ve ayak bileği ekleminde topuğun ve parmakların yerden kalkışı sırasında plantar fleksiyon hareketinin sınırında azalma olmaktadır. Ortalama gövde salınım hızının arttığı, kol salınımının azaldığı, öne doğru kol salınımında omuz ekleminde fleksiyonun azaldığı, dirsek ekleminde ise fleksiyonun arttığı görülür. Yukarıda açıklanan değişikliklerin birçoğu adım uzunluğu, total yürüme döngüsü ve yürüme destek alanındaki değişikliklerden kaynaklanır.

Yürümede cinsiyetin etkisini incelemek amacıyla yapılan ve yürüme bozukluğu olmayan yaşlı kadın ve erkeklerin katıldığı bir araştırmada, erkeklere göre kadınların kadanslarının daha fazla, adım uzunluğu ve adım genişliğinin daha kısa olduğu, fakat yürüme hızında cinsiyetle ilgili önemli bir farkın bulunmadığı bildirilmiştir. Erkeklere göre, kadansı daha fazla olan kadınlarda bununla orantılı olarak kalça ve diz eklemlerinin daha fazla mekanik şoka maruz kalacağı ve bu durumun etkilenen eklemlerle ilgili hastalıkların gelişmesine yol açabileceği belirtilmiştir. 

Yaşlılarda yürüme ile ilgili değişikliklerin amacı:

1. Yürüme sırasında üst gövdenin dik duruş postürünü sürdürmek,

2. Denge kurmada kolaylık sağlayarak yürüme güvenliğini arttırmaktır.

Birçok yaşlı yürüme güçlüğünü yaşıyla ilgili normal bir gelişme olarak kabul eder. Yaşlılarda yavaş, adım uzunluğunun azaldığı, adım genişliğinin arttığı, ortopedik veya nörolojik nedenlere bağlanamayan tipik yürüyüşe senil yürüme adı verilir, ancak senil yürüme bir tanı değildir. Yaşlı yetişkinlerin yaklaşık % 20’si çok ileri yaşlara kadar normal yürümeye devam ederler. Bu durum yürüme bozukluklarının yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu olmadığı düşüncesini güçlendirmektedir. Senil yürüme aslında bazı hastalıkların erken belirtisi olabilir. Çünkü, senil yürümede gözlenen özelliklerin artmış kalp-damar hastalığı riski, demans ve ölüm ile ilişkili oldukları bildirilmiştir.

Yürüme ve denge bozuklukları genellikle birden çok nedene bağlıdır. Yürüme hızını yavaşlatan faktörlerin yürüme ve denge bozukluğuna neden olabileceği düşünülmektedir. Bu faktörler sıklıkla, kalp akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları ve beyin-damar hastalıkları ile ilişkilidir. Bu hastalıklar ağrı, nefes darlığı, denge bozukluğu, düşme, düşme korkusu, görme, işitme, aerobik kapasite, kas kuvveti ve eklem hareket sınırında azalma, kötü postür, duyu bozukluğu, yorgunluk, şekil bozuklukları, bilinç ve adaptasyonda azalmaya neden olarak, yürüme ve denge bozukluklarına katkıda bulunurlar .

Yapılan bir araştırmada yaşlıların %75’inde yürüme ve denge bozukluklarının birçok nedenden kaynaklandığı belirlenmiştir. Bu yaşlılarda yürüme güçlüğüne, en fazla artrozun (%37), daha sonra da postural hipotansiyonun (pozisyon değişikliklerine bağlı olarak kan basıncında ani düşme) (%9) neden olduğu bildirilmiştir. Başka bir çalışmada ise, 88 yaş üzerindeki yaşlılarda eklem ağrısının yürüme bozukluklarına katkıda bulunan en yaygın neden olduğu (%32), bunu inme (%1), görme bozukluğu (%1), boyun ve bel ağrısı (%1) gibi çeşitli diğer nedenlerin (%0.5) izlediği açıklanmıştır.

Yürümenin değerlendirilmesinde; yaşlıların önceki ve şimdiki sağlık sorunları araştırılmalıdır. Edinilmiş hastalıklar, düşme hikayesi (daha önce düştü mü, düşmenin nedeni, düşmenin sıklığı, yaralanma oldu mu), yürüme bozukluğunun nedenleri (ağrı, denge bozukluğu gibi diğer nedenler), daha önce geçirdiği ameliyatlar, günlük yaşam aktiviteleri düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, kullanılan ilaçların dozları hakkında inceleme ve değerlendirmeler yapılmalıdır. Ayrıca detaylı bir muayene ile; duygusal ve bilişsel durum, kalp damar ve solunum sistemi, kas iskelet sistemi (eklemlerde şişme, şekil bozukluğu, boyun, sırt, kol, kalça, diz ve ayaklarda eklem hareket sınırları, sırtta kamburluk, kullanılan ayakkabı), sinir sistemi (kas kuvveti, refleksler, duyular, denge), görme ve işitme değerlendirilmeli, boy, kilo ölçülmeli ve yürüme analizi yapılmalıdır.

Kas iskelet sistemindeki problemlerle ilgili olan yürüme bozukluğunda ana sorun kas güçsüzlüğü, eklem hareket kısıtlılığı ve ağrıdır. Bu durumlarda yürüme bozukluğu telafi edilebilir. Oysa nörolojik sorunları olan yaşlılarda; kaslarda sertlik, istemli kas kontrolünün bozulması ve duyu kayıpları fonksiyon kaybını ağırlaştırmakta ve adaptasyonu zorlaştırmaktadır. Yapılan bir araştırmada sinir sistemi hastalıklarına bağlı yürüme bozukluklarının erkeklerde daha fazla, sinir sistemi hastalığı ile ilişkili olmayan nedenlerle gelişen yürüme bozukluklarının da kadınlarda daha fazla görüldüğü bildirilmiştir.

Çeşitli hastalıklarda farklı örnekler halinde ortaya çıkan yürüme bozuklukları şunlardır:

1. Antaljik yürüme (Ağrılı durumlarda görülen yürüme)

2.İhtiyatlı yürüme 

3.Kas zayıflıklarında görülen yürüme bozuklukları

4.İnme sonrası görülen yürüme

5.Omurilik yaralanmasında görülen yürüme

6. Parkinson hastalığında görülen yürüme

7.Bacağın farklı seviyelerden kesilmesi (amputasyon) durumunda

görülen yürüme

8.Bacak boylarında fark olduğunda görülen yürüme

9.Psikolojik sorunlarda görülen yürüme

10.Beynin ön bölgesinin hasarında görülen yürüme

11. Ataksik yürüme

12.Vestibüler ataksi 

13.Duyusal ataksi

14.Koreik yürüme

Rehabilitasyon, kişinin fizyolojik, anatomik bozukluğunun ve çevresel kısıtlamalarının elverdiği ölçüde, fiziksel, psikolojik, sosyal ve mesleki yönden erişebileceği en üst düzeye gelmesi için yapılan çabaların tümünü içerir.

Yaşlılarda görülen yürüme bozukluklarının rehabilitasyonunda, yürüme bozukluğunun nedenlerine yönelik girişimlerde bulunulur. Öncelikle yürüme bozukluğuna eşlik eden etkenler belirlenerek, bunların tedavisi için programlar düzenlenir. Genellikle yürüme bozukluğuna birden fazla faktör etki ettiğinden, rehabilitasyon programı da çeşitli tedavi yöntemlerini kapsamalıdır. Fizik tedavi ve bu kapsamda düzenli egzersiz uygulamaları yürüme rehabilitasyonun en önemli basamağıdır. Cihazlar ve yürümeye yardımcı aletlerin kullanılması, davranışsal ve çevresel düzenlemeler, ilaç tedavisi, cerrahi tedaviler ve meşguliyet aktiviteleri de rehabilitasyon kapsamında uygulanan yöntemleridir.

B12 vitamini eksikliği, folat eksikliği, hipotiroidizm, hipertiroidizm, diz artrozu, Parkinson hastalığına bağlı yürüme bozukluklarında ilaç tedavisinden fayda sağlanabilir. Daha önce bahsedildiği gibi, denge bozuklukları ve düşmelere neden olan, yürüme bozukluğuna yol açabilen ilaçlar yeniden gözden geçirilerek sayıları azaltılmalıdır.

Fizik tedavi yürüme bozukluklarına neden olan kas iskelet sistemi ve sinir sistemi hastalıklarında, ağrıyı azaltmak, eklem hareket sınırını, duyusal fonksiyonları, kas kuvvet, güç ve enduransını arttırmak, kaslarda sertliği azaltmak ve uygun durumu devam ettirmek, dolayısıyla denge ve yürüme bozukluklarını gidererek yaşam kalitesini arttırmak amacıyla uygulanır. Bu amaçlarla farklı tipte egzersizler, sıcak ve soğuk tedavi ve elektroterapi yöntemleri, bazı biyomekanik aletler kullanılır.

Düzenli egzersiz uygulamaları yürüme rehabilitasyonun en önemli basamağıdır. Yaşlılarda düzenli yapılan egzersizlerle, kas kuvveti ve dayanıklılığı, denge, kemik mineral yoğunluğu, kan basıncı düşer, kalp atım sayısı (nabız) azalır, maksimal oksijen kullanma kapasiteleri (aerobik kapasite) artar, dolayısıyla kalp ve akciğer fonksiyonları artar, ve yürüyüş için harcanan enerji azalır.Egzersiz programları kuvvetlendirme, denge, esneklik ve dayanıklılığı arttırmak için yapılan egzersizlerden oluşur. Bu amaçlardan iki veya daha fazlasını kapsayan egzersiz programları, düşme oranını ve düşen kişilerin sayısını azaltır.

Son yıllarda, yapay kalça (eklem protezi) ameliyatından sonra, Parkinson hastalığında, omurilik yaralanmalarında ve inme geçiren hastalarda göreve özel yürüme eğitimi sağlamak için ağırlık taşıma sistemi ve yürüme bandı (treadmil) kullanarak, yürüme bozukluklarının azaltılabildiği belirtilmektedir. Yürümenin yeniden kazandırılması amacıyla, vücut ağırlığını destekliyerek yürüme bandında yürüme ve denge eğitimi verilmektedir.

Düşme risklerini azaltarak dengeli yürümenin sürdürülebilmesi için, yaşlıların eğitilmesi, iyi aydınlatılmış (özellikle vestibüler ve duyu bozukluğu olanlarda), engellerin kaldırıldığı (elektrik kabloları, dağınıklık, kaygan zeminler ve halılar gibi), gerekirse uygun mimari düzenlemelerle daha güvenli bir çevrenin oluşturulması, yaşlıların günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlıklarını arttırarak yaşam kalitelerinin gelişmesine önemli katkılar sağlayacaktır.

Uzuv kaybı olan yaşlılarda kesilmiş uzuva uygun protezlerin kullanılması yürümenin sağlanmasında temeldir. Ayrıca, yürüme bozukluğu olanlarda cihazlardan da yararlanılır. Bu cihazların kullanım amaçları şunlardır:

• Fonksiyonu arttırmak

• Eklem kısıtlılığının ve şekil bozukluğununun gelişimini önlemek veya gidermek

• Eklemleri fonksiyonel pozisyonda tutmak

• Stabilizasyon sağlamak

• Zayıf kas fonksiyonlarını desteklemek

• Hareket kontrolünü arttırmak

• Bacağa binen yükü azaltmak ve eşit dağılmasını sağlamak

• Kaslarda sertliği azaltmaktır. 

Yürümenin kolaylaştırılması, ağrının azaltılması, dengenin ve yük taşıma kabiliyetinin arttırılması için bastonlar, koltuk değnekleri ve yürüteçler kullanılır. Yürümeye yardımcı bu aletler vücut ağırlığının bir kısmını bacaktan kollara aktarırlar. Ancak gövde ağırlığının omuz, dirsek ve bilek eklemlerinde taşınması zaman içinde bu eklemlerde de problemlere yol açabilir. Yürüme yardımcılarının seçiminde bu konuda eğitimli kişilerden yardım alınmalıdır.

Yaşlıların kendilerine uygun olan yürümeye yardımcı bu aletleri kullanabilmeleri için; görmeleri, yeterli bilişsel fonksiyonları, yargılama yetisi, vestibüler fonksiyonu, yeterli kol kuvveti ve fiziksel dayanıklıklarının olması gereklidir. Eğer yaşlılar bu özelliklere sahipse yürürken denge ve ağırlık taşımak için kollarını kullanmalarına gerek olup olmadığı değerlendirilir. Bunun için yürürken yaşlının bir ya da her iki eli tutularak destek verilir.

Bastonlar destek alanını genişleterek dengenin artmasını sağlarlar. Denge kurmakta güçlük çeken yaşlılarda iki bacaklarına ek olarak üçüncü bir destek noktası yaratılır.  Denge sorunu çok ağır olanlarda çift baston kullanılarak dördüncü bir destek noktası sağlanır. Aynı zamanda bacaklara binen vücut ağırlığının bir kısmı baston vasıtasıyla azaltılabilir. Bu amaçlarla baston genellikle hasta olan tarafın karşı tarafındaki elle tutularak kullanılır. (hastalık sol taraftaysa baston sağ elle tutulur). Bastonların uçları amaca göre tek, üç veya dört uçlu olabilir.

Koltuk değnekleri yanlara doğru stabiliteyi sağlayarak destek alanını arttırırlar. Bastonların aksine tüm vücut ağırlığını karşılamak için kullanılırlar. Koltuk altına kadar uzanan koltuk değneklerinde vücut yükü elbileği ve koltuk altı arasında paylaşılır.  Bu tür değneklerle her iki bacakta tam felç varken bile yürümek mümkündür. Ayrıca, yükün dirsek ve el bileği arasındaki ön kolda taşındığı, ön kol destekli koltuk değnekleriyle vücut ağırlığının %45’i aktarılabilir. Kanadyen tipi koltuk değneği adı da verilen bu tip koltuk değneklerinin kullanımı daha kolaydır.

Yürüteçler en fazla denge sağlayan ve vücut ağırlığının en fazla aktarılabildiği yürüme yardımcılarıdır, ancak bu aletle yürüme hızı çok düşüktür. Standart ve tekerlekli tipleri vardır. Tekerlekli yürüteçlerle daha hızlı hareket edilebilir. Yürüteçler genelde yürüme eğitiminin erken safhasında ya da yürüme sorunları çok belirgin olan yaşlılarda kullanılır. Manevra yapma, kapılardan geçme güçlüğü, kollarda normal salınımın azalması, yürürken gövdenin öne eğilmesi, merdivenlerde kullanılamaması gibi dezavantajları vardır. Bu aletlerin boyları vücut ölçülerine uygun olarak ayarlanmalıdır. Yer ile temasta olan yürümeye yardımcı aleti tutarken dirsek eklemi 15°-30° fleksiyonda olmalıdır.

Yaşlılarda uygun testler kullanılarak, duyu, algı, motor değerlendirme, el ve kolun fonksiyonel kapasitesinin ve ince becerilerinin değerlendirmesi ve günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirmesi yapılır. Yaşlıların; zamanı iyi değerlendirmek, hoşça vakit geçirmek, üretmenin verdiği huzuru, kendine güveni ve yaşam kalitesini arttırmak için, yaşlıya uygun olan fotoğrafçılık, resim, seramik, makrome, örgü, kumaş ve cam boyama gibi sanatsal uğraşılara ve ev dışındaki aktivitelere katılımları teşvik edilir ve desteklenir.

Yürüme bozukluğuna neden olan bazı durumlarda cerrahi tedavilere gerek duyulabilir. Yürüme bozukluğunu gidermek, daha ağrısız ve dengeli yürümeyi sağlamak için; kas ve kas kirişi, eklem ve eklem bağları, kemikler, sinir sistemi, görme ve işitme ile ilgili sorunlarda, şekil bozukluklarında uygun cerrahi tedaviler uygulanır. Özellikle yaşlılarda yürüme bozukluğuna neden olan ileri düzeydeki artroz durumlarında, yapay kalça ve diz eklemi ameliyatları yürümede ve dolayısıyla günlük yaşam aktivitelerinin gelişmesinde ve yaşam kalitesinin artmasında yararlı olmaktadır.